Good news sa mga senior citizen

ni Ryan Sison @Boses | Dec. 24, 2024

Good news para sa ating mga lolo at lola.

Hindi na kasi kailangang ipakita pa ng mga senior citizen ang kanilang purchase booklets para makakuha ng discount sa kanilang mga gamot.

Ayon kay Department of Health (DOH) Secretary Teodoro “Ted” J. Herbosa, nilagdaan na niya ang isang bagong administrative order (DOH AO No. 2024-0017) upang tanggalin ang requirement o pangangailangan para sa mga senior citizen na magpakita ng purchase booklet sa pagbili sa mga botika, na dati ay kasama ng valid ID at reseta ng doktor, upang makakuha ng diskuwento, kasunod ng Expanded Senior Citizens Act of 2010.

Sinabi ng kalihim na siya bilang isa ring senior citizen ay batid ang hirap ng laging pagdadala ng purchase booklet kung bibili ng mga gamot. Giit niya na kailangan ng mga nakatatanda ang discount sa kanilang mga gamot, kung saan dapat na madali itong makuha.

Aniya pa, hindi na dapat sila mahirapan pa sa pagbili sa tuwing may mga bagong reseta ng gamot ang kanilang mga doktor.

Tama ang ginawang ito ng kagawaran na mabigyan ng kaginhawaan at mas abot-kayang mga gamot para sa lahat ng ating senior citizen.

Mahirap naman talaga para sa ating mga lolo’t lola na magdala-dala pa ng kung anu-anong mga abubot gaya ng purchase booklet bago sila makabili na may discount ng reseta sa kanilang mga gamot.

Mas mabuting magpakita na lamang sila ng valid ID sa tuwing bibili sa mga botika dahil mas kumbinyente rin ito para sa kanila.

Sa kinauukulan, sana ay patuloy na pagtuunan ng pansin hindi lang ang kapakanan ng ating mga senior citizen, kundi pati na rin ang kalagayan ng mga mamamayan. Laging isipin ang mas makabubuti at may pakinabang para sa lahat.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com

Pasko 2024, pagbabalik-loob, pagbabalik-kalikasan

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | Dec. 23, 2024

Balik-likas, balik-pag-asa ang tuluy-tuloy na pinagnilayan ng mga parokyano ng Parokya ng Ina ng Laging Saklolo sa Project 8, Quezon City. Pagkatapos ng pagninilay at panalangin, kasunod na ang pagkilos. 

Sa loob ng siyam na araw, binigyang-diin ang siyam na hamon tungo sa pagbabago ng buhay at kakaibang pagbabalik-loob na tawagin nating Pagbabalik-Kalikasan.

Sa mga naturang araw, isa-isang tiningnan namin ang gastos at trahedya ng pagkalimot at pagtalikod sa mga bagay na likas sa malusog at mabungang buhay ng tao.

Una, kinalimutan at pinabayaan natin ang tamang paghinga at ang baga.

Pangalawa, pinabayaan at inabuso natin ang sistema ng ating pagkain at pagtunaw o maayos na paggamit ng pagkain. Kilalang kantang Pinoy ang “Bahay Kubo,” ngunit nananatiling cute na kanta na lamang ito. Sa sobrang dami ng mga fast food resto sa paligid, nakalimutan at tuluyan na nating tinalikuran ang pagtatanim, pag-ani at pagkain ng gulay.

Pangatlo, maliban na lang kung may polio, na-stroke o na-amputate ang ating mga paa at binti (dahil sa diabetes), ganoon na lang kahalaga ang ating mga paa at ang maayos at mabungang paggamit ng mga ito. Sa mga bansa sa buong daigdig, mahilig at sanay ang marami sa paglalakad o sa pagtakbo. Salamat sa lahat ng uri ng sasakyan sa ‘Pinas, dumadami na ang tinatamad sa paggamit ng kanilang mga paa. Magsisimba na lang sa simbahang walang dalawang daang metro ang layo sa kanilang bahay, maghahanap pa ng dyip, tricycle at ngayon ng Grab taxi o car o ang mas popular na Angkas, Move-it, Joyride at ang nagkalat na mga kolorum na motorsiklo.

Pang-apat, ang isa sa pinakauna at hanggang ngayon pangkaraniwan at batayang bahagi ng katawan para sa paggawa o trabaho ay ang ating mga kamay. Maraming hindi na inaalagaan ang kanilang mga kamay. Hindi na karaniwan ang tinatawag na manual labor lalo na nang maranasan ng lahat ang napakaraming uri ng trabahong online.

Panglima, hindi sapat na maging manggagawa lamang tayo na marunong gumamit ng kamay sa paggawa at paghahanapbuhay. Kaya sinabi ni San Francisco: “Sinuman ang magtrabaho na gamit ang kanyang mga kamay ay manggagawa. Artesano ang sinumang marunong magtrabaho gamit ang kamay at ulo (utak). Alagad ng sining ang sinumang gumagawa na gamit ang kamay, isipan at puso o kalooban.”

Upang ipaliwanag ang tatlong antas ng paggawa mula sa ordinaryong manggagawa tungo sa artesano hanggang alagad ng sining, aking pinagsama ang kamay at mata. Nang matapos likhain ng Diyos ang lahat sa ikapitong araw, sinabi sa Genesis,

“Tiningnan ng Diyos ang Kanyang ginawa at sinabi Niyang, ‘Mabuti, maganda ang aking nilikha’.” Kailangang tingnan gamit ang matang pisikal at matang intelektuwal, emosyonal at espirituwal upang hindi manatiling ordinary o mababaw na gawa ang ating trabaho. Sa paglikha ng anumang bagay na maganda, matalino, malinis at mapagpalaya kailangang laging magkapares ang kamay at mga mata.

Pang-anim, pababaw nang pababaw ngayon ang komunikasyon sa marami. Noong pandemic nagkaroon ng kakaibang antas at uri ng pagtuturo at pag-aaral, face-to-face o online. Siyempre nasanay ang marami sa online, at ang naturang down-side ng online classes ay ang pagkahumaling at pagkaadik sa cellphone. 

Sa halip na tumingin sa mukha ng kausap, mas gusto na nating sa cellphone tumingin at makipag-ugnayan sa isa’t isa. Dito pumapasok ang marahan at maingat na pagtingin sa mukha habang nag-uusap. Kailangang pag-aralan natin muli ang pagtingin sa mukha ng isa’t isa.

Pangpito, isang mahalagang sangkap ng pag-uugnayan ay ang marahan at malalim na pagtingin, at totoo hindi tulad ng peke (pekeng balita o “fake news” at pekeng pananalita) at mababaw (hindi pinag-iisipan, hindi pinipili, walang galang, nakakasira ng dangal, nakakawasak ng pamilya, pamayanan, nakakasira ng bayan). At madalas nating makita ang kababawan ng pakikipag-usap gamit ng cellphone. Madaling maging mababaw at walang katapatan ang pakikipag-usap gamit ng cellphone, walang seryosong pakikinig at walang malalim na paggamit ng tainga.

Pangwalo, kung kailangan ang malalim at tapat na pakikipag-ugnayan ng tao sa tao, ganoon din ng tao sa Diyos. Ito ang ginagawa natin sa panalangin. Hindi sapat ang manalangin gamit ang salita, ang bibig, kailangang matuto tayong magdasal gamit ang puso, mula sa loob, sa kalaliman ng ating pagkatao at kaluluwa.

Pangsiyam, ang ganap ng pakikipag-ugnayan sa Diyos ay mula sa puso at lalung-lalo na mula sa espiritu at kaluluwa ng taong nakikipag-usap sa Diyos. Kaya ang tawag sa malalim na pakikipag-ugnayan sa Diyos ay “union” at kapag tinanggap natin ang katawan ni Kristo, “Communion.” Nais ng Diyos ay ang pakikiisa ng ating espiritu sa Kanyang Espiritu.

Sa darating na Miyerkules, sa araw ng Pasko, ating ginugunita at ipinagdiriwang ang pagkakatawang tao ng Diyos sa pamamagitan ni Hesus. Nakiisa sa kalikasan at sa tao ang Diyos Ama sa pamamagitan ng Kanyang Anak. Malalim, totoo, tagos sa laman, sa buto hanggang sa espiritu ang Kanyang pakikiisa sa atin. 

Ito ang Pasko, ang Diyos ay naging tao at ang tao ay nakaisa ng Diyos, at ililigtas siya ng Diyos sa kanyang pagbabalik-loob sa Kanya, sa kapwa at sa kalikasan.

Maligayang Pasko, at isang likas at tigib ng pag-asang Bagong Taon sa inyong lahat!

Pagkuha ng lisensya at pagkilala sa copyright ng may-akda ng kanta bago patugtugin

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | Dec. 23, 2024

Dear Chief Acosta,

Ang kapatid ko ay may-ari ng ilang mga kainan at inuman sa kanilang bayan. Madalas silang nagpapatugtog ng mga sikat na kanta para sa mga kumakain at umiinom doon. May mga banda rin na tumutugtog sa gabi at patuloy silang nagpapatugtog ng mga kanta sa buong araw. Sinabi diumano sa kanya ng isang kasapi nila sa kanilang samahan ng mga may-ari ng kainan at inuman na kailangan diumano kumuha ng lisensya at magbayad para sa pagpapatugtog ng mga kanta sa kanilang establisimyento. May desisyon na rin diumano ang Korte Suprema na kaugnay nito? Sana ay maliwanagan ninyo kami tungkol dito. Umaasa kami sa inyong payo. Salamat! — Ian 

---

Dear Ian,

Bilang sagot sa iyong katanungan, mabuting suriin natin ang desisyon ng Korte Suprema sa kaso ng COSAC, Inc. vs. Filipino Society of Composers, Authors, and Publishers, Inc., G.R. No. 222537, 28 February 2023, na isinulat ni Kagalang-galang na Kasamang Mahistrado Ramon Paul L. Hernando. 

Sa kasong ito, ang Filipino Society of Composers, Authors and Publishers, Inc. (FILSCAP) ay isang non-stock at non-profit na samahan ng mga nangangasiwa ng mga copyright o karapatan ng mga musiko (musicians) sa kanilang nilikhang kanta o tugtugin. Itinalaga ng mga musiko na kasapi ng FILSCAP ang kanilang copyright sa samahan na ito upang ito ang magpatupad ng kanilang mga karapatan sa ilalim ng batas, kabilang ang pagkolekta ng bayad sa paggamit ng kanilang mga likhang musika. 

Iginigiit ng FILSCAP na nilabag ng COSAC, na isang komersyal na establisimyento, ang copyright ng mga kasapi nitong musiko sa pagpapatugtog ng mga kanta na walang pahintulot at lisensya mula sa FILSCAP sa kabila ng ilang beses na paalala at babala laban dito. Nagsampa ang FILSCAP ng kaso laban sa COSAC dahil sa paglabag nito sa copyright ng mga may likha ng kanta. Pinanigan ng Regional Trial Court at Court of Appeals ang naging reklamo ng FILSCAP bago ito inapela ng COSAC sa Korte Suprema. 

Sa naging desisyon ng Korte Suprema, ipinaliwanag nito ang sakop ng copyright kung saan sinasabi na ang mga likhang tugtugin ay protektado ng copyright simula sa sandaling ginawa ang tugtugin, alinsunod sa Intellectual Property Code na nagsasaad na: 

“SECTION 172. Literary and Artistic Works. – 172.1. Literary and artistic works, hereinafter referred to as “works”, are original intellectual creations in the literary and artistic domain protected from the moment of their creation and shall include in particular: x x x 

(f) Musical compositions, with or without words; x x x”

Sinabi ng Korte Suprema na may paglabag ang COSAC sa copyright at nilinaw dito na kinakitaan ito ng kumpletong elemento ng paglabag sa copyright dahil mayroong (1) tunay na may-ari ng kantang pinatugtog at (2) nilabag ito ng COSAC sa pagpapatugtog nito na walang akmang pahintulot sa may-ari, na siya namang may karapatan na ipatupad ang eksklusibong karapatan na pagkakitaan ang likhang sining nito. Binanggit din sa naging desisyon na hindi saklaw ang nasabing paggamit ng kanta sa fair use doctrine o mga pinapayagang malayang paggamit nito, dahil ginamit ang mga kanta upang pagkakitaan ng establisimyento sa kanilang komersyal na operasyon. (Ibid)

Kinilala ng Korte Suprema ang FILSCAP bilang tagapangasiwa ng karapatan ng mga kasapi nito na may karapatan na maningil sa pampublikong paggamit ng kanilang mga kanta at paggawad ng lisensya sa mga establisimyentong nagbabayad para sa legal na pagpapatugtog nito. Dagdag pa rito, sinabi sa desisyon na dapat na kumuha ng lisensya ang COSAC mula sa FILSCAP at nagbayad ng karampatang halaga para sa paggamit ng nilikhang tugtugin sa lugar ng operasyon ng kanilang negosyo. (Ibid) 

Bilang panghuli, pinahalagahan ng Supreme Court ang copyright ng mga may akda ng kanta dahil sa paglaan nila ng oras, kahusayan, at pagsisikap sa pagkamalikhaing gawa para sa kanilang mga komposisyon. Ayon sa desisyon:

“Although it seems trivial or outrageous to collect fees for this purpose especially when almost everything is readily accessible to the listening public, the copyright owners are still entitled to be compensated for their creative work. There is no question that they invested time, creativity, talent, and effort in the creation and development of their compositions. Thus, assigning FILSCAP to pursue their intellectual property rights on their behalf should not be taken against FILSCAP, as it is acting not merely for its own benefit, but for the copyright owners' as well. xxx” (Ibid)

Malinaw rito na kinakailangang kumuha ng lisensya at magbayad ang mga establisimyento para sa pagpapatugtog ng mga kantang may copyright sa komersyal na operasyon nito bilang pagkilala sa copyright ng mga may-akda ng kanta.

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.