12-anyos, paulit-ulit nilagnat at nagka-rashes at hirap huminga bago namatay sa Dengvaxia

ni Atty. Persida Rueda-Acosta - @Daing mula sa hukay | July 30, 2021

Marami na tayong naririnig na mga kuwento tungkol sa kabayanihan ng ating overseas Filipino workers (OFWs). Malaking bahagi ng mga kuwentong ito ang paghihirap nila sa ibang bansa upang maitaguyod ang minamahal na pamilya sa Pilipinas. Ngunit paano kung ang lahat ng bunga ng kanilang pagpupunyagi at pagsisikap ay hindi na mararanasan ng kanilang kapamilya dahil nawala sila sa mundong ito nang wala sa panahon? Hindi na kailangan sabihin pa na napakasakit nito, lalo na kung sa likod ng pangyayari ay may trahedya. Ito ang naging karanasan ni Gng. Jelly Ann Pascual sa kanyang anak na si Charisse Anne Pascual.

Si Charisse, 12-anyos na namatay noong Hulyo 28, 2018, ang ika-74 sa mga naturukan ng Dengvaxia na nakaranas ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki at pagdurugo ng laman-loob), neurotropism (pamamaga at pagdurugo ng utak), and increase in severity of dengue disease) consistent sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected Risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015} — na sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, pagkatapos hilingin ng kanilang mga pamilya. Si Charisse ay tatlong beses nabakunahan ng Dengvaxia sa kanilang paaralan sa Malolos, Bulacan noong Mayo 11, 2016, Enero 20, 2017 at Agosto 28, 2017. Nakasaad sa ibaba ang pahayag nina G. Charlie at Gng. Jelly Ann Pascual, mga magulang ni Charisse tungkol sa kanyang kalagayang pangkalusugan bago at pagkatapos niyang maturukan ng nasabing bakuna:

“Ang aming anak ay masayahin, masigla at malusog. Bukod sa pagkakaroon niya ng hika noong 5-anyos, hindi siya nagkaroon ng malubhang karamdaman. Hindi rin siya nagkaroon ng dengue mula pagkabata, subalit matapos siyang maturukan ng bakuna kontra dengue ay nagbago ang kanyang kalusugan.”

Narito ang iba’t ibang sintomas na nagbibigay na ng mga pahiwatig sa magaganap na trahedya kay Charisse:

• Disyembre 26, 2017 - Nagkalagnat, nagka-rashes at sumakit ang kanyang ulo. Siya ay pinainom ng paracetamol at bahagyang bumuti ang kanyang kalagayan, subalit hindi nagtagal ay bumalik ang kanyang lagnat.

• Disyembre 27, 2017 at ilang buwan pagkaraan nito - Dinala si Charisse sa doktor at niresetahan siya para sa lagnat at rashes. Bumuti ang kanyang kalagayan matapos inumin ang mga ito, ngunit paglipas ng ilang buwan, muli siyang nagkalagnat at nagka-rashes na sinabayan ng pananakit ng ulo. Muli siyang dinala sa doktor at niresetahan naman siya ng gamot para sa lagnat at rashes.

Pagdating ng Hulyo 2018, lumubha ang kalagayan ni Charisse na humantong sa kanyang kamatayan.

• Hulyo 27 - Sa ikatlong pagkakataon, nagkalagnat at nagka-rashes si Charisse. Ipinakita pa niya ito sa kanyang ina nang magka-chat sila nito dahil nasa Riyadh si Aling Jelly Ann.

• Hulyo 28 - Naninikip ang dibdib niya at siya ay nahihilo at bandang alas-11:00 ng umaga, dinala siya ng kanyang ama sa isang klinika. Siya ay niresetahan muli para sa lagnat at rashes. Pagkatapos ng kanyang check-up, dinala siya sa isang fast food restaurant upang pakainin dahil ang gamot na ibinigay sa kanya ay maiinom lamang pagkatapos kumain. Habang kumakain, nahilo, nagsuka at tuluyan siyang nawalan ng malay. Agad siyang dinala ni Mang Charlie sa isang ospital sa Malolos, ngunit hindi siya agad nagkamalay at namumutla siya. Wala siyang pulso at walang makuhang blood pressure sa kanya. Pagkalipas ng 30 minuto, nagkamalay din siya.

Siya ay inilipat sa isang ospital sa Malolos, Bulacan base sa payo ng mga doktor sa pinanggalingan niyang ospital dahil kumpleto diumano ang pasilidad doon. Hindi rin siya na-admit sa nasabing ospital dahil puno ng pasyente. Inilipat siya sa ibang ospital sa Bulacan, at nagreklamo siya ng paninikip ng dibdib at pananakit ng tiyan. Gayundin, siya ay nagsusuka na. Ipinayo ng doktor na kailangan siyang ilipat sa isang heart center, subalit hindi siya mailipat dahil napakataas ng kanyang heart rate na umabot sa 225 bpm (beat per minute). Si Charisse ay nahihirapan nang huminga.

Pagsapit ng alas-4:30 ng hapon, bahagyang bumaba ang kanyang heart rate. Habang bumababa ang kanyang heart rate, nagreklamo siya ng mas malalang hirap sa paghinga. Pagsapit ng alas-5:00 ng hapon, nawalan na ng oxygen sa katawan si Charisse at siya rin ay nawalan ng malay. Pagkatapos nito, in-intubate na siya at naging kritikal ang kanyang kalagayan. Sinubukan siyang i-revive ng mga doktor, subalit pagsapit ng alas-5:30 ng hapon, tuluyan nang pumanaw si Charisse.

Narito ang bahagi ng pahayag ng kanyang mga magulang tungkol sa kanyang pagkamatay, “Naging pabaya ang mga taong gumawa ng pagbabakuna ng Dengvaxia kay Charisse at sa iba pang mga bata. Hindi nila ipinaliwanag kung ano ang maaaring maging epekto ng nasabing bakuna sa kalusugan ng aming anak, kaya naman kami ay napagkaitan ng oportunidad para malaman kung ano ang maaaring idulot nito sa kanyang kalusugan. Kung hindi nabakunahan si Charisse, nabubuhay pa sana siya ngayon kaya kailangang may managot sa naging kapabayaan ng mga taong nagbakuna sa kanya.”

Ang pinaniniwalaan nina G. Charlie at Gng. Jelly Ann na kapabayaan ng mga taong responsable sa sinapit ni Charisse ay ninanais nilang papanagutin sa batas. Ang layunin nilang ito para sa minamahal nilang anak ang naghatid sa kanila sa aming tanggapan. Kasama nila ngayon ang PAO, ang inyong lingkod at kasamang mga public attorneys, ganundin ang buong PAO Forensic Team sa kanilang laban.

Malusog na 11-anyos, na-dengue at sinalinan ng dugo at platelets bago namatay sa Dengvaxia

ni Atty. Persida Rueda-Acosta - @Daing mula sa hukay | July 23, 2021

Ang laking bagay ng pag-asa sa patuloy na paglalakbay sa buhay; nakakayanan ng mga dumaraan sa pagsubok ang mabibigat na pasanin at pasakit. Ngunit may mga pagkakataon na hindi naitatawid ng pag-asa sa kabilang dako ng reyalidad ang inaasahang positibo at mabuting kaganapan. Ganito ang naging karanasan nina G. Quirino at Gng. Marichu Mangligot ng Quezon City sa anak nilang si Marqui Rhino B. Mangligot. Anang kanyang ina,

“Noong July 21, 2018 ng gabi, nawala na ang lagnat ni Marqui hanggang kinabukasan, alas-10:00 ng umaga. Laking tuwa na namin dahil bumubuti na ang kanyang kalagayan. Umuwi ako, pero bago ako umalis, nagsabi si Marqui na masakit ang dibdib niya kaya sinabi ko ‘yun sa nurse. Pumalit sa pagbabantay ang aking hipag at tinext ko siya na sabihin sa nurse ang reklamo ni Marqui. Nag-rounds na raw ‘yung nurse at maayos naman si Marqui.”

Ito ay naganap sa mga huling sandali sa buhay ni Marqui, Dengvaxia vaccinee, bago siya sumakabilang buhay noong Hulyo 23, 2018. Si Marqui, 11-anyos, ika-73 sa mga naturukan ng Dengvaxia na nakaranas ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki at pagdurugo ng laman-loob), neurotropism (pamamaga at pagdurugo ng utak) and increase in severity of dengue disease) consistent sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected Risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015} — na sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, pagkatapos hilingin ng kanilang mga pamilya. Siya ay naturukan ng Dengvaxia noong Agosto 31, 2017 sa isang ospital sa Quezon City. Ani Gng. Mangligot sa naganap na pagbabakuna, “Tatlo kami sa aming pamilya na naturukan ng Dengvaxia. Pumayag kaming maturukan dahil sa paniniwalang mabuti ito sa aming mga kalusugan, lalo na sa aming mga anak.”

Noong Hulyo 17, 20 at 21, 2018, may mga idinaraing si Marqui sa kanyang katawan. Narito ang mga detalye:

• Hulyo 17 - Nagreklamo ng pananakit ng ulo si Marqui. Binigyan siya ng paracetamol, ngunit hindi nawala ang kanyang lagnat.

• Hulyo 20 - Dinala siya sa isang ospital sa Quezon City. Anang kanyang mga magulang, “Malakas pa ang aming anak dahil tumakbo pa siya papunta sa aming sasakyan.” Pagdating sa nasabing ospital, isinailalim si Marqui sa laboratory tests at nagpositibo siya sa dengue. Sinabi ni Gng. Mangligot na naturukan si Marqui ng Dengvaxia. Dahil walang bakanteng kuwarto, binigyan sila ng referral ng nasabing ospital sa isa pang ospital sa Quezon City dahil doon diumano dinadala ang mga nabakunahan ng Dengvaxia. Pagdating nila ng alas-10:30 ng gabi, wala ring bakanteng kuwarto kaya madaling-araw na na-admit si Marqui.

• Hulyo 21 - Nasa bandang itaas ng artikulong ang insidente sa araw na ito.

Noong Hulyo 22 at 23, 2018 ang naging kritikal na mga sandali sa buhay ni Marqui na humantong sa kanyang kamatayan.

• Hulyo 22 - Nanikip ang dibdib ni Marqui at nahirapan siyang huminga. Kinabitan siya ng oxygen at nakitaan na rin siya ng rashes sa katawan. Matapos malagyan ng oxygen, nagsuka si Marqui. Pagsapit ng hapon ay inilipat na siya sa ICU at nang gabi, sinabihan ng doktor ang mga magulang ni Marqui na nakagugulat ang biglaang pagbagsak ng kalusugan ng kanilang anak.

• Hulyo 23 - Madaling-araw, sinalinan ng dugo at platelets si Marqui. Ayon sa mga doktor, hindi nila mapigilan ang pagdurugo at may internal bleeding siya. Sa ICU, siya ay in-intubate at anang kanyang mga magulang, “Sinabi ng mga doktor na ginawa na nila ang lahat para sagipin ang buhay ng aming anak, subalit hindi na niya kinaya at tuluyan nang pumanaw ng hapon ng July 23, 2018.” Dagdag pa ng kanyang mga magulang, “Si Marqui ay walang malalang sakit bago pa siya maturukan ng Dengvaxia. Magana siyang kumain at aktibo, hindi rin siya nadadala sa ospital mula pagkabata maliban na lamang sa huling pagka-confine niya hinggil sa kakaiba niyang nararamdaman.”

Ang kaso ni Marqui ay isa lamang sa mga kasong may kaugnayan sa Dengvaxia kung saan ang pagkakaintindi ng mga magulang ay makabubuti ito sa babakunahan dahil ito ay nagbibigay ng proteksiyon kontra dengue. Anang ina ni Marqui:

“Sinabi ko pa kay si Marqui na ang nasabing pagbabakuna ay regalo ko sa kanya bilang panghabambuhay na proteksiyon kontra dengue. Bago naman kami maturukan ay nagtanong sila kung ako, si Marqui at ang isa ko pang anak ay hindi pa nagkaka-dengue. Sinabi kong hindi pa kami nagka-dengue at wala naman silang sinabi tungkol doon.”

Si Aling Marichu ay isa sa mga magulang ng mga biktima na naghangad lamang ng kabutihan ng kanilang mga anak. Bagama’t masakit ang nangyari, malinaw sa kanya na hindi siya ang naghain ng sarili niyang anak sa altar ng kapahamakan dahil walang ina na maghahangad ng masama sa kanyang mga mahal sa buhay. Mariing sinabi ni Aling Marichu na “Nakapagtataka na kung kailan naturukan ng bakuna kontra dengue si Marqui ay saka pa siya nagkaroon ng dengue.” Ang kanyang pagtataka ay humantong sa pag-alam ng katotohanan at paghahanap ng katarungan sa pagkamatay ni Marqui. Hiniling niya ang tulong ng PAO, ng inyong lingkod at PAO Forensic Team. Kami ngayon ay bahagi ng kanilang laban — sa ngalan ng katotohanan at katarungan — habang ang mga survivor ay patuloy na lumalaban sa bagsik ng kamandag ng viruses na itinurok sa kanila. Ang naghihintay ng katarungan ay hindi na mabilang.

Kawalan ng screening at consent, sinisisi ng magulang ng 18-anyos na namatay sa Dengvaxia

ni Atty. Persida Rueda-Acosta - @Daing mula sa hukay | July 16, 2021

Ang pagsapit ng ika-18 kaarawan ng kababaihan ay mahalagang bahagi ng kanilang buhay. Ito ang edad ng pagpasok sa kabanata ng pagdadalaga. Sa mga nagpapasyang idaos ito sa pamamagitan ng debut, ang pagdiriwang na ito ang nagsisilbing pormal na pagpapakilala sa kanila sa lipunan bilang dalaga. Sa kasamaang-palad, ang saya ng pagiging debutante at mga karanasan ng isang dalaga ay hindi na natamasa ni Arianne Reese Verchez, anak nina Mang David R. Delos Reyes, Jr. at Aling Maricar Verchez, ng Metro Manila.

Si Arianne Reese, 18, dating estudyante sa isang unibersidad sa Caloocan City ay namatay noong Hulyo 21, 2018 sa isang ospital sa Quezon City. Siya ang ika-72 sa mga naturukan ng Dengvaxia na nakaranas ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki at pagdurugo ng laman-loob), neurotropism (pamamaga at pagdurugo ng utak), and increase in severity of dengue disease) consistent sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected Risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015} — na sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, pagkatapos hilingin ng kanilang mga pamilya. Siya ay isang beses na nabakunahan ng Dengvaxia sa Valenzuela City, na isinagawa ng barangay health workers noong Nobyembre 6, 2017.

Walang screening, blood o diagnostic test at informed consent bago siya tinurukan, ayon sa kanyang mga magulang. Hindi rin ipinaalam sa kanila ang mga side effects na puwedeng ikapeligro ng buhay.

Noong ikalawang linggo ng Pebrero, 2018, una siyang nakaramdam ng hirap sa paghinga, na sinabayan ng lagnat, ubo at sipon. Wala rin siyang ganang kumain. Bumubuti naman ang kanyang kalagayan kapag siya ay gumagamit ng nebulizer. Muli siyang nagreklamo ng hirap sa paghinga noong ikalawang linggo ng Marso, 2018. Noong Abril 11, 2018, dahil pabalik-balik ang hirap niya sa paghinga at hindi gumagaling ang kanyang ubo na may kasamang plema at sipon, siya ay dinala sa isang ospital sa Quezon City. Siya ay in-x-ray at napag-alaman na hazy ang ibabang bahagi ng kanyang baga. Ayon sa doktor, possible tuberculosis ang sakit niya. Niresetahan siya ng mga gamot tulad ng antibiotics at sinabihan ang kanyang mga magulang na kailangang obserbahan si Arianne Reese ng ilang linggo. Naging pabalik-balik ang kanyang pag-ubo, sipon at lagnat.

Nadagdagan ang mga nararamdaman ni Arianne Reese noong Abril 13, 2018 hanggang Hulyo 21, 2018. Narito ang mga kaugnay na detalye:

• Abril 13 - Umabot sa 39.9 degrees centigrade ang lagnat niya.

• Abril 23 - Ibinalik siya sa pinagdalhan na ospital sa Quezon City. Siya ay muling isinailalim sa x-ray at nakitang lumala ang kondisyon ng kanyang baga. Kinaumagahan, in-admit siya sa nasabing ospital. Ayon sa doktor, siya ay may pneumonia at pleural effusion. Bumuti naman ang kalagayan niya sa sumunod na mga araw.

• Mayo 11 - Inilabas sa ospital si Arianne Reese, ngunit tuloy-tuloy pa rin ang kanyang gamutan.

• Hunyo 23 - Muli siyang nagkalagnat at nawala naman ito kinabukasan.

• Hunyo, huling linggo - Sumakit ang kanyang ulo at tiyan. Naglalagas din ang kanyang buhok.

• Hulyo 7 - Muli siyang nagkalagnat at nagkaubo.

• Hulyo 8 - Nagreklamo siya ng pananakit ng tiyan.

• Hulyo 12 - Nagtuloy-tuloy ang kanyang lagnat sa mga sumunod na araw kaya siya ay dinala sa isang health center sa Valenzuela City. Ayon sa doktor, may urinary tract infection (UTI) si Arianne Reese.

• Hulyo 16 at 18 - Dahil hindi nawawala ang kanyang lagnat, dinala siya sa isang ospital sa Quezon City at isinailalim sa iba’t ibang laboratory tests at wala namang nakitang hindi maganda sa kalusugan niya kaya noong Hulyo 18, 2018 ay lumabas na siya sa ospital.

Sa mga sumunod na petsa ng Hulyo 2018, lumubha ang kondisyon ni Arianne Reese at ito ay humantong sa kanyang kamatayan.

• Hulyo 19 - Nawawalan siya ng balanse sa tuwing siya ay naglalakad. Nagreklamo rin siyang lumalabo ang kanyang paningin at nananakit ang buo niyang katawan. Anang kanyang mga magulang, “Dala marahil ng kanyang paglabo ng paningin kaya siya nawawalan ng balanse.”

• Hulyo 20 - Alas-4:30 ng hapon, naihi sa higaan si Arianne Reese. Sumakit ang kanyang ulo at mga ilang sandali ay nanigas ang kanyang kamay at siya ay lumupaypay. Dahil du’n, isinugod siya sa ibang ospital sa Quezon City, bandang alas-6:00 ng gabi at siya ay isinailalim sa CT-scan. Wala na siyang response at base sa resulta ng kanyang CT-Scan ay namamaga ang kanyang utak.

• Hulyo 21- Inilipat siya sa ICU ng ospital dahil kritikal na ang kanyang kalagayan. Ilang beses din siyang nag-agaw-buhay at sinubukang i-revive, subalit pagsapit ng alas-6:00 ng umaga ay namatay na si Arianne Reese.

Anang kanyang mga magulang, “Napakasakit para sa amin ng biglaang pagpanaw ni Arianne Reese. Isang masigla at malusog na bata ang aming anak. Maging sa aming pamilya ay walang nagkaroon ng ganitong uri ng sakit na katulad ng ikinamatay niya. Kaya nakapagtataka na matapos niyang maturukan ng Dengvaxia ay nagbago ang estado ng kanyang kalusugan. Ito ay sa kabila ng sinasabi nilang ang bakunang itinurok sa aming anak ay makapagbibigay-proteksiyon sa kanya.”

Pumanaw si Arianne Reese sa panahon ng kanyang pagdadalaga. Hindi na siya nakasama ng kanyang mga magulang sa mahalagang bahagi na ito ng kanyang buhay, ganundin sa mga susunod pa sanang kabanata ng kanyang kasaysayan.

Ramdam pa rin nina Mang David at Aling Maricar ang panghihinayang sa buhay ng kanilang anak, lalo na ang pighati sa pagkawala nito. Sa ngayon, namamayani ang pagpupursige nilang mabigyan ng katarungan ang kanilang anak, sa pamamagitan ng paglapit at paghingi nila ng tulong sa PAO, sa inyong lingkod at PAO Forensic Laboratory Division na aming tinutugunan.