Aano at paano maiiwasan ang leptospirosis?

ni Mabel Vieron @Health & Life | August 29, 2024

File Photo

Tag-ulan na naman kung kaya uso na muli ang sakit na leptospirosis, ang iba sa atin ay ‘di pa rin alam kung ano nga ba ang ibig sabihin nito. Sa artikulong ito ating ipapaliwanag kung ano nga ba ang leptospirosis at paano ito maiiwasan. 

Ang leptospirosis ay isang malubhang impeksyon dulot ng bacteria na inilalabas ng mga hayop sa kanilang pag-ihi. Kadalasang nakukuha ito sa tubig-baha na kontaminado ng ihi ng daga.

Bukod sa mga daga, maaari ring maging carriers ang mga baka, baboy at aso. 

Mahalagang maging alerto sa sintomas ng leptospirosis kung napasugod sa baha lalo na kapag may sugat sa binti at paa.

Ang sintomas ng leptospirosis ay karaniwang nararamdaman 4 hanggang 14 na araw matapos ma-expose. Ito ang tinatawag na incubation period at sa oras na ito maaaring maramdaman ang mga sumusunod:

• Lagnat

• Pag-ubo

• Panginginig

• Pagkahilo at pagsusuka

• Pagkawala ng ganang kumain

• Pamamantal ng balat

• Pagsakit ng mga kalamnan lalo na sa hita at likod

Maaaring lumubha ang leptospirosis at maging dahilan ng pagkamatay kapag hindi agad ito naagapan. Ang malubhang karamdaman ng leptospirosis ay tinatawag na Weil’s disease. Ito ang ilan sa mga sintomas:

• Paninilaw ng balat at ng puting bahagi ng mga mata

• Pananakit ng dibdib

• Seizures

• Pag-ubo ng dugo

• Kawalan ng gana kumain

• Pamamantal ng balat

• Pamumula ng mga mata

• Pagsakit ng mga kalamnan lalo na sa hita at likod

Ang sakit na ito ay kadalasang naaagapan sa pamamagitan ng leptospirosis prophylaxis o ang pag-inom antibiotics tulad ng penicillin at doxycycline. 

Mahalagang tapusin ang pag-inom ng gamot ayon sa iyong doktor dahil maaaring bumalik ang bacteria kapag itinigil ang medikasyon. 

Umiwas sa mga maruruming tubig at lupa na maaaring kontaminado ng ihi ng mga hayop lalo na kung ikaw ay mayroong sugat. Kung hindi maiwasan ang paglusong sa tubig-baha, magsuot ng bota at maging listo sa mga sintomas ng leptospirosis. 

Kung sa iyong palagay ay posible kang makakuha ng bacteria mula sa iyong alagang hayop, magtanong sa isang veterinarian tungkol sa bakunang ito. Kung kayo ay makararanas ng sintomas ng leptospirosis, agad na pumunta sa inyong doktor upang magpakonsulta at para mabigyan ng tamang lunas ayon sa inyong karamdaman.

Ngayong patuloy pa rin ang pag-ulan, please lang mga ka-BULGAR, alagaan natin ang ating mga sarili. Okie?

Huwag mag-panic, besh! MPOX, ‘di kasing lala ng COVID-19

ni Mabel Vieron @Health & Life | August 27, 2024

File Photo

Sulit ba ang inyong long weekend mga Ka-BULGAR? Tiyak akong nakapag-unwind at nakapagliwaliw na kayo nyan. Hindi ba? Pero bago tayo patuloy na magsaya, aware na ba kayo sa panganib na kinakaharap natin? 

Sa ngayon, may cases na ng monkeypox (MPOX) ang naitala rito sa ‘Pinas. Nakakatakot hindi ba? O baka naman ‘di ka pa aware kung ano nga ba ito, pero ‘wag kang mag-alala, dahil kasama n’yo ako sa pagtalakay nito. Kaya halina na! 

Ang MPOX ay isang sakit na maaari mong makuha sa hindi inaasahang pangyayari. Ngayon, mas mahalaga na malaman natin ang tungkol dito—mula sa mga sintomas, at paano ito maiiwasan. 

Ang MPOX ay isang viral na sakit, tulad ng smallpox. Nagdudulot ito ng mga sintomas na kinabibilangan ng lagnat, pananakit ng katawan, at isang pantal na maaaring magdulot ng mga maliliit na paltos sa balat.

Ang monkeypox ay maaari pa ring magdulot ng seryosong sakit at komplikasyon, lalo na sa mga taong may mahinang immune system.

PAANO NAKAKAHAWA ANG MONKEYPOX? Ang monkeypox ay maaaring magkalat sa pamamagitan ng direktang kontak sa mga taong may sakit nito. 

Pangalawa, paghawak sa kagamitan, tulad ng mga kumot o damit na ginamit ng taong may sintomas ng MPOX.

Pero paano nga ba natin maiiwasan ang monkeypox? Halina’t alamin natin ito, oki? 

1. PAGHUHUGAS NG KAMAY. Regular na maghugas ng kamay gamit ang sabon at tubig, o gumamit ng alcohol-based hand sanitizer upang maalis ang anumang virus na maaaring nailipat sa iyong mga kamay.

2. PAG-IWAS SA MGA TAONG MAY MPOX. Iwasan ang direktang kontak sa mga taong may sintomas ng monkeypox, pati na rin ang kanilang mga gamit at kumot.

3. PALAKASIN ANG IMMUNE SYSTEM. Panatilihing malusog ang katawan sa pamamagitan ng balanseng diyeta, regular na ehersisyo, at sapat na tulog upang mapanatili ang malakas na immune system.

4. PAGPAPASURI AT PAGGAMOT.  Kung ikaw ay nakaranas ng sintomas ng monkeypox o exposed sa isang taong may sakit, agad na kumonsulta sa isang doktor para sa tamang pagsusuri at paggamot.

5. PAGGAMIT NG PERSONAL NA PROTEKSYON. Kung ikaw ay nasa mataas na panganib na lugar, gumamit ng mga personal na proteksyon tulad ng mga mask at gloves upang maiwasan ang pagkakahawa.

Sa pamamagitan ng pagsunod sa mga hakbang na ito, maaari mong maprotektahan ang iyong sarili at ang iba mula sa kumakalat na MPOX. Kung may alinmang katanungan o pag-aalala, huwag mag-atubiling kumonsulta sa mga health professional para sa karagdagang impormasyon at gabay. 

Pero ang MPOX ay hindi kasing delikado ng ibang mga sakit tulad ng COVID-19. Mahalaga na manatiling kalmado at magkaroon ng tamang kaalaman upang maiwasan ang pagkalat nito. Huwag mag-panic, mga Ka-BULGAR dahil sa pamamagitan ng pag-aaral at tamang pag-iwas, maaari nating mapanatili ang ating kalusugan at seguridad. Huwag agad maniniwala sa mga chismis na kumakalat. Oks?

Isang eksperto sinuportahan ang regulasyon ng vaping

ni Chit Luna @News | June 12, 2024

Isang pangunahing addiction specialist sa Singapore ang nanawagan para sa regulasyon ng mga produktong vape sa halip na ipagbawal upang magbigayan ng less-harmful na alternatibo ang mga naninigarilyong nasa hustong gulang habang pinipigilan ang mga kabataan sa paggamit nito.

Sa isang panayam kamakailan sa CNA938, ang nangungunang istasyon ng balita sa Singapore, siniabi ni Andrew da Roza, isang board member ng Singapore Anti-Narcotics Association, na ang regulasyon ang susi para masugpo ang black market ng vape sa bansa.

Aniya, ang karamihan sa mga vaper ay dating naninigarilyo at nasa hustong gulang. Kung magkakaroon ng regulasyon, ang mga nasa tamang edad ay maaaring bumili ng vape mula sa mga lehitimong tindahan, at dahil dito, ang black market ay mawawala.

Ang ebidensya nito ay makikita sa mga bansang nag-regulate ng vape sa ngayon. Aniya, kung ikukumpara ang mga bansang nag-regulate at hindi, maliwanag na nabawasan ang black market sa mga nagpataw ng regulasyon sa mga produktong ito.

Binanggit ni Da Roza ang siyentipikong literatura na nagpapakita na ang vaping ay mas ligtas kaysa sa paninigarilyo. Tinutulan din niya ang paniwala na ang vaping ay mas nakakapinsala.

Sa katunayan, ang mga sigarilyo ay may maraming mga lason na nananatili sa baga pagkatapos malanghap, habang ang vapor ay hindi, sabi niya.

Ayon kay da Roza, ang mga kemikal sa sigarilyo ay naglalaman ng mga lubhang mapanganib na kemikal. Ang vaping ay walang parehong katangian tulad ng paninigarilyo, dagdag niya.

Binanggit din ni Da Roza ang ibang pag-aaral na nagpakita na ang pagtigil sa vaping ay mas madali kaysa sa pagtigil sa paninigarilyo.

Sinabi ni Da Roza na ang vaping ay maaaring makatulong para bawasan ang produksyon ng usok.

May mga bansa tulad ng Great Britain na naghihikayat pa nga sa mga naninigarilyo na lumipat sa vaping para ihinto ang pagkakalantad sa mapanganib na usok, sabi niya.

Dahil dito, iminungkahi ni Da Roza na i-regulate ang mga vape na katulad ng alak at sigarilyo para maiwasan ang paggamit ng mga bata.

Ang vaping ay hindi katulad ng paghithit ng mga dahon ng tabako o sigarilyo at hindi parehas ang dulot na pinasala, ayon kay da Roza.

Sa Pilipinas, inanunsyo ng Department of Trade and Industry na simula Hunyo 5, 2024, ang sertipikasyon ng mga imported at local na produktong vape ay magiging mandatory para matiyak ang kanilang kaligtasan at kalidad.

Walang mga produktong vape ang dapat pumasok sa bansa, lalo na kung wala itong mga marka/lisensya ng product standards o marka ng ICC, sabi ni DTI-Consumer Protection Group Undersecretary Amanda Nograles.

Inanunsyo naman ng Bureau of Internal Revenue na simula Hunyo 1, 2024, ang Revenue Memorandum Circular 59-2024 ng BIR ay nagpatong ng bagong tax stamps sa lahat ng vape products na ibinebenta sa Pilipinas para mapigilan ang paglaganap ng mga unregulated vapes sa merkado.

Sinabi ni Da Roza kailangan din ng Singapore ng regulasyon para malaman ng mga tao ang sangkap ng mga ito at siguraduhing ligtas ang likidong ginagamit sa vape.

Dapat aniyang gawing legal at i-regulate ang vape, katulad ng sigarilyo, na may mahigpit na limitasyon sa edad.

Sinabi ni Da Roza habang sapat na ang kasalukuyang mga parusa, kailangang pagbutihin ang pagpapatupad nito. Sa ngayon, wala aniyang talagang napaparusahan dahil sa vaping sa Singapore.

Hindi din dapat na ituring na kriminal ang mga taong gumagamit nito bilang mas ligtas ng alternatibo sa siigariylo, dagdag niya.