Karapatan sa right of way

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | June 17, 2024

Dear Chief Acosta,

Kami ay nakatira sa dating squatter’s area na ngayon ay pinatayuan na ng mga bahay ng may-ari ng lupa. Naiwan ang maliit namin na bahay sa gitna ng mga ipinatayong bahay.  Isang araw ay sinabihan kami ng may-ari ng lupa na ang dinaraanan namin papasok sa aming bahay mula sa kalsada ay ipapasara na niya dahil kakainin ito ng isa sa mga bahay na pinapatayo niya. Puwede bang gawin ng may-ari iyon kahit wala na kaming magiging daanan? – Reymar

Dear Reymar, 

Bilang isang squatter, o informal settler, limitado ang inyong karapatan sa lupain kung saan kayo naninirahan. Bagkus, isa sa karapatan ng nagmamay-ari ng lupa ay gamitin ito sa anumang paraan na kanyang kagustuhan. Kaya naman, maaari niyang ipasara ang dinaraanan ninyo, kung ito ay kanyang nanaisin.

Dagdag pa rito, kung ilegal kayong naninirahan sa lupain, wala kayong karapatan na humingi ng right of way o karapatang makaraan sa lupa ng iba patungong highway, kahit na kulong ang lupang tinitirahan ninyo. Karapatan ng may-ari ng lupa na ipagbawal na paraanin ang ibang tao sa kanilang lupa. Maliban lang kung may karapatan kayo sa lupang tinitirhan ninyo, hindi kayo maaaring magpumilit na paraanin kayo sa lupa ng kapitbahay ninyo. Nakasaad sa Article 649 ng New Civil Code na:

“Art. 649. The owner, or any person who by virtue of a real right may cultivate or use any immovable, which is surrounded by other immovables pertaining to other persons and without adequate outlet to a public highway, is entitled to demand a right of way through the neighboring estates, after payment of the proper indemnity.

Should this easement be established in such a manner that its use may be continuous for all the needs of the dominant estate, establishing a permanent passage, the indemnity shall consist of the value of the land occupied and the amount of the damage caused to the servient estate.

In case the right of way is limited to the necessary passage for the cultivation of the estate surrounded by others and for the gathering of its crops through the servient estate without a permanent way, the indemnity shall consist in the payment of the damage caused by such encumbrance.

This easement is not compulsory if the isolation of the immovable is due to the proprietor’s own acts.”

Ayon dito, maaari lamang humingi ng right of way sa iba ang legal na may-ari ng kulong na lupa o sinumang may real right upang gamitin ang lupa. Sa kasamaang palad, wala kayong ganitong karapatan dahil hindi legal ang paninirahan ninyo sa lupa.

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay.

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.