ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | Mar. 9, 2025
Maganda’t malungkot tumira sa ibang bansa. Magandang tumira sa abroad dahil sa maraming makukulay at masasayang alaala ng mga lugar, tao, kultura, relihiyon, kasaysayan at iba pang mga bagay na bumubuo ng matatawag nating ibang mundo.
Tumira tayo sa Roma mula Setyembre 1983 hanggang Hulyo 1987. Tumira naman tayo sa Tsina noong Pebrero hanggang Disyembre ng 2006. Lumipat at nanirahan tayo sa Hong Kong noong Enero 2007 hanggang Agosto 2009. Sa mga taong iyon, nakita at hinangaan natin ang nabuo at patuloy na binubuo pang ekonomiya, kultura, kapaligiran (pagtatanggol sa likas yaman at ang iba’t ibang aspeto ng kalikasan), at iba pa.
Kung Roma ang pag-uusapan, mula pa ito noong panahon ni Kristo at ni Cesar hanggang sa kasalukuyan ang malinaw na tinutukoy. Napakayaman ng mga naiwanang guho (ruins) ng mga mahahalagang gusaling Romano. Ganu’n din ang mga naiwanang mga gusali (nakatayo pa) mula sa panahon ni Mussolini (EUR) hanggang kasalukuyan.
Hindi na kailangang banggitin ang naiwanang kayamanan, kultura at kasaysayan ng Kristiyanismo (mula sa panahon ni Emperador Constantino hanggang sa ngayon). Hindi ligtas sa kahinaan ang kapwa namumuno sampu ng pinamumunuan. Naroroon pa rin ang kasakiman at karahasan ng mga makapangyarihan ngunit, naroroon din ang kadakilaan at matayog na pangarap at pananaw ng mga artisan, inhinyero, mga matinong pulitiko, mga simbahan.
Sa kabila ng mga kalabisan ng mga namumuno, naroroon ang walang hanggang paglikha at pag-unlad ng arkitektura, ingheneriya, ang iba’t ibang siyensiya at sining. At bakit buhay at buo pa ang napakaraming mga imprastruktura sa paglipas ng mahabang panahon?
Sa tatlong taong nanirahan tayo sa Hong Kong at dalawa pang taong nagpabalik-balik tayo bilang OFW, ni minsan hindi tayo nakapagmaneho ng anumang sasakyan. Hindi naman kailangan dahil sa mahusay at sapat na sasakyang pampubliko mula sa kanilang MRT o LRT na dumaraan sa lahat ng uri ng riles: sa ibabaw at itaas ng mga daan hanggang sa ilalim ng mga gusali’t daan, pati na sa ilalim ng tubig (Hong Kong-Tsim Shat Tsui).
Sa limang taong nagtrabaho tayo sa Hong Kong ilang tulay din ang natapos at ginagamit na. Malawak at tunay na mahusay ang sistema ng transportasyon ng Hong Kong at tuluy-tuloy din hanggang ngayon ang pagpapalawak at higit na pagpapahusay upang maging episyente at epektibo ang mga ito para sa mga mamamayan.
Malaki ang nagawa ng sistemang galing sa Inghiltera na pinakikinabangan hanggang ngayon. Isa sa pinakamahalagang sistemang iniwanan ng administrasyong kolonyal ay ang kilalang-kilalang “Anti-Corruption Council” na mahigpit na nagbabantay sa mga opisyal at kawani ng pamahalaan sa tama at mahusay na paggamit ng pondo ng pamahalaan.
Marami nang nagbago mula nang umalis tayo ng Hong Kong. Halos kumpleto na ang pagbalik ng dating kolonya ng taga-Britanya sa Tsina. Hindi na pareho ang pamamahala ng bagong administrasyon kumpara sa dati. Ngunit mahalagang bigyang-diin ang matibay na pundasyon sa imprastruktura at pamamahala na hanggang ngayon ay pinakikinabangan ng lahat.
Noong mga nakaraang araw, umugong ang mga balita tungkol sa pagbagsak ng Cabagan-Santa Maria Bridge sa Isabela. Nagtungo roon ang Presidente upang tingnan ang naging problema. Ang opisyal na pahayag niya, “Problema sa disenyo,” ang sanhi ng pagbagsak ng tulay.
Ginawa ang tulay para kayanin ang bigat hanggang sa 44 tons ngunit hindi ganoon ang disenyong sinunod. Pero, talaga bang problema sa disenyo o sa sistema ang sanhi ng pagbagsak ng naturang tulay? Ito ang mismong paliwanag ng Presidente: “Ang ending nito, ang puno’t dulo nito design flaw. It is a design flaw, mali ‘yung design. Ang history kasi nito dapat ang funding nito was supposed to be P 1.8 billion. Binawasan to under P1 billion para makamura.”
Disenyo ba o sistema? Bakit binawasan ng P1 bilyon? Talaga bang para makamura? Saan napunta ang P1 bilyon?
Magsisimula na raw ang imbestigasyon. Wala kayang magic na mangyayari sa imbestigasyon?
Kung sa Hong Kong nangyari ito, agad-agad nang sinimulan ang imbestigasyon at hindi magtatagal mabilis na makikita kung sinu-sino ang “nag-magic” sa P1 bilyon. Hindi magtatagal ay meron nang makakasuhan at makukulong. Hindi magpapatumpik-tumpik ang “Independent Commission Against Corruption” ng Hong Kong.
Tingnan natin kung ano ang mangyayari sa kasong ito ng bumagsak na tulay ng Cabagan-Santa Maria sa Isabela. Tingnan natin kung meron nang lalabas na mga pangalan ng malalaking tao at hindi lang ang mga maliliit na contractor, engineer at mga maliliit na kawani ng pamahalaan.
Pagmamahal ba sa bansa ang dahilan ng pagbabawas ng P1 bilyon? Para makamura, makatipid sa gastos? Walang masama sa pagtitipid basta’t malinaw kung bakit nagtipid at kung saan napunta ang tinipid.
Sistema na itong naturang pagtitipid, pagpapamura. Sistema na ang pangungumisyon ng mga opisyal sa lahat ng proyektong pang-imprastruktura.
Pagmamahal sa sarili, sa pamilya, sa korporasyon, sa ka-partido, ka-pulitika at hindi pagmamahal sa bayan ang matagal nang umiiral at ipinaiiral ng karamihang nakapuwesto sa pamahalaan. Bahagi na rin ng sistema ang maglagay sa mga maseselan na institusyon ng mga tauhang poprotektahan ang mga nakaupo.
Matagal nang alam ng marami kung ano ang pangkalahatang paggalaw ng sistema ng katarungan. Kung magnakaw ng pako si Pedro, kulong agad ito. Kung magnakaw ng bilyones ang pangulo, oo nakukulong din ito sa sariling bahay o hacienda (house arrest) o sa paboritong ospital na titiyaking komportable ang buhay ni ma’am o ni sir.
Hangga’t walang pagmamahal sa bayan at mga kababayan, at walang batas na mahigpit na nagbabantay, humuhuli at nagpaparusa sa mga tiwali at korup, mananatiling buhay at malakas ang sistema (hindi ang disenyo) ng pagmamahal sa sarili at hindi sa bayan o kababayan. At hindi magtatagal, meron pang ibang tulay o anumang proyekto ang babagsak hindi dahil sa maling disenyo kundi dahil sa bulok na sistema.
תגובות