SA mga nagdaang araw at buwan, nakita natin ang ginawang rehabilitasyon sa Boracay Island nang dahil sa mga naglipanang basura sa nasabing lugar. Kamakailan lamang ay nagsagawa rin ang ating pamahalaan ng paglilinis sa Manila Bay. Ito ay sa pagtutulungan ng iba’t ibang ahensiya ng gobyerno. Ito ay nagpapakita lamang na upang mapangalagaan ang kapaligiran ay kinakailangan ang pagkakaisa ng pamahalaan at mamamayan. Kinakailangan ding bigyan ng ngipin ang mga batas na may layuning proteksiyunan ang mga karapatan ng mamamayan laban sa polusyon. Ito ngayon ang malinaw na ginagawa ng kasalukuyang pamahalaan.
Malinaw na nakasaad sa ating Saligang-Batas, partikular sa Article II, Section 16, ang sumusunod na probisyon:
“SEC. 16. Dapat pangalagaan at isulong ng estado ang karapatan ng sambayanan sa timbang at kanais-nais na ekolodyi nang naaayon sa aluy-oy at tugma ng kalikasan.”
Makikita rito ang pagpapahalaga ng estado sa karapatan ng mga Pilipino sa malinis na kapaligiran. Sa paglipas ng panahon, napakaraming sakuna ang nangyari hindi lamang dito sa Pilipinas kundi sa iba’t ibang bahagi ng mundo. Sinasabing ang mga sakunang ito ay dulot ng pagkasira ng kalikasan at kapaligiran. Sa kabila ng kampanya laban sa pagkakalat ng basura, marami pa rin ang hindi tumatalima rito. Maraming batas ang naipasa ng Kongreso upang bigyan ng proteksiyon ang kapaligiran at isakatuparan ang polisiya ng estado na bigyan ng proteksiyon at isulong ang karapatan ng mamamayan sa malinis na kapaligiran.
Nagsagawa rin ang Korte Suprema ng mga alituntunin para sa mga kasong isinampa nang dahil mayroong paglabag ng mga batas na pumoprotekta laban sa tuluyang pagkasira ng kalikasan at kapaligiran. Ito ay ang A.M. No. 09-6-8-SC na may titulong “The Rules of Procedure for Environmental Cases”.
Sa anumang paglabag sa mga itinakda ng batas para sa proteksiyon ng kalikasan at kapaligiran, maaaring maghain ng petisyon sa husgado upang makakuha ng Writ of Kalikasan sa ilalim ng Rule 7 ng A.M. No. 09-6-8-SC. Ito ay maaaring isampa sa Korte Suprema o sa anumang sangay ng Court of Appeals ng alinman sa people’s organization o non-governmental organization (NGO) o ng iba pang may pampublikong interes na kinikilala ng ahensiya ng gobyerno. Ang petisyon ay ihahain sa ngalan ng mamamayan na ang karapatan na magkaroon ng malusog na ekolohiya ay malalabag o nanganganib na malabag dahil sa kagagawan ng pampublikong opisyal o pribadong indibidwal na maaaring magdulot ng malaking kasiraan ng kapaligiran at makaapekto sa buhay, kalusugan at ari-arian ng dalawa (2) o tatlong (3) siyudad o probinsiya.
Ang Writ of Kalikasan ay legal na remedyo sa ilalim ng batas ng Pilipinas kung saan ang karapatan ng mamamayan sa “balanced and healthful ecology” (timbang at malusog na ekolohiya) ay nalalabag dahil sa gawain ng pampublikong opisyal, empleyado o pribadong indibidwal o entidad. Ang mandato ng Writ of Kalikasan ay mula sa Article II, Section 16 ng ating Saligang-Batas sa nabanggit na dapat pangalagaan at isulong ng estado ang karapatan ng sambayanan sa timbang at kanais-nais na ekolodyi nang naaayon sa aluy-oy at tugma ng kalikasan”.
Ang paghahain ng petisyon para makakuha ng Writ of Kalikasan ay hindi nangangahulugang hindi na maaaring papanagutin ang mga taong lumabag ng batas-kalikasan sa kasong kriminal o sibil para makahingi ng danyos.
Kapag mayroong kagyat na pangangailangan at ang naghahabla ay makararanas ng grave injustice at irreparable injury, siya ay maaaring humiling sa kanyang petisyon na mabigyan ng Temporary Environmental Protection Order (TEPO).
Sa patuloy na pagkasira ng ating kapaligiran, hindi lamang ito magdudulot ng mga sakuna kung hindi, ito ay magiging sanhi rin ng maraming sakit sa mamamayan. Ang mga usok na likha ng mga sasakyan ay maaaring maging sanhi ng asthma o pneumonia. Ang patuloy na pagkakalat ng basura ay magdudulot sa pagbara ng mga kanal at magiging sanhi ng pagbaha. Kaya naman kaakibat ng ating mga karapatan sa malinis at malusog na kapaligiran ay ang ating mga responsibilidad bilang mamamayan na panatilihing maayos ang ating kapaligiran. Gawin din natin ang ating mga obligasyon tulad na lamang sa paggamit ng recycled products, pagtitipid sa tubig, enerhiya o kuryente at pagtatapon ng basura sa tamang tapunan. Ito ay mga maliliit na bagay subalit, makatutulong nang malaki sa atin na mapanatiling malinis ang ating kapaligiran.