Nilagnat, nagsuka at nagtae, ‘di naawat sa ospital nang magwala, dinanas ng 13-anyos bago namatay sa

Pao Chief Persida Acosta / Daing mula sa hukay hustisya

May mga kaso sa Public Attorney’s Office (PAO) na masasabing memorable para sa amin. Bukod sa iba pa, kabilang dito ‘yung humahamon sa aming kakayanan bilang mga manananggol, may national significance na may malaking relasyon sa pandaigdigang seguridad at interes, ganundin ang kaso ng mga biktima o akusado na tumatatak sa isipan dahil sa iba’t ibang mahahalagang dahilan o katangian na nag-iiwan ng marka. Isa sa mga biktima si Abbie Hedia. Hindi mawala sa isip ko ang kanyang smiling eyes. Sa picture pa lang, nakita ko ang mga kuwento tungkol sa kanya ay ganito na ang naiwan na impresyon ni Abbie sa akin. Siguradong nami-miss na siya ng kanyang mga magulang at lahat ng nagmamahal sa kanya.

Si Abbie, anak nina G. Ariel at Gng. Ruby Hedia, dating mag-aaral sa eskuwelahan sa Muntinlupa ay 13-anyos nang pumanaw noong Pebrero 10, 2018. Siya ang panglabing-walo (18) sa mga naturukan ng Dengvaxia at nakaranas bago namatay ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki at pagdurugo ng laman-loob), neurotropism (pamamaga at pagdurugo ng utak) and increase in severity of dengue disease) consistent sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015} — na sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, pagkatapos hilingin ng mga pamilya.

Noong Nobyembre 17, 2017, may nag-anunsiyo mula sa barangay na tinitirhan ng pamilya Hedia na may libreng bakuna laban sa Dengue sa plaza. Anang mag-asawang Hedia:

“Sa kagustuhan naming maprotektahan ang aming mga anak na sina Arvie at Abbie at sa tiwala namin sa gobyerno, pinapunta namin sila sa plaza kasama ang kanilang tita.

“Bagama’t walang nagpaliwanag sa amin kung ano ang nasabing bakuna at panganib nito, nang araw na ‘yun, nabakunahan sina Arvie at Abbie ng barangay health worker.”

Noong Pebrero 7, 2018 ng gabi, nilagnat si Abbie. Kinabukasan, tuloy pa rin ang lagnat niya kaya dinala siya sa ospital. Bandang hapon, pinauwi rin siya ng doktor matapos bigyan ng gamot. Gayunman, hindi bumuti ang kondisyon niya dahil nilalagnat at nanghihina pa rin siya. Nagsimula rin siyang magsuka at magtae kaya ibinalik siya sa ospital nang hatinggabi. Inilagay siya sa Intensive Care Unit (ICU) ng ospital, kinuhanan ng dugo at ihi saka isinailalim sa eksaminasyon ang mga ito. Nang lumabas ang resulta, negative naman diumano ang mga ito. Gayunman, binanggit ni Gng. Hedia na naturukan ng Dengvaxia si Abbie noong Nobyembre 17, 2017 sa health center sa kanilang lugar at ipinakita niya sa ospital ang index card na dala niya kung saan nakasaad na si Abbie ay nakatanggap ng Dengvaxia. Sinabihan si Gng. Hedia na kumuha ng certification mula sa health center na si Abbie nga ay naturukan ng Dengvaxia. Hindi bumuti ang kalagayan niya habang nasa ICU kahit nakaswero na siya. Sinabi rin ng mga doktor na negatibo ang resulta ng mga eksaminasyon sa kanyang ihi at dugo, pero hindi naman siya bumubuti. Hindi pa rin nawala ang kanyang lagnat. Nagsimula na rin siyang dumumi ng tubig na kulay berde at sumuka ng kulay dilaw at malaway. Binigyan siya ng gamot para sa pagsusuka at pagtatae at pinabili si G. Hedia ng matataas na uri ng antibiotics at inilagay sa swero. Ang ipinagtataka nito ay hindi naman bumuti ang kalagayan ni Abbie kahit matataas na uri na ng antibiotics ang isinuwero sa kanya.

Noong Pebrero 9 hanggang 10, 2018 ang naging mga kritikal na araw ni Abbie.

• Pebrero 9, 2018 - Biglang nagwala si Abbie. Nagpupumiglas siya at ayaw niyang magpahawak. Sa kanyang pagpupumiglas, natanggal ang kanyang swero kaya nilagyan ng gapos ang kanyang mga kamay. Nagpatuloy pa rin siya sa pagpupumiglas at lalo siyang lumakas hanggang sa hirap na sina G. Hedia na pigilan siya. Hindi na rin siya mapigilan ng mga nurse kaya pati ang kanyang mga paa ay iginapos na. Paulit-ulit ang pagwawala ni Abbie at kahit nakagapos siya, gusto niyang tanggalin ang mga ito, subalit kapag sinasaway siya ni G. Hedia ay tumitigil siya. Nakapikit lamang siya pero hindi siya tulog. Matapos noon, mayroong gamot na itinusok kay Abbie, kaya kumalma siya at nakatulog.

• Pebrero 10, 2018 - Alas-10:00 ng umaga, lumubha ang kalagayan ni Abbie at kinailangang i-pump na ang kanyang dibdib. Napakasakit para sa kanyang mga magulang na makitang naghihirap siya. Abot ang dasal ng mag-asawa na sana ay ma-revive siya. Makalipas ang ilang sandali, na-revive si Abbie at nagkaroon ng tibok ang puso niya. Matapos ma-revive, pinapirma si G. Hedia ng consent form para malagyan ng tubo si Abbie. Sa kagustuhan na madugtungan pa ang buhay ng anak, pumirma siya at pumayag na malagyan si Abbie ng tubo. Subalit hindi na nakayanan ni Abbie ang paghihirap dahil alas-12:00 ng tanghali ay pumanaw siya.

Sa kanilang pagmumuni-muni sa pagkamatay ni Abbie, nasabi nina G. at Gng. Hedia ang sumusunod:

“Malusog si Abbie bago siya makaranas ng malaking pagbabago sa kanyang nararamdaman. Hindi pa siya nagkaroon ng malalang sakit kagaya ng dengue. Ang malaking pagbabago sa kanyang nararamdaman ay nangyari lamang matapos siyang mabakunahan ng Dengvaxia. Nagulat kami na siya ay lumisan nang napakabilis dahil sa simpleng pagtatae, nawala si Abbie. Ang pagkakaintindi namin, kapag nagtatae ang bata, binibigyan lang ito ng gamot at ganu’n si Abbie kapag nagtatae noon. Bigyan lang siya ng gamot ay nawawala na ang kanyang pagtatae. Hindi naman siya nadadala sa ospital dahil doon. Katunayan nga, magana pa rin siyang kumain, subalit nang maturukan ng Dengvaxia na sa akala namin ay makakatulong sa kanya, naging sanhi pa ito ng kanyang maagang kamatayan.

“Nais ko ring liwanagin na hindi pa nagkakaroon ng dengue ang aming anak bago siya maturukan ng Dengvaxia at walang ibang kakaiba o bagong gamot o kemikal na pumasok sa katawan niya kundi ang Dengvaxia.”

Labis na ikinalungkot at ikinagulat ng pamilya Hedia ang biglaang pagbabago sa kalusugan ni Abbie na humantong sa kanyang pagpanaw. Bagama’t nasa panahon pa sila ng pagdadalamhati, hindi nila ipinagpaliban ang pagkilos upang mabigyan ng katarungan ang trahedyang ito. Dahil dito, lumapit sila sa PAO, for forensic examination sa mga labi ni Abbie at upang maisampa ang kaukulang kasong sibil, kriminal at administratibo sa mga taong responsable sa pagkamatay niya. Tulad ng nabanggit, naisagawa na ang nasabing pagsusuri ng PAO Forensic Team. Patuloy naman ang legal assistance na ibinibigay ng PAO sa kanila.

Sa pagbubukas ng PAO offices sa iba’t ibang lugar ng Pilipinas na nasa ilalim ng general community quarantine (GCQ), buong ingat kaming nag-oobserba ng safety protocols. Batid natin na may banta pa rin ng panganib ng COVID-19. Gayunman, kahit maaaring buhay ang nakataya, haharap kaming muli ngayon sa Dengvaxia cases nang buong sigasig dahil sa mga kasong ito, buhay din ang nawala. Patuloy rin ninyo kaming maaasahan ang aming serbisyo na kaakibat ng aming mandato.

Bukod sa namumulang mga mata at parang sinasapian... Nagsuka ng dugo at likidong dilaw na may pagkap

Pao Chief Persida Acosta / Daing mula sa hukay hustisya

Lubos akong nagpapasalamat dahil sa kabila ng pinagdadaanang Enhanced Community Quarantine (ECQ) ng malaking bahagi ng ating bansa, ang Public Attorney’s Office (PAO) ay patuloy na nagiging intrumento ng taus-pusong paglilingkod-bayan. Ang Report ng PAO, kaugnay sa pagtugon nito sa mga probisyon ng Republic Act No. 11469, o ang “Bayanihan to Heal As One Act” na aming inihanda ay repleksyon ng diwa ng serbisyo-publiko na aming niyayakap at konkretong isinasagawa. Ang ilan sa mahahalagang bahagi ng nasabing ulat (na sakop ang mga petsa mula sa pagpapatupad ng expanded ECQ noong Marso 16, 2020 hanggang Abril 23, 2020) ay ang sumusunod na mga statistical data kaugnay sa pagbibigay ng PAO ng libreng legal assistance:

1. Habang may inquest proceeding sa 9,214 katao;

2. Pagbibigay ng legal representation sa korte sa 1,244 katao;

3. Pagkilos para sa pagpapalaya ng 1,359 persons deprived of liberty (PDLs), kasama ang mga na-release alinsunod sa motion na inihain ayon sa Supreme Court OCA Circular 90-2020 (20 April 2020);

4. Pagsasagawa ng non-judicial services (kabilang ang legal advice sa pamamagitan ng iba’t ibang communication channels, pangangasiwa ng panunumpa at legal opinions na panglathala) sa panahon ng expanded ECQ na umaabot sa 30,583;

5. Paghahanda ng 111 na pleadings na ipa-file pagkatapos ng ECQ, batay sa Supreme Court Administrative Circular No. 31-2020 (16 March 2020); at

6. Pagpapalaya sa tatlong pasyente mula sa pagkadetine sa ospital dahil sa kawalan nito ng kakayanang magbayad ng hospital bills.

Sa panahon ng pagbubukas na muli ng mga pinto ng mga tanggapan ng pamahalaan, pagkaraan ng quarantine, handa ang PAO na paglingkurang muli ang mas malaking bilang ng ating mga kababayan na nangangailangan ng aming tulong. Halimbawa nina G. Mingfhy at Gng. Aileen Teves, aming mga kliyente sa kasong may kaugnayan sa Dengvaxia at iba pang mga biktima.

Sina G. at Gng. Teves ang kinalakihang mga magulang ni Jose Ravino Balacano. Si Jose, dating mag-aaral sa isang eskuwelahan sa Caloocan City ay 11-anyos nang pumanaw noong Enero 31, 2018. Siya ang panglabing-lima (15) sa mga naturukan ng Dengvaxia at nakaranas bago siya namatay ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki at pagdurugo ng laman-loob), neurotropism (pamamaga at pagdurugo ng utak), and increase in severity of dengue disease) na consistent sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015} — na sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, pagkatapos na hilingin ng mga pamilya ang libreng serbisyo para sa mga namatay na biktima.

Anang mag-asawang Teves ukol sa pagkaturok ng nasabing bakuna kay Jose:

“Noong April 8, 2016 ay unang naturukan ng bakuna kontra dengue ang aming anak na si Jose. Sumunod siyang naturukan ng nasabing bakuna noong January 5, 2017 at panghuli noong July 25, 2017. Bago mabakunahan ang aming anak ay pinadalhan kami ng eskuwelahan ng consent form para mabakunahan siya kontra dengue.”

Ang nasabing consent form ay pinirmahan ni Gng. Teves dahil aniya sa pag-aakalang ito ay magiging maganda para kay Jose.

Noong Enero 28, 2018, nagreklamo si Jose ng pananakit ng ulo at namumula rin ang kanyang mga mata. Pagsapit ng gabi, nagkalagnat si Jose at sumakit ang kanyang tiyan. Mula Enero 30 hanggang 31, 2018, nakaranas ng papatinding mga karamdaman si Jose na humantong sa kanyang pagpanaw. Narito ang ilan sa kaniyang mga pinagdaanan:

• Enero 30, 2018 - Nahihilo at nahihirapan siyang huminga, kaya dinala siya ng kanyang mga magulang sa ospital at naging malubha ang kanyang kalagayan noon. Napansin ni Gng. Teves na namumula ang mga mata ni Jose na parang may mga dugo at para itong sinasapian kaya tinawag niya ang doktor.

• Enero 31, 2018 - Sinaksakan si Jose ng pampatulog pero hindi siya nakatulog. Sumunod siyang tinurukan ng pampakalma pero hindi rin siya kumalma. Siya ay itinali at kinuhanan ng pahintulot sina G. at Gng. Teves upang isailalim siya sa drug test na negative naman ang naging resulta. Napansin ng kanyang mga magulang na hindi pangkaraniwan ang lakas niya ng mga oras na ‘yun. Nagdideliryo siya at kung anu-ano ang kanyang sinasabi.

Dinala si Jose sa isolation room, pagkatapos pumirma ng waiver ng mag-asawang Teves. Tinurukan siya ng bagong suwero at nilagyan ng oxygen ang kanyang ilong. Dahil sa pinagsuspetsahang may rabies si Jose dahil sa pag-iba ng kanyang behavior ay tinurukan pa rin siya ng anti-rabies sa kabila ng pagpupumilit ni Jose na hindi siya nakagat ng kahit anong hayop at walang mahanap na sugat sa kanyang katawan. Habang nasa isolation room, hindi na natigil ang pagsusuka niya ng likido na kulay dilaw na may pagka-pula. Ang huling pagsuka niya nang may dugo ay noong malagutan na siya ng hininga. Habang siya ay nasa isolation room, nag-umpisa na siyang maghabol ng hininga kaya siya ay in-intubate. Habang siya ay binobomba, may lumalabas na kulay berde mula sa bibig at sinundan ng paglabas ng maraming dugo sa bibig at ilong na iba ang amoy.

Alas-10:00 ng umaga, nawalan na ng pulso si Jose. Sinubukan siyang i-revive hanggang sa siya ay tuluyan nang pumanaw, alas-11:20 ng umaga. Pagkamatay niya ay may lumabas na likido sa ilong at tainga niya na kulay dugo at may sumingaw sa kanyang katawan na mabahong amoy.

Hindi makapaniwala ang mag-asawang Teves na ang malakas, malusog at masiglang bata na tulad ni Jose ay biglaang magkakaroon ng pagbabago sa kalusugan na humantong sa kanyang pagpanaw. Hindi nila matiis na sa ganu’n na lamang matatapos ang buhay ng batang kanilang inaruga at minahal na parang sarili nilang anak, kaya ipinasailalim nila ang mga labi nito sa forensic examination ng PAO Forensic Team at hiniling ang legal assistance ng PAO at ng inyong lingkod. Kami ay tumalima at patuloy na nagsusumikap na maipaglaban ang hustisya na nararapat para kay Jose.