Isang eksperto sinuportahan ang regulasyon ng vaping

ni Chit Luna @News | June 12, 2024

Isang pangunahing addiction specialist sa Singapore ang nanawagan para sa regulasyon ng mga produktong vape sa halip na ipagbawal upang magbigayan ng less-harmful na alternatibo ang mga naninigarilyong nasa hustong gulang habang pinipigilan ang mga kabataan sa paggamit nito.

Sa isang panayam kamakailan sa CNA938, ang nangungunang istasyon ng balita sa Singapore, siniabi ni Andrew da Roza, isang board member ng Singapore Anti-Narcotics Association, na ang regulasyon ang susi para masugpo ang black market ng vape sa bansa.

Aniya, ang karamihan sa mga vaper ay dating naninigarilyo at nasa hustong gulang. Kung magkakaroon ng regulasyon, ang mga nasa tamang edad ay maaaring bumili ng vape mula sa mga lehitimong tindahan, at dahil dito, ang black market ay mawawala.

Ang ebidensya nito ay makikita sa mga bansang nag-regulate ng vape sa ngayon. Aniya, kung ikukumpara ang mga bansang nag-regulate at hindi, maliwanag na nabawasan ang black market sa mga nagpataw ng regulasyon sa mga produktong ito.

Binanggit ni Da Roza ang siyentipikong literatura na nagpapakita na ang vaping ay mas ligtas kaysa sa paninigarilyo. Tinutulan din niya ang paniwala na ang vaping ay mas nakakapinsala.

Sa katunayan, ang mga sigarilyo ay may maraming mga lason na nananatili sa baga pagkatapos malanghap, habang ang vapor ay hindi, sabi niya.

Ayon kay da Roza, ang mga kemikal sa sigarilyo ay naglalaman ng mga lubhang mapanganib na kemikal. Ang vaping ay walang parehong katangian tulad ng paninigarilyo, dagdag niya.

Binanggit din ni Da Roza ang ibang pag-aaral na nagpakita na ang pagtigil sa vaping ay mas madali kaysa sa pagtigil sa paninigarilyo.

Sinabi ni Da Roza na ang vaping ay maaaring makatulong para bawasan ang produksyon ng usok.

May mga bansa tulad ng Great Britain na naghihikayat pa nga sa mga naninigarilyo na lumipat sa vaping para ihinto ang pagkakalantad sa mapanganib na usok, sabi niya.

Dahil dito, iminungkahi ni Da Roza na i-regulate ang mga vape na katulad ng alak at sigarilyo para maiwasan ang paggamit ng mga bata.

Ang vaping ay hindi katulad ng paghithit ng mga dahon ng tabako o sigarilyo at hindi parehas ang dulot na pinasala, ayon kay da Roza.

Sa Pilipinas, inanunsyo ng Department of Trade and Industry na simula Hunyo 5, 2024, ang sertipikasyon ng mga imported at local na produktong vape ay magiging mandatory para matiyak ang kanilang kaligtasan at kalidad.

Walang mga produktong vape ang dapat pumasok sa bansa, lalo na kung wala itong mga marka/lisensya ng product standards o marka ng ICC, sabi ni DTI-Consumer Protection Group Undersecretary Amanda Nograles.

Inanunsyo naman ng Bureau of Internal Revenue na simula Hunyo 1, 2024, ang Revenue Memorandum Circular 59-2024 ng BIR ay nagpatong ng bagong tax stamps sa lahat ng vape products na ibinebenta sa Pilipinas para mapigilan ang paglaganap ng mga unregulated vapes sa merkado.

Sinabi ni Da Roza kailangan din ng Singapore ng regulasyon para malaman ng mga tao ang sangkap ng mga ito at siguraduhing ligtas ang likidong ginagamit sa vape.

Dapat aniyang gawing legal at i-regulate ang vape, katulad ng sigarilyo, na may mahigpit na limitasyon sa edad.

Sinabi ni Da Roza habang sapat na ang kasalukuyang mga parusa, kailangang pagbutihin ang pagpapatupad nito. Sa ngayon, wala aniyang talagang napaparusahan dahil sa vaping sa Singapore.

Hindi din dapat na ituring na kriminal ang mga taong gumagamit nito bilang mas ligtas ng alternatibo sa siigariylo, dagdag niya.

‘Di na normal ang pag-ubo?... Mga senyales ng TB, ‘di dapat isawalang-bahala

ni Mabel G. Vieron @Special Article | May 7, 2024

Sa sobrang init ng panahon, uso na naman ang iba’t ibang karamdaman, at isa na rito ang tuberculosis o mas kilala sa tawag na TB.

Ang tuberculosis ay nakakahawang impeksyon sa ating baga na maaaring kumalat sa iba’t ibang bahagi ng ating katawan.

Kamakailan, mahigit 400 PDL’s ang nagkaroon ng sintomas nito na agad na kinabahala ng iba.

Sa panahon ngayon, pag-iingat ang dapat nating gawin upang maiwasan ang patuloy na pagkalat nito. Dahil ito ay isang malubha at nakakahawang sakit. Makakatulong sa pag-iwas nito ang pagiging mapanuri tungkol sa kondisyong ito. 

Ang sintomas na maaaring maranasan ay nakabatay kung ano’ng parte ng katawan ang tinablan ng impeksyon.

Ilan sa mga karaniwang sign ng tuberculosis ay ang mga sumusunod:

- Ubo na tumatagal nang mahigit tatlong linggo

- Pag-ubo na may kasamang dugo

- Pagkahapo

- Pananakit ng dibdib

- Pagpapawis sa gabi

- Panginginig

- Lagnat

- Pagbagsak ng timbang

- Kawalan ng ganang kumain

Ilan lamang ito sa mga sintomas, at alam ko gusto n’yo na ring malaman kung ano nga ba ang paraan upang ‘di kayo matablan ng ganitong kondisyon.

Ang TB ay isang airborne disease, kaya naman kagaya ng cold at flu virus, nalilipat ang bacteria at germs sa ibang tao sa pamamagitan ng pag-ubo, pagbahing, pakikipag-usap, pagtalsik ng laway, at maging ang simpleng paglanghap ng hanging inilabas ng isang pasyenteng may active TB.

But, wait lang besh! Alam ko na nag-o-overthink na rin kayo ngayon, pero huwag kayong mag-alala dahil hindi naman ganu’n kadali mahawa sa TB.

Ang mga taong nahahawa sa ganitong kondisyon ay ang mga taong may matagal na na-expose sa taong may TB, gaya ng mga kapamilya, kaibigan, at katrabaho.

Hindi ito nakukuha sa paghawak ng kamay ng pasyente o sa paggamit ng mga bagay na kanilang hinawakan dahil hindi tumatagal ang TB germs sa mga surface. Oki?

Ngayong natalakay na natin ang mga sintomas at paraan kung paano ito nakakahawa, alamin naman natin ngayon kung paano ito mapipigilan.

Dapat muna nating kilalanin ang ating mga nakakasalamuha lalung-lalo na sa mga taong exposed sa mga pasyente na mayroong active TB, mga galing sa bansang may TB outbreak, at maging ang mga taong naninirahan malapit sa ospital ay may risk din sa pagkakaroon nito.

Kaya naman lagi tayong mag-ingat, palakasin ang ating immune system, at kumain ng mga pagkaing mayaman sa Vitamin C at antioxidants. 

Mga Ka-BULGAR, ugaliin din nating maghugas ng kamay. Gumamit ng face mask at tissue, may TB man o wala, importante ang paggamit ng face mask at tissue lalo na kapag mayroong ubo at sipon. Oki? 

Inirerekomenda pa rin ang regular na pagpapatingin sa doktor lalo na kung may mahal sa buhay na nakakaranas ng TB. Huwag mahiyang magpakonsulta at sumailalim sa mga test upang ‘di na rin natin natin mailagay sa kapahamakan ang buhay ng ating pamilya. Gets?

Mga ngipin, alagaan para makaiwas sa cancer

ni Dr. / Atty. Erwin P. Erfe, M.D. @Sabi ni Doc | April 30, 2024

Dear Doc Erwin,

Dahil sa matagal nang namamaga ang aking gums ako ay nagpasyang kumonsulta sa isang dentista. Nabanggit ng dentista na may koneksyon ang dental health sa mga sakit ng ating katawan, partikular daw dito ang kanser. 

Ako ay nag-alala sa sinabi ng dentista dahil napabayaan ko ang aking mga ngipin. Sa mga nakaraang taon ay marami ng nasira akong ngipin. Nais ko sanang malaman kung ano ang maaaring epekto ng pagkasira ng ngipin at gum disease sa ating kalusugan, at ano ang puwedeng gawin upang mapangalagaan ang ating dental health. Maraming salamat. — Michael

---

Maraming salamat, Michael sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc column. Ganoon din sa iyong pagbabasa ng column at ng Bulgar newspaper. Sisikapin namin na masagot ang iyong mga katanungan ayon sa mga pananaliksik ng mga dalubhasa.

Marami ng mga pag-aaral na isinagawa ang mga dalubhasa sa maaaring epekto ng pagkasira ng ngipin at pagkakasakit sa ating gums o gum disease. Sa isang pag-aaral na isinagawa ng mga epidemiologists mula sa Harvard T.H. Chan School of Public Health kung saan sinundan nila ng mahigit 20 taon ang kalusugan ng halos 150,000 na kababaihan at mga kalalakihan. Ayon sa pagsasaliksik na ito, ang mga indibidwal na nagkaroon ng gum disease ay mas mataas ng 52% ang chance na magkaroon ng stomach cancer kumpara sa mga indibidwal na hindi nagkaroon ng gum disease. 

Ayon din sa pananaliksik na nabanggit, mas mataas ng 33 porsyento ang tsansa ng mga indibidwal na nasira ang 2 o higit pa na ngipin na magkaroon ng cancer sa stomach (sikmura). Inilathala ang resulta ng pag-aaral na ito sa international scientific journal na Gut noong July 2020.

Sa isang pananaliksik na inilathala sa journal na Cancer Prevention Research noong August 2020, ang pagkakaroon ng gum disease ay may mas mataas (17 porsyento) na chance na magkaroon ng serrated polyp, isang uri ng sakit na maaaring maging colon cancer. Mas mataas din ng 20 porsyento na magkaroon ng serrated polyp ang mga indibidwal na nasira ang 4 o higit pang ngipin. 

Sa mga pag-aaral na nabanggit, nakita natin ang kahalagahan ng pag-aalaga ng kalusugan ng ating ngipin upang makaiwas sa posibleng sakit na cancer na maidudulot ng gum disease at pagkasira ng ngipin.

Ayon kay Dr. Mingyang Song isang propesor sa Harvard T.H. Chan School of Public Health kinakailangan na pangalagaan natin ang ating dental health sa pamamagitan ng pag-practice ng oral hygiene. Ipinapayo ni Dr. Song na mag-toothbrush tuwing matapos kumain, gumamit ng dental floss isang beses sa isang araw, gumamit ng mouthwash at kumonsulta ng regular sa dentista.   

Sana ay nasagot namin ang iyong mga katanungan. Maraming salamat sa inyong patuloy na pagtangkilik sa Bulgar newspaper at sa Sabi ni Doc column.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com