Mental health ng kabataan, bigyang prayoridad

ni Kuya Win Gatchalian @Win Tayong Lahat | May 25, 2023

Kailangang mas bigyang prayoridad ang kalusugang pangkaisipan o mental health ng mga kabataan, lalo na’t nakita natin ang epekto ng pandemya ng COVID-19 sa kanila.

Nakakaalarma na binabalewala lang ng marami ang usaping ito. Kaya naman mariing hinihimok ng inyong lingkod ang pamahalaan na paigtingin ang mga hakbang para masugpo ang ‘pandemic of mental health.’

Noong 2019, nakatanggap ang National Center for Mental Health (NCMH) ng 3,125 tawag na may kaugnayan sa problema sa mental health, kung saan 712 rito ang may kinalaman sa suicide at 2,413 ang may kinalaman sa iba pang usapin ng mental health.

Sa parehong taon, nakapagtala ang Philippine Statistics Authority (PSA) ng 2,810 kaso ng pagpapakamatay.

Noong nagsimula ang COVID-19 pandemic noong 2020, mahigit triple o 11,017 ang bilang ng mga tawag na natanggap ng NCMH. Umakyat ng apat na beses o 2,841 ang mga tawag na may kinalaman sa suicide mula 712 noong 2019. Umabot naman sa 8,176 ang mga tawag na may kinalaman sa iba pang isyu ng mental health, samantalang may naitalang 4,420 na nagpakamatay.

Noong 2021, muling umakyat sa 14,897 ang mga tawag sa NCMH, kung saan 5,167 dito ang may kinalaman sa pagpapakamatay at 9,730 naman ang iba pang mga tawag na may kinalaman sa mental health.

Bilang chairman ng Senate Committee on Basic Education, kasalukuyang isinusulong ng inyong lingkod ang Basic Education Mental Health and Well-Being Promotion Act. Ito ay upang matiyak na may sapat na access ang mga kabataang mag-aaral sa school-based mental health services sa mga ipapatayong Care Center, katuwang ang mga Mental Health Specialists at Associates.

Hindi biro ang mga isyu sa mental health. Ang payo natin sa lahat, palagi nating kumustahin ang mga anak, kapatid, pamangkin, o apo. Ipaabot natin ang angkop na tulong para sa kanilang kondisyon at iparamdam natin na may karamay sila at hindi sila nag-iisa.

---

May katanungan ka ba, reklamo o naisihingi ng tulong? Sumulat sa WIN TAYONG LAHAT ni Kuya Win Gatchalian, BULGAR Bldg., 538 QuezonAve., Quezon City

o mag-email sa surewin.bulgar@gmail.com

Gawing financial literate ang mga kabataan

ni Kuya Win Gatchalian @Win Tayong Lahat | May 16, 2023

Pagdating sa usaping gastusin at pananalapi, mahalaga na edukado rin dito ang mga kabataan para matiyak ang kanilang seguridad at kapakanan sa hinaharap.

Noong nakaraang taon, naghain ang inyong lingkod ng panukalang-batas na Senate Bill No. 479 o Economics and Financial Literacy Curriculum and Training Act, na layong turuan ng financial literacy ang mga mag-aaral sa elementarya, high school, kolehiyo at mga nasa technical-vocational institutions.

Nakakabahala kasi ang resulta ng 2021 Financial Inclusion Survey na isinagawa ng Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP). Ipinapakita ng survey na kahit mas maraming Pilipino ang maaaring magkaroon ng financial account at mamuhunan, mas kaunti ang mga Pilipino na may savings at insurance noong 2021. Sa katunayan, ang mga Pilipinong nasa hustong gulang na may savings ay bumaba sa 37% noong 2021 mula 53% noong 2019, habang ‘yung mga nasa hustong gulang na may insurance ay bumaba rin sa 17% noong 2021 mula 23%noong 2019.

Sa pagiging financial literate, makakagawa ang mga mag-aaral ng mabuting desisyon habang bata pa para maging maayos ang kanilang finances hanggang sa hinaharap. Kailangan lang natin silang gabayan.

Lumalabas sa survey ng BSP na ang kakulangan sa financial literacy ang pumipigil sa marami nating kababayan na makapagdesisyon nang maayos para sa kanilang kinabukasan at maprotektahan ang kanilang sarili, dumating man ang sakuna o anumang pangangailangan.

Kaugnay ng BSP survey, naghain ang inyong lingkod ng Senate Resolution No. 569 upang magbalangkas ang Kongreso ng mga patakaran para sa mga repormang tutulong sa mga Pilipino na magkaroon ng tamang kaalaman at desisyon sa paghawak ng pera kabilang ang pag-iimpok, insurance, pamumuhunan, at paghahanda para sa pagreretiro.

Dahil sa limitadong kita, maraming Pilipino ang naaantala o nauubos pa rin ang ipon, at pumapatol sa kung anu-anong klase ng pangungutang na hindi nababayaran tulad ng sari-saring investment scam na malimit na inaalok ng mga kumpanyang hindi regulated ng gobyerno na kadalasang may mataas na interes.

Anuman ang edad, dapat ay financial literate. Samahan ninyo akong isulong ito.

---

May katanungan ka ba, reklamo o naisihingi ng tulong? Sumulat sa WIN TAYONG LAHAT ni Kuya Win Gatchalian, BULGAR Bldg., 538 QuezonAve., Quezon City

o mag-email sa surewin.bulgar@gmail.com

Mga mag-aaral, tiyaking ligtas ngayong tag-init

ni Kuya Win Gatchalian @Win Tayong Lahat | May 11, 2023

Matindi ang init ng panahon na nararanasan natin ngayon.

Kamakailan lang, itinaas na ng Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Services Administration (PAGASA) ang kanilang warning status sa El Niño Alert mula El Niño Watch. Sa kanilang ulat, maaaring mangyari ang El Niño sa Hunyo, Hulyo, at Agosto at maaaring magpatuloy hanggang sa unang tatlong buwan ng 2024.

Kaya bilang inyong chairman ng Senate Committee on Basic Education, muling hinihimok ng inyong lingkod ang ating mga punong-guro at mga school head na magpatupad ng blended learning dulot ng napakainit na panahon.

Ang kapakanan at kalagayan ng ating mga estudyante ang pinakaimportanteng responsibilidad ng ating mga school officials. Kung nakikita nila na sobrang init o may bagyo o anumang hindi maganda sa kanilang lugar, puwedeng mag-cancel ng klase ang ating principals.

Iniulat kamakailan ng Department of Education (DepEd) na nagpapatupad na ang ilang mga paaralan ng blended learning sa gitna ng napakainit na panahon, kung saan isinasagawa ang face-to-face classes sa mga oras na may mas maginhawa at komportableng temperatura at sinasabayan din ng pagtuturo gamit ang alternative learning delivery modes.

Sa ilalim ng DepEd Order No. 037 s. 2022, kailangang ipatupad ang modular distance learning, performance tasks, projects, o make-up classes kasunod ng pagkansela o pagsuspinde ng mga klase. ‘Yan ay para matiyak na nagpapatuloy pa rin ang pagkatuto ng mga mag-aaral.

Ipinanukala ko na noon ang pagbabalik ng dating schedule ng summer vacation. Kung matatandaan ninyo, bago ang School Year 2020-2021 noong kasagsagan ng pandemya ng COVID-19, ang bakasyon ay Abril hanggang Mayo.

Aminado man tayo na matatagalan pa bago bumalik sa dating schedule ng school calendar, hindi rin kaila ang mga benepisyo sa pagbabalik sa nakagawiang schedule ng bakasyon. Pagkakataon ito para sa ating mga mag-aaral na makasama ang kanilang mga pamilya tuwing tag-init kung saan madalas isinasagawa ang mga family outing.

Bukod dito, isinasagawa rin sa buwan ng Mayo ang eleksyon. Kung maibabalik sa dating schedule ng summer break, magiging mas maayos ang paghahanda para sa eleksyon dahil wala ang mga mag-aaral sa paaralan.

---

May katanungan ka ba, reklamo o naisihingi ng tulong? Sumulat sa WIN TAYONG LAHAT ni Kuya Win Gatchalian, BULGAR Bldg., 538 QuezonAve., Quezon City

o mag-email sa surewin.bulgar@gmail.com