Babala sa kalalakihang edad 50 pataas!

ni Dr. / Atty. Erwin P. Erfe, M.D. - @Sabi ni Doc | August 11, 2022

Dear Doc Erwin,

Ako ay 56 years old na empleyado sa pribadong kumpanya. Ilang buwan nang nakaraan ng mag-umpisa akong makaranas ng madalas na pag-ihi at tuwing ako ay umiihi ay nararamdaman ko na may natitira pang ihi sa aking pantog. Dahil dito, minarapat kong magpatingin sa doktor. Ako ay ini-refer sa urologist, na siya namang nag-request ng laboratory tests, kasama ang tumor markers.

Ano ang tumor markers? Bakit kinakailangang mag-request ang doktor ng tumor markers? Sana ay mabigyan ninyo ng sagot ang aking mga katanungan. - Rolando

Sagot

Maraming salamat Rolando sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc.

Ang tumor marker ay mga substances, tulad ng protein, na pino-produce ng cancer cells o kaya ng mga normal cells in response sa cancer. Maaari rin mag-produce ng tumor marker ang mga hindi cancerous na tumor.

Maaaring makita ang tumor marker sa dugo, sa ihi o sa ating dumi. Maaari rin itong makita sa mismong tumor (bukol) at sa ibang body fluids, tulad ng tubig sa ating utak (cerebrospinal fluid).

Maraming uri ng tumor markers ang ginagamit ng mga doktor upang makatulong sa panggagamot o makatulong sa diagnosis ng cancer. Halimbawa, ang alpha-fetoprotein (AFP) na makikita sa dugo ay ginagamit para ma-diagnose ang liver cancer at masundan ang response ng pasyente sa gamutan. Ang Bladder Tumor Antigen (BTA) naman ay makikita sa ihi at ginagamit ito upang i-monitor ang cancer sa pantog (bladder). Ang tumor marker na CA 15-3 ay ginagamit sa diagnosis at monitoring ng breast cancer. Ang CA-125 naman na makikita rin sa dugo, tulad ng nabanggit na CA 15-3, ay mahalaga upang ma-diagnose, ma-monitor ang response sa gamutan at malaman kung muling bumalik ang ovarian cancer.

Base sa inyong binanggit na sintomas, maaaring nakararanas kayo ng paglaki ng inyong prostate. Ang mga tumor markers na ni-request ng inyong doktor ay maaaring may relasyon sa inyong prostate. Ang kadalasan na tumor marker upang ma—monitor ang kalagayan ng prostate ay ang Prostate-specific antigen (PSA) at ang Prostatic Acid Phosphatase (PAP).

Ang PSA ay ginagamit ng mga doktor upang makatulong ma—diagnose ang prostate cancer, malaman ang response sa gamutan at ma-monitor kung bumalik ang prostate cancer. Ayon sa National Cancer Institute ng Amerika, ginagamit din ang PSA ng mga doktor bilang screening at monitoring sa kalalakihang may edad na 50 pataas. Bukod sa prostate cancer, maaaring tumaas din ang PSA level kung may prostatitis (pamamaga ng prostate) o kung mayroong paglaki ng prostate (benign prostatic hyperplasia).

Matapos ninyong magpa-laboratory examination at tumor marker test ay kinakailangan bumalik at muling kumunsulta sa inyong doktor upang maipaliwanag sa inyo ang resulta ng examination ng mga tumor markers. Ang interpretasyon ng tumor markers ay ginagawa matapos ang iba pang diagnostic examination, tulad ng physical examination at imaging tests.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com

Bakit kailangang ng Selenium sa katawan?

ni Dr. / Atty. Erwin P. Erfe, M.D. - @Sabi ni Doc | August 2, 2022

Dear Doc Erwin,

Ako ay dating overseas Filipino workers (OFW) sa Europe, kung saan nagtrabaho ako sa loob ng 20-taon. Sa lugar na aking tinitirhan ay pinapayuhan ang mga residente na uminom ng Selenium supplement. Dahil dito ay naging ugali ko na ang uminom nito araw-araw.

Sa pag-uwi ko sa Pilipinas, iniisip ko na itigil na ang pag-inom ng Selenium supplement.

Tama ba na itigil ko na ito? Ano ang epekto kung magkulang sa Selenium? - Josephine

Sagot

Maraming salamat Josephine sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc.

Ayon sa systematic review ng mga pag-aaral tungkol sa Selenium intake sa iba’t ibang bansa na nailathala sa scientific journal na Nutrients noong March 2015 ay may kakulangan sa Selenium ang diet ng mga populasyon sa Europe, United Kingdom o UK at sa Middle East.

Ang Selenium, ayon sa Harvard School of Public Health ay isang trace mineral na kinakailangan ng katawan upang makagawa ng mga enzymes at proteins na ginagamit nito upang makagawa ng genetic material (DNA) at maprotektahan ang ating katawan laban sa cell damage at infection.

Tumutulong din ang Selenium upang makagawa ang katawan ng thyroid hormone na gamit upang mapanatili ang tamang metabolism. Makikita ang mataas na concentration ng Selenium sa ating muscles at sa ating thyroid gland.

Kinakailangan natin ng 55 micrograms ng Selenium araw-araw. Mas mataas ng bahagya ang pangangailangan sa Selenium ng mga buntis at nagpapasuso ng bata, 60 hanggang 70 micrograms araw-araw. Makukuha ang Selenium mula sa pagkain, tulad ng isda, karneng baka, turkey at manok. Mayaman din sa Selenium ang Brazil nuts, beans at lentils. Kung ang ilan sa mga nabanggit ay kasama sa iyong kinakain sa araw-araw ay maaaring napupunan mo na ang Recommended Daily Allowance (RDA) na nabanggit natin at maaaring itigil ang iyong Selenium supplement.

Kung ikaw ay vegetarian o vegan at hindi nakakakain ng mga pagkain na mayaman sa Selenium ay maaaring ipagpatuloy ang pag-inom ng Selenium supplement. Tandaan, kailangan natin ang hindi bababa sa 55 micrograms sa araw-araw upang hindi magkaroon ng Selenium deficiency, kung saan maaaring magkasakit sa puso (cardiomyopathy) at magkaroon osteoarthritis. Ayon sa pag-aaral sa New Zealand noong 2014, maaaring din magkaroon ng depression kung kulang sa Selenium. Ang mga sintomas na nagkukulang ka sa Selenium ay ang pagsusuka, pagsakit ng ulo, panghihina, seizure at coma.

Makakasama rin ang sobrang Selenium. Ayon sa scientific article, hanggang 800 micrograms ng Selenium ang maaaring inumin araw-araw na hindi magkakaroon ng adverse effect. Kung sosobra ang iinumin na Selenium araw-araw ay maaaring makaranas ng side-effects sa katagalan, tulad ng pagkalagas ng buhok at unti-unting pagtanggal ng mga kuko sa kamay at paa.

Ang kondisyon kung saan nasa toxic level na ang Selenium ay tinatawag na “selenosis”, kung saan maaaring magkaroon ng atake sa puso, kidney failure at acute respiratory distress failure.

Magkakaiba ang resulta ng mga pag-aaral tungkol sa Selenium. Bagama’t ang iba ay nagpapakita ng pagbaba ng risk para sa cancer at pagkamatay dahil dito, ang iba namang pagaaral ay hindi nagpapakita ng ganitong epekto. Iba’t iba rin ang resulta ng mga pag-aaral tungkol sa Selenium supplementation at epekto nito sa sakit sa thyroid at sa puso.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com

Sintomas, sanhi at lunas sa migraine

ni Dr. / Atty. Erwin P. Erfe, M.D. - @Sabi ni Doc | July 28, 2022

Dear Doc Erwin,

Kamakailan ay na-diagnose ako ng aming company physician na ako ay may “migraine”. Nagreseta siya ng gamot at ito ay iniinom ko tuwing sasakit ang aking ulo. Ano ba ang migraine? Ano ang dapat kong gawin upang maiwasan ang atake nito? - Alma

Sagot

Maraming salamat Alma sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc.

Ang Migraine ay isang uri ng sakit na may iba’t ibang sintomas. Maaaring makaramdam kirot, pagkapagod, pagsuka, pamamanhid, pagiging irritable, pansamantalang pagkawala ng paningin at iba pa. Ang pangunahing sintomas nito ay matinding sakit ng ulo. Ang pagkilos, ilaw, tunog o anumang amoy ay maaaring makapag-trigger ng migraine. Maaaring tumagal ang migraine ng apat na oras hanggang ilang araw.

Ayon sa mga dalubhasa, may mahigit sa 150 uri ng sakit ng ulo at may iba’t iba uri rin ng migraine. Isang uri ng migraine ay may kasamang “aura”, kung saan maaaring makakita ng flashing lights o kaya’y blind spots bago sumakit ang ulo. Mayroon ding tinatawag na “common migraine”, kung saan sakit lamang ng ulo at walang aura na mararamdaman. Maaari rin magkaroon ng migraine na may aura ngunit hindi sumasakit ang ulo, ang tawag dito ay “silent migraine”. Isang matinding uri ng migraine ay ang tinatawag na “status migrainosus”, kung saan nakararanas ng matinding sakit ng ulo ng mahigit sa 72-oras.

Naniniwala ang mga scientists na ang kombinasyon ng genetic at environmental factors ang maaaring dahilan ng migraine. Sa scientific article na inilathala sa journal na Neuron noong May 2018, nadiskubre ng mga researchers na ang indibidwal na may migraine ay may mutations sa ilang genes.

Ayon sa mga pag-aaral, kung ang isa sa mga magulang mo ay may migraine, may 50% na probabilidad na ikaw ay magkaroon ng migraine. Kung ang iyong ama at ina ay parehong may migraine ay tataas sa 75% ang posibilidad na ikaw ay magkaroon ng migraine.

Mas madalas ang migraine sa kababaihan, lalo na sa edad ng 15 hanggang 55. Madalas din nagkakaroon ng migraine ang indibidwal na stressful ang trabaho at sa mga smokers.

Ayon sa mga neurologist na dalubhasa sa migraine, may mga dapat gawin upang makaiwas sa atake ng migraine. Ang emotional stress tulad ng anxiety, excitement at worry ay maaaring mag-trigger ng migraine attack, kaya’t pinapayuhang umiwas sa mga ito.

Umiwas din sa mga pagkain na cheese, chocolate, mga pagkain na may nitrates, tulad ng hotdog at luncheon meat, at mga fermented at pickled foods. Kailangang umiwas din sa sobrang exercise, kakulangan sa tulog at mag-ingat tuwing nagbabago ang panahon. Ang mga ito ay maaaring magdulot ng migraine.

Bagama’t ang coffee ay nakatutulong sa acute migraine attack, ang pag-inom ng maraming coffee o kaya ang biglang pagtigil ng pag-inom ng coffee ay maaaring mag-trigger ng migraine attack. Tandaan, ang madalas na pag-inom ng pain relievers, ang ilaw galing sa flashlight at computer ay maaaring mag-trigger ng atake ng migraine, ganun din sa panahon ng menstrual period.

May iba’t ibang uri ng gamot sa migraine, tulad ng sumatriptan, verapamil, atenolol, amitriptyline, valproic acid, steroids at phenothiazines. Makatutulong din ang pag-inom ng Vitamin B2, magnesium at Co-enzyme Q10.

Maaaring ilan dito ay inireseta ng inyong company physician at kasalukuyan mong iniinom. Makabubuti na sumangguni sa iyong doktor kung nais na uminom ng ilan sa mga nabanggit na gamot.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com