Mga magulang, hustisya ang sigaw sa pagkamatay ng 3 kalalakihan

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Daing mula sa hukay | Nov. 8, 2024

ISSUE #331

Bilang isang magulang, nakakapanikip ng dibdib ang mga kaso na merong kaugnayan sa pamamaslang. Kaya naman, hindi maiwasang kuwestiyunin ang Maykapal kung kailan ba matatapos ang mga krimen?

Bilang isang Punong Manananggol Pambayan at katuwang ng lahat ng mga Manananggol Pambayan sa buong bansa, tungkulin namin na maghatid ng hustisya sa mga inakusahang wala namang kasalanan. Ang kaso na aming ibabahagi sa araw na ito ay ang People of the Philippines vs. Nicole John Mendoza Din et al. (CA-G.R. CR No. 03922, May 21, 2024) na hinawakan ni Atty. Beverly J. Largosa ng PAO-Regional Special and Appealed Cases Unit-Cebu City.

Sabay-sabay nating tunghayan kung paanong dinesisyunan ng hukuman ng mga apela ng kasong ito. Sina Marione, Chamel at Nicole John ay naharap sa mga kasong homicide na inihain laban sa kanila sa Regional Trial Court (RTC) ng Catarman, Northern Samar. Sa tatlong magkakahiwalay na paratang, na nai-docket bilang Criminal Case No. C-4408, Criminal Case No. C-4409 at Criminal Case No. C-4410, pinagbintangan sina Marione, Chamel at Nicole John na pumaslang sa tatlong biktima na sina Amber, Mark Anthony at Pedro.

Naganap diumano ang krimen noong Pebrero 2007 sa isang lawa sa Scout City, University of Eastern Philippines, Catarman, Northern Samar. Batay sa mga paratang laban sa kanila, magkakasabwat na sinalakay ng tatlong inakusahan ang bawat biktima gamit ang palu-palo at initsa ang mga nasabing biktima sa tubig na naging sanhi ng pagpanaw ng mga ito.

Si Nicole John ay nanatiling at large, habang sina Chamel at Marione ay binasahan ng sakdal noong Enero 28, 2011, not guilty ang naging pagsamo ng dalawa sa hukuman.

Batay sa bersyon ng panig ng tagausig, hapon noong ika-2 ng Pebrero 2007 ay kumukuha diumano ng mga kahoy sina Elito at Raffy, nang mapansin nila ang limang kalalakihan na sakay ng isang bangka sa gitna ng nabanggit na lawa. Binalaan diumano ni Elito ang mga ito na mag-ingat at baka sila ay malunod.

Makalipas ang ilang saglit ay nakarinig umano si Elito ng paggilas ng tubig. Naisip diumano ni Elito na maaaring merong tumalon sa lawa. Nang marinig ni Elito ang kumosyon, sumilip ito mula sa mga baging at nagulat diumano na tatlo na lamang ang nakita niyang lalaki na sakay ng bangka.

Nakita rin ni Elito na ang isa sa tatlong lalaki ay merong hinahampas sa tubig gamit ang isang palu-palo. Hindi umano ito pinansin ni Elito at ipinagpatuloy lamang ang pagkuha ng mga kahoy. Matapos makalikom ng mga kahoy sina Elito at Raffy ay nagtungo sila sa bahay ng isang nagngangalang Kaloy upang magpahinga. Makalipas ang ilang saglit ay meron diumanong humingi ng saklolo. Meron diumanong nalulunod sa lawa. Agad na nagtungo si Elito sa pinangyarihan ng insidente.

Meron na umanong mga tao na sumubok na sagipin ang mga nalunod. Si Ruben diumano ang sumisid sa lawa at kumuha ng katawan ng mga biktima. Sa kasamaang palad, wala na umanong buhay ang kinilalang sina Amber, Mark Anthony at Pedro, habang nakaligtas naman umano sina Marione, Chamel at Nicole John at dinala sila sa istasyon ng pulis upang magbigay ng kanilang mga salaysay. Matapos nu’n ay agad na pinauwi rin ang tatlo.

Sinuri ni Dr. David ng National Bureau of Investigation (NBI) ang katawan ng mga biktima. Du’n din nakita na merong mga pasa sa anit at pagdurugo sa utak ang biktimang si Pedro bago pa umano ito pumanaw.

Sa pagsusuri naman ni Dr. Bisquera sa katawan ng biktima na si Mark Anthony, du’n nakita na meron umano itong galos sa kaliwang bahagi ng noo, sugat sa mga daliri at pasa sa kaliwang bahagi ng bungo nito. Gayunman, wala umanong namataan na pagdurugo sa biktima.

Ang biktima naman na si Amber ay nagtamo umano ng apat na galos na maaaring nakuha nito mula sa pagkakatama sa isang magaspang na bagay. Meron din umanong apat na pasa sa ulo ang nasabing biktima. Ang pagkamatay ng tatlo ay bunsod diumano sa pagkalunod.  Hindi kumbinsido ang mga magulang ng mga pumanaw na aksidente ang nangyari sa kanilang mga anak. Kung kaya’t sila ay naghain ng reklamo laban kina Marione, Chamel at Nicole John.

Si Chamel lamang ang tumayong testigo para sa depensa. Batay sa bersyon ng depensa, alas-3:30 ng hapon, noong ika-2 ng Pebrero 2007 ay namangka umano sina Marione, Chamel, Nicole John, Amber, Mark Anthony at Pedro sa nabanggit na lawa. Makalipas ang ilang oras, napagpasiyahan umano nila na magpahinga sa paanan ng lawa.

Lumangoy umano sa lawa sina Amber, Mark Anthony at Pedro. Ginamit umano ni Mark Anthony at Pedro ang bangka upang marating sa gitna ng lawa, habang si Amber ay sumunod sa kanila habang lumalangoy.

Narinig na lamang diumano ni Chamel na sumisigaw ng tulong si Amber na kasalukuyan nang nalulunod. Siya umano ay may kalayuan, kaya agad niyang sinigawan sina Mark Anthony at Pedro, na noon ay nasa lawa na, na saklolohan si Amber. Lumangoy na rin umano si Chamel sa lawa at nakita niya na magkakahawak na sina Amber, Mark Anthony at Pedro. Nang hindi na umano matulungan ni Chamel ang tatlo ay bumalik siya sa paanan ng lawa at kinuha ang isang plastik na pandilig at initsa ito kay Mark Anthony upang hawakan nito at makalutang.

Sa puntong iyon diumano ay hindi na nakita ni Chamel sina Amber at Pedro. Panandalian diumano na umalis si Chamel upang humingi ng saklolo. Ang tiyuhin niya umano na si Jesse, na kanyang nakita at hiningian ng saklolo, ang siyang sumubok na sagipin sina Amber, Mark Anthony at Pedro, ngunit tuluyan na umanong nalunod ang tatlo.Matapos ang paglilitis ng RTC, nagbaba ito ng hatol na guilty ang tatlong inakusahan para sa krimeng homicide. Napatunayan diumano ng tagausig ang kanilang kriminal na responsibilidad batay sa circumstantial evidence.

Hindi sila sang-ayon sa naturang desisyon, kaya iniangat nina Marione at Chamel ang kanilang pagsamo na mabaliktad ang hatol ng RTC sa pamamagitan ng apela sa Court of Appeals (CA), Cebu City. Lumipas ang ilang taon, sa tulong at representasyon ng aming opisina, sa katauhan ni Manananggol Pambayan B. J. Largosa, pinakinggan ng CA ang pagsamo nina Marione at Chamel at sila ay ginawaran ng pagpapawalang-sala.Ang krimeng homicide ay tinutukoy sa Artikulo 249 ng ating Revised Penal Code (RPC):

“Article 249. Homicide. - Any person who, not falling within the provisions of Article 246, shall kill another without the attendance of any of the circumstances enumerated in the next preceding article, shall be deemed guilty of homicide and be punished by reclusion temporal.”

Ang mahahalagang elemento ng nasabing krimen ay ang mga sumusunod: (1) Merong tao na pinaslang; (2) Ang inaakusahan ang siyang walang katwiran na pumaslang sa biktima; (3) Merong intensyon na paslangin ng inaakusahan ang biktima; at (4) Ang pamamaslang ay walang alinman sa mga sirkumstansya na nakasaad sa Artikulo 248 ng RPC para sa krimen na murder at hindi napapaloob sa krimen na parricide o infanticide.

Wala umanong direktang ebidensiya sa kasong ito. Kung kaya’t ibinatay ng RTC ang kanilang desisyon sa circumstantial evidence, partikular, na: (1) nakita umano ng saksi ang mga inakusahan na kasama sa lawa ang mga biktima; (2) nakilala umano si Marione na may bitbit ng palu-palo; (3) nakita umano ng saksi na mayroong pinapalo sa lawa; (4) ang nasabing palu-palo ay nai-turn over sa barangay; (5) ang natuklasan sa medico-legal na pagsusuri ay makatwiran umano na tumutukoy na sinalakay ang mga biktima gamit ang naturang palu-palo.

Para sa appellate court, hindi umano sumapat ang circumstantial evidence na inihain ng tagausig upang masabi ng may moral na katiyakan na ginawa ng mga inakusahan ang pamamaslang sa mga biktima at meron silang intensyon na gawin ang naturang krimen.

Ipinaalala ng CA na sa bawat kasong kriminal ay kinakailangan na mapatunayan: (1) ang bawat elemento ng krimen, at (2) na ang inakusahan ang may-akda nito. Bagaman maaari umanong maitaguyod ang pagpapatunay ng krimen at kung sino ang may-akda nito sa pamamagitan ng circumstantial evidence, kinakailangan umano na: (1) merong higit sa isang sirkumstansya; (2) napatunayan ang mga impormasyon kung saan ibinatay ang mga imperensiya; at (3) ang kumbinasyon ng mga sirkumstansya ay nagpapakita ng pagkakasala ng inakusahan nang higit pa sa makatwirang pagdududa. Kinakailangan din umano na ang lahat ng mga sirkumstansya ay nagpapakita ng walang patid na tanikala ng mga pangyayari, hindi magkakasalungat, at sang-ayon sa teorya na may sala ang inakusahan.

Para sa CA, hindi sumapat ang testimonya ni Elito upang patunayan ang pagkakasala ng mga inakusahan. Bagaman nakita umano ni Elito ang limang kalalakihan na nagtungo sa lawa sakay ng bangka, ang paggilas ng tubig na tila merong tumalon sa lawa, at merong pinapalo sa tubig, wala umanong sapat na pagpapatunay na ang tao na nasa bangka ang humahampas sa tao na nasa tubig gamit ang palu-palo.

Napuna rin ng CA na naharangan ang paningin ni Elito ng mga baging, bagay na nagdulot diumano ng pagdududa sa isipan ng appellate court kung ang mga inakusahan nga ang pumaslang sa mga biktima.

Magkaiba rin umano ang konklusyon ng RTC na si Marione ang may hawak ng palu-palo na gumamit nito sa mga biktima sa alegasyon ng Office of the Solicitor General na si Chamel diumano ang may hawak ng naturang palu-palo na humahampas sa tubig sa lawa.

Hindi rin umano naiugnay ang naturang palu-palo sa mismong insidente. Sinabi ng saksi na si Bryan na ibinigay sa kanya ng nagngangalang Marian ang palu-palo at wala ng iba pa.

Hindi umano naipresenta ng tagausig si Marian para tumestigo sa hukuman. Hindi rin ipinaliwanag ng tagausig kung paano narekober ang naturang palu-palo at kung ano ang kinalaman nito sa insidente ng pamamaslang sa mga biktima.

Kung kaya’t hindi umano maaaring isapantaha ng hukuman na ang naturang palu-palo ang ginamit upang paslangin ang mga biktima.

Binigyang halaga rin ng CA ang binanggit umano ni Dr. David na posibilidad na nakuha ng mga biktima ang mga pasa at galos sa ibang paraan. Maaari umano na tumama ang ulo ng mga biktima sa malaking bato noong sila ay sumisid sa ilalim ng lawa. Kung kaya’t maaari umano na aksidente ang dahilan ng kanilang pagpanaw.

Binigyang-diin din ng CA na ang presensya nina Marione, Chamel at Nicole John sa pinangyarihan ng insidente ay hindi umano nangangahulugan na sila ang may-akda ng pagkamatay ng mga biktima.

Sapagkat hindi umano natukoy ng ebidensiya ng tagausig ng may moral na katiyakan ang pagkakasala sa batas ng mga inakusahan, minarapat ng appellate court na baliktarin at isantabi ang naunang desisyon ng RTC at sila ay ipawalang-sala. Ang nasabing Desisyon ng CA ay naging final and executory noong Mayo 21, 2024.

Kahit sinong magulang ay sadyang masasaktan, puso ay madudurog at hindi matatanggap ang hindi inaasahang pagpanaw ng kanilang anak. Hindi natin masisisi ang mga magulang ng mga biktima sa kasong aming ibinahagi.

Sila ay naghain ng kaso sa pagnanais na mabigyan ng hustisya ang sinapit ng kanilang mga mahal na anak. Gayunman, kailangan kilalanin ang ipinalabas na desisyon ng hukuman ng mga apela na naging pinal na.

Dalangin namin para sa kaluluwa ng mga yumaong biktima, ang katahimikan at kapayapaan sa kabilang buhay ay makamit na nila upang ang kanilang mga daing ay magwakas na.

Kapwa nakainom… Akusadong nais lamang humingi ng bigas, nauwi sa malagim na karahasan

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Daing mula sa hukay | Oct. 25, 2024

ISSUE #329

Merong mga pagkakataon na hindi natin mawari kung bakit nangyayari ang mga hindi magagandang bagay, ano ang nasa isipan ng mga taong nakapaligid sa atin at ano ang mangyayari sa bawat bukas ng ating buhay? 

Kung alam lang sana natin, marahil ay marami na tayong iniwasan at marahil ay nag-ingat pa tayo nang lubusan. Ngunit tila sadyang ganyan ang buhay. Gayunman, ang pinakamahirap ay ang hindi natin alam kung kailan tayo mawawalay sa ating mga mahal sa buhay.

Sa isang malagim na krimen, nagwakas ang pagsasama ng mag-asawang Eduardo at Eva. Tunghayan natin ang kanilang naging kapalaran at ang naging kapalaran ni Alexander, ang taong inakusahan sa krimen. 

Ang kaso na aming ibabahagi sa araw na ito ay ang People of the Philippines vs. Alexander Nuevo, Sr. y Casinillo (CA-G.R. CR-HC No. 16387). Ang kasong ito ay inilaban ng aming Special and Appealed Cases Service (SACS) sa pamamagitan ni Atty. C. G. Diolola.

Si Alexander ay naharap sa kasong murder na inihain sa Regional Trial Court (RTC) kaugnay ng pamamaslang sa biktima na si Eduardo. 

Naganap diumano ang naturang pamamaslang bandang alas-3 ng hapon, noong ika-8 ng Nobyembre 2020, sa isang Barangay sa Monreal, Masbate.

Batay sa paratang laban sa kanya, sa pamamagitan ng pagtataksil o treachery ay sinaksak ni Alexander si Eduardo sa tiyan gamit ang isang kutsilyo, na siyang naging sanhi ng dagliang pagpanaw ng biktima.

“Not Guilty,” ang naging pagsamo ni Alexander sa hukuman.

Batay sa testimonya ni Eva, asawa ng biktima at isa sa mga tumayong saksi para sa tagausig, alas-10:00 ng umaga, noong araw ng insidente ay nakikipag-inuman diumano si Eduardo sa bahay ni Kagawad Gernale. 

Ang nasabing bahay ay 25 hanggang 30 metro ang layo mula sa kanilang bahay. Nakita umano ni Eva na pumasok ang kanyang asawa sa nasabing bahay at narinig pa umano niya ang boses nito, bagaman hindi niya umano kilala kung sino ang kainuman ng kanyang esposo. Bandang alas-3:00 ng hapon, umuwi na umano sa kanilang bahay si Eduardo. Nagpaalam diumano si Eva kay Eduardo na pupunta lamang siya sa palikuran ng kabilang bahay. Ngunit, nasa walong metrong layo pa lamang si Eva mula sa kanilang bahay nang makita niya na binuksan ni Alexander ang gate ng kanilang bakod at nilapitan si Eduardo na noon ay nakatayo sa kanilang bakuran. 

Bigla na lamang umanong sinaksak ni Alexander si Eduardo sa tiyan gamit ang isang kutsilyo na may haba na halos 40 pulgada. Napahiga umano si Eduardo at agad naman umanong tumakas si Alexander. Naiwan pa umano nito malapit sa katawan ng biktima ang kutsilyo na kanyang ginamit. Agad na humingi ng saklolo si Eva, subalit binawian din ng buhay ang kanyang asawa.

Batay sa testimonya ni Dr. Nuevo na sumuri sa bangkay ng biktima, nagtamo diumano si Eduardo ng isang saksak sa pagitan ng dibdib at tadyang nito na nagdulot ng matinding pagdurugo .

Tumestigo rin para sa tagausig si Police Officer (PO) Bartolay na siyang nag-imbestiga sa insidente. Napag-alaman umano ni PO Bartolay na bago ang malagim na insidente ay nag-inuman umano sina Alexander at Eduardo sa bahay ni Kagawad Gernale at nagkaroon ng pagtatalo sa pagitan ng dalawa. 

Matapos ang insidente ay kusa umanong sumuko si Alexander sa kapitan ng kanilang barangay, na siyang nagdala sa inakusahan sa istasyon ng pulis.

Si Alexander lamang ang tumayong testigo para sa depensa. Magkaibigan umano sila ni Eduardo. Nagpunta umano siya sa bahay ni Kagawad Gernale, bandang alas-3:00 ng hapon, noong araw ng insidente, upang manghiram ng bigas. Ngunit nakita niya diumano na umiinom mag-isa si Eduardo at inaya umano siya nito na uminom, pero tumanggi siya sapagkat siya ay mangingisda pa at nagpunta lamang doon upang humiram ng bigas. 

Hindi umano siya pinakinggan ni Eduardo. Bagkus, siya ay pinagsusuntok diumano nito. Sinubukan niya umanong umalis, ngunit patuloy siyang sinusuntok ni Eduardo. Noong napansin niya umano na malapit na sila sa bahay ni Eduardo ay nagdesisyon na siyang lumaban. Kung kaya’t nasaksak niya umano si Eduardo. Pagtapos nu’n ay umuwi na umano siya sa kanilang bahay at ipinaalam sa kanyang mga anak na wala silang bigas para sa gabing iyon. Sinabi niya rin na meron siyang nasaksak at kinakailangan niyang sumuko. Pumunta diumano sa kanya ang kapitan ng kanilang barangay at ipinaalam na pumanaw na ang biktima. 

Sa puntong iyon, sinabi niya na siya ay susuko na. Iginiit ni Alexander sa kanyang cross-examination na pinagsusuntok diumano siya ni Eduardo, subalit wala siyang katibayan na nagtamo siya ng mga pasa. Dala rin umano niya ang kanyang bolo at isang timba noong oras ng insidente, sapagkat siya ay mangingisda.

Sa desisyon ng RTC, hinatulan na may sala para sa krimen na murder si Alexander. Reclusion perpetua, ang parusa na ipinataw sa kanya, kabilang na ang pagbabayad ng sibil na pinsala at danyos para sa mga naulila ng biktima.

Sa pagnanais na siya ay mapawalang-sala, humingi ng tulong sa aming tanggapan si Alexander.

Siya ay nirepresenta ni Manananggol Pambayan C.G. Diolola sa kanyang apela sa Court of Appeals (CA). 

Iginiit ni Alexander sa kanyang apela na siya ay dumepensa lamang umano para sa kanyang sarili. Hindi rin umano napatunayan ng tagausig ang qualifying circumstance na treachery, at mali umano ang RTC na hindi nito kinonsidera kanyang kusang pagsuko.

Matapos ang masusing muling pag-aaral sa kaso ni Alexander, mula sa hatol para sa krimen na murder, ibinaba ng appellate court ang hatol para na lamang sa krimen na homicide. 

Ipinaliwanag ng CA na sa paggiit ng justifying circumstances na self-defense, inaamin ng inakusahan na ginawa niya ang krimen ngunit mabibigyan katwiran ang kanyang ginawa kung mapapatunayan ang mga sumusunod na rekisito: 

(1) Merong unlawful aggression sa parte ng biktima, (2) merong reasonable necessity o makatwirang pangangailangan sa ginamit na pamamaraan ng inakusahan upang salagin ang naturang unlawful aggression, at (3) walang probokasyon o panggagalit na ginawa ang inakusahan. Sa paggiit din ng self-defense, nababaling ang pasanin ng pagpapatunay sa depensa. Dahil dito, kinakailangan umano na umasa ang inakusahan sa tibay ng kanyang ebidensiya at hindi sa kahinaan ng ebidensiya ng tagausig.

Para sa CA, hindi umano nabigyan ng katwiran ang ginawang pananaksak ni Alexander sa biktima. Ito ay sa kadahilanan na hindi umano niya napatunayan na merong unlawful aggression sa parte ng biktima. Maliban umano sa kanyang solong alegasyon na siya ay pinagsusuntok ng biktima, hindi na umano nakapagpresenta si Alexander ng iba pang testigo na magpapatotoo sa naturang alegasyon. Hindi rin umano nakapagpresenta si Alexander ng katibayan na nagtamo nga siya ng mga pasa mula sa naturang panununtok ng biktima.

Idinagdag pa ng CA, hindi umano napatunayan ni Alexander na mayroong makatwirang pangangailangan upang saksakin niya ang biktima. Naging kapuna-puna para sa CA na wala umanong armas ang biktima. Sinuntok na lamang sana raw niya ang biktima kung nais niyang lumaban. Lumalabas din umano na nakainom ang biktima. 

Sa sitwasyon na iyon, maaari na lamang sana na umalis  si Alexander, sa halip na gumanti pa. Higit lalo, ang saksakin pa ang biktima.

Magkagayunman, sumang-ayon ang CA na hindi umano napatunayan ng tagausig nang higit sa makatwirang pagdududa ang qualifying circumstance na treachery o merong pagtataksil ang pagpatay sa biktima. 

Wala umanong pagpapatunay na sadyang pinili ni Alexander ang pamamaraan ng kanyang ginawa upang masiguro na walang panganib sa kanyang sarili. Dahil dito, hindi umano maaaring sentensyahan si Alexander para sa krimen na murder.

Sumang-ayon din ang CA na dapat ay kinonsidera umano ng RTC ang boluntaryo na pagsuko ni Alexander upang mapababa ang parusa niya. Napatunayan diumano hindi lamang ng kanyang testimonya na siya ay kusang sumuko, kundi pati na rin ni PO Bartolay na saksi ng tagausig.

Kung kaya’t ang naging hatol ng appellate court kay Alexander ay pangungulungan sa loob ng walong taon na prision mayor bilang minimum, hanggang 12 taon at isang araw na reclusion temporal, bilang maximum. Ipinag-utos din ng CA na siya ay magbayad sa naulila ng biktima ng P50,000.00 bilang civil indemnity, P50,000.00 bilang moral damages at P50,000.00 bilang temperate damages. 

Ang sibil na aspeto ng parusa sa kanya ay mapapatawan ng anim na 6% interes bawat taon, mula sa araw na maibaba ang nasabing desisyon hanggang sa mabayaran ang kabuuan na halaga ng mga ito.

Ang nasabing desisyon ng CA ay naging final and executory noong Hulyo 27, 2023.

Maaari lamang natin isapantaha ang hirap na pinagdaanan ni Eva sa pagpanaw ng kanyang asawa, ngunit hindi natin malalaman kung gaano kalalim ang sugat na iniwan ng pangyayaring ito sa kanya. 

Nawa ay makabangon siyang muli mula sa dagok at pighati na iniwan sa kanya ng tadhana at makapagsimulang muli sa buhay kahit wala na ang kanyang katuwang na asawa.

Menor-de-edad, sangkot sa karumal-dumal na krimen

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Daing mula sa hukay | Oct. 12, 2024

ISSUE #327

Ayon kay Dr. José P. Rizal, “Kabataan ang pag-asa ng bayan.” 

Daang taon na rin ang nakalilipas, at ito ay nananatili pa ring popular na aporismo o kasabihan sa ating lipunan. Gayunman, paano na nga ba ito mapapatotohanan kung ang siyang mga naturingang pag-asa ng bayan pa ang sangkot sa isang krimen o masamang gawain?

Child in Conflict with the Law (CICL) ang tumutukoy o tawag sa batang may edad na mas mababa sa 18 taong gulang na pinaghihinalaan, inakusahan, o hinatulang nakagawa ng isang pagkakasala sa ilalim ng mga batas.

Sa araw na ito, ating suriin kung paano itinuturing ng ating batas ang mga batang tinaguriang CICL sa pamamagitan ng pagbabahagi ng isa sa mga kasong nahawakan ng ating tanggapan.

Sa kasong People v. CICL (CA-G.R. CR No. 42), na sinulat ni Honorable Justice Bonifacio S. Pascua, na may petsang ika-27 ng Mayo 2022, napawalang-sala si CICL Ponga, hindi niya tunay na pangalan, mula sa akusasyon at kasong pagpaslang o homicide na isinampa sa kanya ng mga kamag-anak ni “AAA,” hindi niya tunay na pangalan. Ang naturang biktima ay nasawi umano dahil sa pamamaril ni CICL Ponga.

Ayon sa bersyon ng panig ng tagausig, noong ika-5 ng Hunyo 2006, bandang  ala-1 ng hating gabi, isa sa mga istasyon ng mga tricycle sa kalakhang Maynila, nilapitan ni CICL Ponga, 16-anyos, si Ogie, hindi niya rin tunay na pangalan. Dito ay bigla na lamang sinuntok ni CICL Ponga si Ogie na siya ring gumanti ng suntok. Inawat ng mga tricycle driver ang dalawa at pansamantala umalis si CICL Ponga.

Ilang sandali ang nakalipas ay bumalik si CICL Ponga sa istasyon ng tricycle at sa panahon na ito ay may dala na siyang maliit na baril.  Walang habas na nagpaputok ng baril si CICL Ponga, kung saan natamaan nito si AAA – kapwa menor-de-edad bilang 15 taong gulang pa lamang.

Sa pamamaril na ito ni CICL Ponga, tinamaan si AAA sa kanyang tiyan. Naitakbo pa sa ospital si AAA, ngunit idineklara din itong patay dahil sa tama ng baril.

Itinanggi ng akusado na si CICL Ponga ang akusasyon laban sa kanya.

Aniya, noong panahon ng mga naturang pangyayari ay siya ay 16 na taong gulang pa lamang. Matapos niyang dumalo sa isang pagsasalo o pistahan ng barangay at habang pauwi kasama ang kanyang kasintahan na si Leni, hindi nito tunay na pangalan, ay nakasalubong nila si Ogie na nakaupo sa kanyang tricycle. Sumipol umano si Ogie at binastos si Leni.

Aniya ay nabanggit pa ni Ogie ang mga salitang “Do, okey lang ba pahiram (tumutukoy kay Leni) muna sandali.” Dahil dito ay nagkaroon na ng alterkasyon na nauwi sa suntukan.

Pansamantalang naawat ang naging suntukan ni CICL Ponga at Ogie. Umuwi si CICL Ponga, pero nagpatuloy ang paghabol ni Ogie sa kanila, kung saan pinagbabato ang kanilang tahanan.

Dahil dito, napilitan si CICL Ponga na makitulog muna sa tahanan ng isa sa kanyang mga kaibigan. Kinabukasan ay nabigla na lamang si CICL Ponga na isa na siyang suspek o pinaghihinalaan sa pagkamatay ng nagngangalang AAA.

Matapos ang paglilitis, hinatulan si CICL Ponga sa kasong homicide o pagpaslang. Kaugnay nito, inapela ni CICL Ponga ang naunang hatol sa hukuman para sa mga apela o Court of Appeals at hiniling na siya ay mapawalang- sala.

Tulad ng ating naunang nabanggit, binaliktad ang naunang hatol kay CICL Ponga at tuluyan siyang napawalang-sala.

Ayon sa hukuman para sa mga apela na binanggit ang kasong Dorado v. People, kapag ang isang menor-de-edad na higit sa labing-lima, pero wala pang labing-walong taong gulang ay kinasuhan ng isang krimen, hindi ito maaaring ipalagay na siya ay kumilos nang may pag-unawa o discernment.

Sa panahon ng paglilitis, nararapat na patunayan ng prosekyusyon bilang isang hiwalay na pangyayari na ginawa ng CICL ang diumano ay krimen nang may pag-unawa o discernment.

Ayon sa hukuman para sa mga apela – ang pag-unawa o discernment ay tumutukoy sa kakayahang pangkaisipan na maunawaan ang pagkakaiba ng tama o mali. Gaya ng naunang sinabi, ang prosekyusyon ay binibigyang pasanin na patunayan na ang akusado ay kumilos nang may pag-unawa sa pamamagitan ng ebidensiya ng pisikal na anyo, saloobin, o pag-uugali hindi lamang bago o sa panahon ng paggawa ng kilos, kundi pati na rin pagkatapos at sa panahon ng paglilitis.

Katulad ng nabanggit na kaso, ang mababang hukuman na duminig sa kaso ni CICL Ponga ay hindi hinawakan ang mahalagang isyu kung ang akusado na hindi mapag-aalinlanganang 16 taong gulang sa panahon ng paggawa ng diumano ay krimen, ay kumilos nang may pag-unawa o discernment.

Ang masama pa, lumalabas na ganap na inalis ng mababang hukuman ang katotohanan ng minorya ni CICL Ponga.

Dahil dito, at alinsunod sa Artikulo 12 ng Revised Penal Code na may kaugnayan sa Seksyon 6 ng Republic Act No. 9344, o mas kilala sa tawag na “Juvenile Justice and Welfare Act” – ang isang bata na higit sa 15 taong gulang, ngunit wala pang 18 taong gulang ay dapat ding maging exempt sa kriminal na pananagutan at sasailalim sa isang programa ng intervention, maliban kung siya ay kumilos nang may pag-unawa.

Samakatuwid, obligasyon ng prosekyusyon na mapatunayan na ang naging aksyon ni CICL Ponga ay ginawa nang may pag-unawa o discernment, sapagkat hindi ito maaaring ipagpalagay lamang.  Dahil sa kabiguan na ito, at bilang konsiderasyon sa edad ni CICL Ponga na isang 16 na taong gulang, siya ay pinapawalang-sala ng hukuman para sa apela sa kasong pagpaslang na inihain laban sa kanya.

Sa kuwentong ating ibinahagi na hango mula sa tunay na pangyayari, daing pa rin ng pamilya ni AAA –  kapwa isang kabataan ang malagim at walang katuturan na kamatayang sinapit nito mula sa isang hindi inaasahang alterkasyon na nauwi sa pamamaril.

Gayunman, mahalaga na sa sistema ng paghahanap at pagbibigay ng hustisya na ang ating mga batas ay patuloy na maipatupad lalo ang mga batas na nagbibigay-proteksyon at tulong sa kabataan — biktima man o isang CICL tulad ni Ponga.

Mabigat man kung iisipin sapagkat sa kasong ating nabanggit, dalawang kabataan na siyang dapat ay ang pag-asa ng bayan pa ang naging sanhi ng malagim na katotohanan.

Marami pa ang nararapat gawin upang maiwasan ang katulad na pangyayari. Gayunman, ang patuloy na daing na maaaring maidulot maging sa buhay ni Ponga ay naiwasan sa pagpapatupad ng ating batas at mga legal na proseso.

Sa puntong ito, ang bukas ay maaari pa ring magbigay ng panibagong pag-asa dahil sa oportunidad na magbago at maituwid ang kanilang pagkakamali na nararapat na ipatupad sa mga CICL tulad ni Ponga.

Pakatandaan lamang na kaisa ang aming tanggapan hindi lamang sa pagbibigay-proteksyon sa mga kabataan, bagkus maging sa pagpapatupad ng kanilang mga karapatan sa mga sitwasyon na sila ay itinuturing na Child in Conflict with the Law o CICL.