Karapatan ng indibidwal na humingi ng danyos sa pinsalang natamo

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | Apr. 6, 2025

Sa ilalim ng Artikulo Tatlumput Dalawa (Article 32) ng ating New Civil Code, nakasaad na ang sinumang pampublikong opisyal o empleyado, o kahit sinumang pribadong indibidwal, na humahadlang, lumalabag o sa anumang paraan ay pumipinsala, tuwiran man o hindi direkta, sa alinman sa mga karapatan na inihayag sa nasabing artikulo, maging ng kalayaan ng ibang tao ay mananagot sa huli para sa mga pinsalang kanyang natamo. Ang mga karapatang binibigyang-proteksyon at nakalista sa nabanggit na probisyon na ito ay ang mga sumusunod:

(1) Freedom of religion (Kalayaan sa relihiyon);

(2) Freedom of speech (Kalayaan sa pagsasalita);

(3) Freedom to write for the press or to maintain a periodical publication (Kalayaan na magsulat para sa pamamahayag o magpanatili ng periodical publication);

(4) Freedom from arbitrary or illegal detention (Kalayaan mula sa hindi makatwiran o hindi legal na pagkakulong);

(5) Freedom of suffrage (Kalayaang bumoto);

(6) The right against deprivation of property without due process of law (Ang karapatan laban sa pagkakait ng ari-arian nang walang angkop na proseso ng batas);

(7) The right to a just compensation when private property is taken for public use (Ang karapatan sa isang makatarungang kabayaran kapag ang pribadong pag-aari ay kinuha para sa pampublikong paggamit);

(8) The right to the equal protection of the laws (Ang karapatan sa pantay na proteksyon ng mga batas);

(9) The right to be secure in one’s person, house, papers, and effects against unreasonable searches and seizures (Ang karapatang maging ligtas sa sarili, bahay, papel, at mga ibang bagay laban sa hindi makatwirang mga paghahanap at pagsamsam);

(10) The liberty of abode and of changing the same (Ang kalayaan ng tirahan at ng pagbabago nito);

(11) The privacy of communication and correspondence (Ang pagkapribado ng komunikasyon at pagsusulatan); 

(12) The right to become a member of associations or societies for purposes not contrary to law (Ang karapatang maging miyembro ng mga asosasyon o lipunan para sa mga layuning hindi labag sa batas);

(13) The right to take part in a peaceable assembly to petition the Government for redress of grievances (Ang karapatang makibahagi sa mapayapang pagpupulong upang magpetisyon sa gobyerno para sa pagtugon sa mga hinaing);

(14) The right to be free from involuntary servitude in any form (Ang karapatang maging malaya mula sa anumang anyo ng hindi boluntaryong pagkaalipin);

(15) The right of the accused against excessive bail (Karapatan ng akusado laban sa labis na piyansa);

(16) The right of the accused to be heard by himself and counsel, to be informed of the nature and cause of the accusation against him, to have a speedy and public trial, to meet the witnesses face to face, and to have compulsory process to secure the attendance of witness in his behalf (Ang karapatan ng akusado na mapakinggan sa pamamagitan ng sarili at abogado; na malaman ang kalikasan at dahilan ng akusasyon laban sa kanya; magkaroon ng mabilis at pampublikong paglilitis; makaharap ang mga saksi; at magkaroon ng sapilitang proseso upang matiyak ang pagdalo ng kanyang mga saksi); 

(17) Freedom from being compelled to be a witness against one’s self, or from being forced to confess guilt, or from being induced by a promise of immunity or reward to make such confession, except when the person confessing becomes a State witness (Kalayaan mula sa pagpilit na maging saksi laban sa kanyang sarili, sapilitang pag-amin ng pagkakasala, o pag-udyok na siya ay umamin sa kanyang pagkakasala kapalit ng isang pangako na hindi siya makakasuhan o ng gantimpala dahil sa kanyang pag-amin, maliban na lamang kung ang taong umamin ay naging saksi ng Estado);

(18) Freedom from excessive fines, or cruel and unusual punishment, unless the same is imposed or inflicted in accordance with a statute which has not been judicially declared unconstitutional (Kalayaan mula sa labis na multa, o malupit, at hindi pangkaraniwang parusa, maliban kung ito ay ipinataw alinsunod sa isang batas na hindi pa idineklarang labag sa Konstitusyon); at

(19) Freedom of access to the courts (Kalayaang makalapit sa mga hukuman).

Nakasaad din sa artikulong ito na sa alinman sa mga kaso na tinutukoy rito, kung ang ginawa o pagkukulang ng isinasakdal ay hindi isang kriminal na pagkakasala, ang taong nakaranas ng pinsala ay may karapatan na maghain ng isang hiwalay na kasong sibil para sa mga tinamong pinsala, at para sa iba pang hiling na kaluwagan. Ang nasabing aksyong sibil ay dapat magpatuloy nang hiwalay sa anumang kriminal na pag-uusig, kung ang huli ay naihain din. Ang kinakailangan lamang dito ay paramihan ng ebidensya (preponderance of evidence). Kabilang sa maaaring ipag-utos na kabayaran ay ang tinatawag na moral at exemplary damages.