Kapwa nakainom… Akusadong nais lamang humingi ng bigas, nauwi sa malagim na karahasan

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Daing mula sa hukay | Oct. 25, 2024

ISSUE #329

Merong mga pagkakataon na hindi natin mawari kung bakit nangyayari ang mga hindi magagandang bagay, ano ang nasa isipan ng mga taong nakapaligid sa atin at ano ang mangyayari sa bawat bukas ng ating buhay? 

Kung alam lang sana natin, marahil ay marami na tayong iniwasan at marahil ay nag-ingat pa tayo nang lubusan. Ngunit tila sadyang ganyan ang buhay. Gayunman, ang pinakamahirap ay ang hindi natin alam kung kailan tayo mawawalay sa ating mga mahal sa buhay.

Sa isang malagim na krimen, nagwakas ang pagsasama ng mag-asawang Eduardo at Eva. Tunghayan natin ang kanilang naging kapalaran at ang naging kapalaran ni Alexander, ang taong inakusahan sa krimen. 

Ang kaso na aming ibabahagi sa araw na ito ay ang People of the Philippines vs. Alexander Nuevo, Sr. y Casinillo (CA-G.R. CR-HC No. 16387). Ang kasong ito ay inilaban ng aming Special and Appealed Cases Service (SACS) sa pamamagitan ni Atty. C. G. Diolola.

Si Alexander ay naharap sa kasong murder na inihain sa Regional Trial Court (RTC) kaugnay ng pamamaslang sa biktima na si Eduardo. 

Naganap diumano ang naturang pamamaslang bandang alas-3 ng hapon, noong ika-8 ng Nobyembre 2020, sa isang Barangay sa Monreal, Masbate.

Batay sa paratang laban sa kanya, sa pamamagitan ng pagtataksil o treachery ay sinaksak ni Alexander si Eduardo sa tiyan gamit ang isang kutsilyo, na siyang naging sanhi ng dagliang pagpanaw ng biktima.

“Not Guilty,” ang naging pagsamo ni Alexander sa hukuman.

Batay sa testimonya ni Eva, asawa ng biktima at isa sa mga tumayong saksi para sa tagausig, alas-10:00 ng umaga, noong araw ng insidente ay nakikipag-inuman diumano si Eduardo sa bahay ni Kagawad Gernale. 

Ang nasabing bahay ay 25 hanggang 30 metro ang layo mula sa kanilang bahay. Nakita umano ni Eva na pumasok ang kanyang asawa sa nasabing bahay at narinig pa umano niya ang boses nito, bagaman hindi niya umano kilala kung sino ang kainuman ng kanyang esposo. Bandang alas-3:00 ng hapon, umuwi na umano sa kanilang bahay si Eduardo. Nagpaalam diumano si Eva kay Eduardo na pupunta lamang siya sa palikuran ng kabilang bahay. Ngunit, nasa walong metrong layo pa lamang si Eva mula sa kanilang bahay nang makita niya na binuksan ni Alexander ang gate ng kanilang bakod at nilapitan si Eduardo na noon ay nakatayo sa kanilang bakuran. 

Bigla na lamang umanong sinaksak ni Alexander si Eduardo sa tiyan gamit ang isang kutsilyo na may haba na halos 40 pulgada. Napahiga umano si Eduardo at agad naman umanong tumakas si Alexander. Naiwan pa umano nito malapit sa katawan ng biktima ang kutsilyo na kanyang ginamit. Agad na humingi ng saklolo si Eva, subalit binawian din ng buhay ang kanyang asawa.

Batay sa testimonya ni Dr. Nuevo na sumuri sa bangkay ng biktima, nagtamo diumano si Eduardo ng isang saksak sa pagitan ng dibdib at tadyang nito na nagdulot ng matinding pagdurugo .

Tumestigo rin para sa tagausig si Police Officer (PO) Bartolay na siyang nag-imbestiga sa insidente. Napag-alaman umano ni PO Bartolay na bago ang malagim na insidente ay nag-inuman umano sina Alexander at Eduardo sa bahay ni Kagawad Gernale at nagkaroon ng pagtatalo sa pagitan ng dalawa. 

Matapos ang insidente ay kusa umanong sumuko si Alexander sa kapitan ng kanilang barangay, na siyang nagdala sa inakusahan sa istasyon ng pulis.

Si Alexander lamang ang tumayong testigo para sa depensa. Magkaibigan umano sila ni Eduardo. Nagpunta umano siya sa bahay ni Kagawad Gernale, bandang alas-3:00 ng hapon, noong araw ng insidente, upang manghiram ng bigas. Ngunit nakita niya diumano na umiinom mag-isa si Eduardo at inaya umano siya nito na uminom, pero tumanggi siya sapagkat siya ay mangingisda pa at nagpunta lamang doon upang humiram ng bigas. 

Hindi umano siya pinakinggan ni Eduardo. Bagkus, siya ay pinagsusuntok diumano nito. Sinubukan niya umanong umalis, ngunit patuloy siyang sinusuntok ni Eduardo. Noong napansin niya umano na malapit na sila sa bahay ni Eduardo ay nagdesisyon na siyang lumaban. Kung kaya’t nasaksak niya umano si Eduardo. Pagtapos nu’n ay umuwi na umano siya sa kanilang bahay at ipinaalam sa kanyang mga anak na wala silang bigas para sa gabing iyon. Sinabi niya rin na meron siyang nasaksak at kinakailangan niyang sumuko. Pumunta diumano sa kanya ang kapitan ng kanilang barangay at ipinaalam na pumanaw na ang biktima. 

Sa puntong iyon, sinabi niya na siya ay susuko na. Iginiit ni Alexander sa kanyang cross-examination na pinagsusuntok diumano siya ni Eduardo, subalit wala siyang katibayan na nagtamo siya ng mga pasa. Dala rin umano niya ang kanyang bolo at isang timba noong oras ng insidente, sapagkat siya ay mangingisda.

Sa desisyon ng RTC, hinatulan na may sala para sa krimen na murder si Alexander. Reclusion perpetua, ang parusa na ipinataw sa kanya, kabilang na ang pagbabayad ng sibil na pinsala at danyos para sa mga naulila ng biktima.

Sa pagnanais na siya ay mapawalang-sala, humingi ng tulong sa aming tanggapan si Alexander.

Siya ay nirepresenta ni Manananggol Pambayan C.G. Diolola sa kanyang apela sa Court of Appeals (CA). 

Iginiit ni Alexander sa kanyang apela na siya ay dumepensa lamang umano para sa kanyang sarili. Hindi rin umano napatunayan ng tagausig ang qualifying circumstance na treachery, at mali umano ang RTC na hindi nito kinonsidera kanyang kusang pagsuko.

Matapos ang masusing muling pag-aaral sa kaso ni Alexander, mula sa hatol para sa krimen na murder, ibinaba ng appellate court ang hatol para na lamang sa krimen na homicide. 

Ipinaliwanag ng CA na sa paggiit ng justifying circumstances na self-defense, inaamin ng inakusahan na ginawa niya ang krimen ngunit mabibigyan katwiran ang kanyang ginawa kung mapapatunayan ang mga sumusunod na rekisito: 

(1) Merong unlawful aggression sa parte ng biktima, (2) merong reasonable necessity o makatwirang pangangailangan sa ginamit na pamamaraan ng inakusahan upang salagin ang naturang unlawful aggression, at (3) walang probokasyon o panggagalit na ginawa ang inakusahan. Sa paggiit din ng self-defense, nababaling ang pasanin ng pagpapatunay sa depensa. Dahil dito, kinakailangan umano na umasa ang inakusahan sa tibay ng kanyang ebidensiya at hindi sa kahinaan ng ebidensiya ng tagausig.

Para sa CA, hindi umano nabigyan ng katwiran ang ginawang pananaksak ni Alexander sa biktima. Ito ay sa kadahilanan na hindi umano niya napatunayan na merong unlawful aggression sa parte ng biktima. Maliban umano sa kanyang solong alegasyon na siya ay pinagsusuntok ng biktima, hindi na umano nakapagpresenta si Alexander ng iba pang testigo na magpapatotoo sa naturang alegasyon. Hindi rin umano nakapagpresenta si Alexander ng katibayan na nagtamo nga siya ng mga pasa mula sa naturang panununtok ng biktima.

Idinagdag pa ng CA, hindi umano napatunayan ni Alexander na mayroong makatwirang pangangailangan upang saksakin niya ang biktima. Naging kapuna-puna para sa CA na wala umanong armas ang biktima. Sinuntok na lamang sana raw niya ang biktima kung nais niyang lumaban. Lumalabas din umano na nakainom ang biktima. 

Sa sitwasyon na iyon, maaari na lamang sana na umalis  si Alexander, sa halip na gumanti pa. Higit lalo, ang saksakin pa ang biktima.

Magkagayunman, sumang-ayon ang CA na hindi umano napatunayan ng tagausig nang higit sa makatwirang pagdududa ang qualifying circumstance na treachery o merong pagtataksil ang pagpatay sa biktima. 

Wala umanong pagpapatunay na sadyang pinili ni Alexander ang pamamaraan ng kanyang ginawa upang masiguro na walang panganib sa kanyang sarili. Dahil dito, hindi umano maaaring sentensyahan si Alexander para sa krimen na murder.

Sumang-ayon din ang CA na dapat ay kinonsidera umano ng RTC ang boluntaryo na pagsuko ni Alexander upang mapababa ang parusa niya. Napatunayan diumano hindi lamang ng kanyang testimonya na siya ay kusang sumuko, kundi pati na rin ni PO Bartolay na saksi ng tagausig.

Kung kaya’t ang naging hatol ng appellate court kay Alexander ay pangungulungan sa loob ng walong taon na prision mayor bilang minimum, hanggang 12 taon at isang araw na reclusion temporal, bilang maximum. Ipinag-utos din ng CA na siya ay magbayad sa naulila ng biktima ng P50,000.00 bilang civil indemnity, P50,000.00 bilang moral damages at P50,000.00 bilang temperate damages. 

Ang sibil na aspeto ng parusa sa kanya ay mapapatawan ng anim na 6% interes bawat taon, mula sa araw na maibaba ang nasabing desisyon hanggang sa mabayaran ang kabuuan na halaga ng mga ito.

Ang nasabing desisyon ng CA ay naging final and executory noong Hulyo 27, 2023.

Maaari lamang natin isapantaha ang hirap na pinagdaanan ni Eva sa pagpanaw ng kanyang asawa, ngunit hindi natin malalaman kung gaano kalalim ang sugat na iniwan ng pangyayaring ito sa kanya. 

Nawa ay makabangon siyang muli mula sa dagok at pighati na iniwan sa kanya ng tadhana at makapagsimulang muli sa buhay kahit wala na ang kanyang katuwang na asawa.

Kahalagahan ng matibay na ebidensiya at pagkakakilanlan

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Daing mula sa hukay | Oct. 19, 2024

ISSUE #328

HANGAD ng bawat isa sa atin, lalo na ng ating hukuman, na ang bawat krimen ay lubos na mapanagutan. 

Sinuman ang salarin o anuman ang partisipasyon sa paglabag ng batas ay dapat maparusahan nang naaayon. Mahirap at mahaba man ang proseso nito, ito ang tamang paraan upang ang katarungan ay matamo. Hustisya ay dapat maibigay, biktima man ay buhay o yumao.

Gayunman, kailangan na panatilihin ang pagiging patas, maipatupad ang nararapat sa inakusahan batay sa nakasaad sa batas. Kung ang kanyang pagkakasala ay hindi mapatunayan nang higit sa makatwirang pagdududa, ayon sa ating Saligang Batas, pagpapawalang-sala ang nararapat na igawad sa kanya.

Ang kuwento na aming ibabahagi sa araw na ito ay hango sa kasong People of the Philippines vs. Rommel Jimenez y Decena (G.R. 263278, October 11, 2023), na inilaban hanggang sa Korte Suprema ni Atty. Erika Denise G. Ong ng aming PAO-Special and Appealed Cases Service (SACS). 

Tunghayan natin kung paano maingat at mabusisi na dinesisyunan ang nasabing kaso na umabot pa hanggang Korte Suprema.Si Rommel ay inakusahan ng murder para sa pamamaslang diumano kay alyas “Sandy”. Batay sa paratang na inihain ng tagausig, tinambangan umano ng pamamaril ni Rommel si Sandy, bandang alas-3 ng hapon, noong Marso 21, 2016, sa Munisipalidad ng Infanta, sa Probinsya ng Quezon. Ang naturang pananambang ay ginawa diumano nang mayroong pagtatraydor o treachery, sapagkat ito ay biglaan. Kung kaya’t hindi na umano nakasalag ang biktima at ang mga tama ng bala ang siyang naghatid sa kanya sa huling hantungan.

Si Norli, isa sa mga tumayong saksi ng panig ng tagausig. Batay sa kanyang testimonya, sa Judicial Affidavit, siya ay panandalian umanong nagpapahinga malapit sa national road sa Barangay Pilaway, Infanta, Quezon, bandang alas-3 ng hapon, noong Marso 21, 2016, nang makita niya umano ang isang sasakyan na bahagyang tumigil upang magbigay-daan sa paparating na van. Pero biglang may tumigil na itim na motor sa tabi ng nasabing sasakyan. Bumaba ang backrider ng naturang motor at bigla pinagbabaril ang drayber ng sasakyan, na kalaunan ay kinilalang si Sandy. Umandar pa umano ang nasabing sasakyan, kung kaya’t pilit umano itong hinabol ng backrider. Sinubukan pa umano nito na magpakawala ng mga putok, ngunit nagbara na umano ang baril nito. Kaya naman, sumakay na lamang muli ang naturang backrider sa motor na minamaneho ng kasamahan nito.

Inilarawan umano ni Norli ang nagmamaneho ng motor bilang matangkad, payat, maitim ang balat at may dimple sa pisngi, habang backrider naman ay matangkad, mataba, at may nunal sa mukha.

Noong ika-2 ng Mayo 2016, naimbitahan umano si Norli sa Infanta Police Station. Ipinakita sa kanya ang “rouge gallery” na mayroong mga litrato ng mga naka-detinee sa nasabing istasyon. Positibo na kinilala ni Norli si Rommel bilang backrider na bumaril kay Sandy. May apat na metro umano ang layo niya sa sasakyan at lima hanggang anim na metro naman ang layo niya sa bumaril nang mangyari ang insidente. Sa hukuman ay kinilala rin diumano ni Norli si Rommel na siyang pumaslang kay Sandy.

Sa cross-examination, idinagdag umano ni Norli na nakasuot ng puting pang-itaas na damit si Rommel, shorts na may anim na bulsa at puting sumbrero. Tumestigo rin sa tagausig si Lowell na diumano ay katulong ng biktima. Nakita umano ni Lowell ang wala nang buhay na katawan ng biktima sa loob ng sasakyan, subalit hindi niya umano nasaksihan ang insidente ng pamamaril.

Para naman sa depensa, mariing pagtanggi ang iginiit ni Rommel. Diumano, umalis siya ng Los Baños, Laguna, bandang alas-8 ng umaga, noong Marso 21, 2016 patungo ng Recto sa Maynila. Narating niya umano ang naturang lugar bandang alas-10:30 ng umaga, at nakabalik siya sa Laguna, bandang alas-3 ng hapon ding iyon.

Saksi para sa depensa ang mga kaanak ni Rommel na sina Arvin, Fernando, Richard at Rodel. Pinatotohanan ng mga ito na nakita, nakausap at nakasama nila si Rommel bandang alas-2:30 ng hapon, noong Marso 21, 2016.

Sa ibinabang desisyon ng Regional Trial Court (RTC), guilty umano si Rommel sa krimen na Murder. Siya ay hinatulan na makulong sa parusang Reclusion Perpetua, at pinagbabayad ng mga danyos para sa mga naulila ng biktima.

Ang nasabing desisyon ay inapela ni Rommel sa Court of Appeals, subalit hindi pa rin siya pinalad. Maliban sa pangungulungan at pagbabayad ng mga danyos, nadagdagan pa ang parusa kay Rommel ng pagbabayad ng civil indemnity.

Gayunman, hindi nawalan ng pag-asa si Rommel. Sa tulong at representasyon ng aming tanggapan, sa katauhan ni Manananggol Pambayan E.D.G. Ong, iniangat ni Rommel ang kanyang apela sa Korte Suprema. Iginiit niya na bukod pa sa ibang mga pagkukulang ng tagausig, hindi umano napatunayan ang pagkakakilanlan ng salarin sa krimen. Kung kaya’t hindi rin umano napatunayan nang higit sa makatwirang pagdududa na siya ang nagkasala sa batas.

Sa muling pag-aaral sa kaso ni Rommel, sumang-ayon ang Kataas-taasang Hukuman na merong makatwirang pagdududa na si Rommel ang salarin sa naturang pamamaril. Napuna umano ng hukuman na bagaman napatunayan na pinaslang ang biktima sa isang malagim na krimen, wala umanong moral na katiyakan na ang isinakdal ang siyang may-akda nito. Kuwestyunable at kaduda-duda umano ang pamamaraan na ginawa ng mga pulis sa pagkilala sa kanya ng saksi na si Norli sa pamamagitan ng show-up, o kung saan ang suspek lamang ang ipinapakita sa saksi upang kilalanin nito. Para umano sa hukuman, impermissibly suggestive o hindi pinahihintulutang pagpapahiwatig ang naturang show-up. Maaari umanong tumetestigo si Norli hindi sa kanyang personal na kaalaman, kundi sa suhestyon ng mga sirkumstansya na ipinrisinta sa kanya.

Hindi rin ipinrisinta ng tagausig sa hukuman ang pulis na nagpresenta ng “rouge gallery” kay Rommel. Ayon sa Kataas-taasang Hukuman, ang pagkukulang na ito ng tagausig ay nakakaapekto sa kredibilidad ng isinagawang proseso ng pagkilala ni Norli kay Rommel bilang salarin, sapagkat hindi naipaliwanag kung paano isinagawa ang presentasyon ng mga naka-detinee batay sa naturang “rouge gallery” at paanong nasabi ni Norli na si Rommel nga ang may-akda ng krimen.

Kaduda-duda rin umano ang naging pahayag ni Norli sa paraan ng kanyang pagkakakita sa salarin at antas ng kanyang pokus base sa distansya niya sa pangyayari. Batay umano sa kanyang naunang testimonya, may lima hanggang anim na metro ang kanyang layo mula sa rider at backrider ng motor; subalit, sa isa pa niyang testimonya, sinabi niya umano na ang barracks, kung nasaan naganap ang insidente ay may labing-limang metro ang layo sa pinangyarihan ng insidente. Dahil dito, hindi umano maisasantabi ang posibilidad na nagkamali si Norli sa kanyang pagkilala sa inakusahan bilang may-akda ng krimen.

Naging kapansin-pansin pa umano sa hukuman ang pagitan ng panahon na lumipas, isang buwan at dalawang linggo. Kapuna-puna rin umano na sa inisyal na pahayag ni Norli, inilarawan lamang niya ang bumaril bilang matangkad at matabang lalaki. Subalit nang tanungin na umano ito sa hukuman, sinabi umano nito na naka-puting damit ang salarin, detalye na hindi nakasaad sa kanyang mga sinumpaang salaysay.

Dahil sa mga butas na napuna ng Kataas-taasang Hukuman, higit silang naging maingat sa pagbababa ng kanilang hatol. Kinakailangan umano na maging maingat ang hukuman sa pagtanggap ng ebidensiya ukol sa pagkakakilanlan ng salarin lalo na kung ang pagkilala ay isinagawa ng nag-iisang saksi o sole witness lamang at sa testimonya lamang nito nakadepende ang magiging paghahatol.

Ipinaalala rin ng Kataas-taasang Hukuman, sa panulat ni Honorable Associate Justice Rodil V. Zalameda, ang kahalagahan ng pagpapatunay hindi lamang ng mga elemento ng krimen, kundi pati na rin ang positibong pagkakakilanlan sa salarin:

“Simply put, a successful prosecution of a criminal action largely depends on proof of two things: one, the identification of the author of the crime; and two, his or her actual commission of the same. An ample proof that the crime has been committed has no use if the prosecution is unable to convincingly prove the offender’s identity. The constitutional presumption of innocence that an accused enjoys is not demolished by an identification that is full of uncertainties.”

Sapagkat meron umanong makatwirang pagdududa sa pagkakakilanlan ng taong pumaslang kay Sandy, iginawad ng Korte Suprema ang pagpapawalang-sala kay Rommel. Ang nasabing Desisyon ay naging final and executory noong Oktubre 11, 2023.

Ang aming Tanggapan ay laging bukas sa mga nangangailangan ng katarungan. Sa kuwento na ito, kami ang naging katuwang ni Rommel upang makamit niya ang katarungan na minimithi ng napakaraming taon.

Bagaman, sa kabilang banda, nalulumbay kami sapagkat hindi pa rin nalulutas ang sinapit na pamamaslang sa biktima. Hangad din namin na makamtan niya ang katarungan, kahit pa siya ay nasa kabilang buhay na. Nawa ay matukoy na nang may katiyakan kung sino ang totoong pumaslang kay Sandy, at nawa ay mapanagutan na ng tunay na salarin ang karumal-dumal na krimen na kanyang ginawa.

Menor-de-edad, sangkot sa karumal-dumal na krimen

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Daing mula sa hukay | Oct. 12, 2024

ISSUE #327

Ayon kay Dr. José P. Rizal, “Kabataan ang pag-asa ng bayan.” 

Daang taon na rin ang nakalilipas, at ito ay nananatili pa ring popular na aporismo o kasabihan sa ating lipunan. Gayunman, paano na nga ba ito mapapatotohanan kung ang siyang mga naturingang pag-asa ng bayan pa ang sangkot sa isang krimen o masamang gawain?

Child in Conflict with the Law (CICL) ang tumutukoy o tawag sa batang may edad na mas mababa sa 18 taong gulang na pinaghihinalaan, inakusahan, o hinatulang nakagawa ng isang pagkakasala sa ilalim ng mga batas.

Sa araw na ito, ating suriin kung paano itinuturing ng ating batas ang mga batang tinaguriang CICL sa pamamagitan ng pagbabahagi ng isa sa mga kasong nahawakan ng ating tanggapan.

Sa kasong People v. CICL (CA-G.R. CR No. 42), na sinulat ni Honorable Justice Bonifacio S. Pascua, na may petsang ika-27 ng Mayo 2022, napawalang-sala si CICL Ponga, hindi niya tunay na pangalan, mula sa akusasyon at kasong pagpaslang o homicide na isinampa sa kanya ng mga kamag-anak ni “AAA,” hindi niya tunay na pangalan. Ang naturang biktima ay nasawi umano dahil sa pamamaril ni CICL Ponga.

Ayon sa bersyon ng panig ng tagausig, noong ika-5 ng Hunyo 2006, bandang  ala-1 ng hating gabi, isa sa mga istasyon ng mga tricycle sa kalakhang Maynila, nilapitan ni CICL Ponga, 16-anyos, si Ogie, hindi niya rin tunay na pangalan. Dito ay bigla na lamang sinuntok ni CICL Ponga si Ogie na siya ring gumanti ng suntok. Inawat ng mga tricycle driver ang dalawa at pansamantala umalis si CICL Ponga.

Ilang sandali ang nakalipas ay bumalik si CICL Ponga sa istasyon ng tricycle at sa panahon na ito ay may dala na siyang maliit na baril.  Walang habas na nagpaputok ng baril si CICL Ponga, kung saan natamaan nito si AAA – kapwa menor-de-edad bilang 15 taong gulang pa lamang.

Sa pamamaril na ito ni CICL Ponga, tinamaan si AAA sa kanyang tiyan. Naitakbo pa sa ospital si AAA, ngunit idineklara din itong patay dahil sa tama ng baril.

Itinanggi ng akusado na si CICL Ponga ang akusasyon laban sa kanya.

Aniya, noong panahon ng mga naturang pangyayari ay siya ay 16 na taong gulang pa lamang. Matapos niyang dumalo sa isang pagsasalo o pistahan ng barangay at habang pauwi kasama ang kanyang kasintahan na si Leni, hindi nito tunay na pangalan, ay nakasalubong nila si Ogie na nakaupo sa kanyang tricycle. Sumipol umano si Ogie at binastos si Leni.

Aniya ay nabanggit pa ni Ogie ang mga salitang “Do, okey lang ba pahiram (tumutukoy kay Leni) muna sandali.” Dahil dito ay nagkaroon na ng alterkasyon na nauwi sa suntukan.

Pansamantalang naawat ang naging suntukan ni CICL Ponga at Ogie. Umuwi si CICL Ponga, pero nagpatuloy ang paghabol ni Ogie sa kanila, kung saan pinagbabato ang kanilang tahanan.

Dahil dito, napilitan si CICL Ponga na makitulog muna sa tahanan ng isa sa kanyang mga kaibigan. Kinabukasan ay nabigla na lamang si CICL Ponga na isa na siyang suspek o pinaghihinalaan sa pagkamatay ng nagngangalang AAA.

Matapos ang paglilitis, hinatulan si CICL Ponga sa kasong homicide o pagpaslang. Kaugnay nito, inapela ni CICL Ponga ang naunang hatol sa hukuman para sa mga apela o Court of Appeals at hiniling na siya ay mapawalang- sala.

Tulad ng ating naunang nabanggit, binaliktad ang naunang hatol kay CICL Ponga at tuluyan siyang napawalang-sala.

Ayon sa hukuman para sa mga apela na binanggit ang kasong Dorado v. People, kapag ang isang menor-de-edad na higit sa labing-lima, pero wala pang labing-walong taong gulang ay kinasuhan ng isang krimen, hindi ito maaaring ipalagay na siya ay kumilos nang may pag-unawa o discernment.

Sa panahon ng paglilitis, nararapat na patunayan ng prosekyusyon bilang isang hiwalay na pangyayari na ginawa ng CICL ang diumano ay krimen nang may pag-unawa o discernment.

Ayon sa hukuman para sa mga apela – ang pag-unawa o discernment ay tumutukoy sa kakayahang pangkaisipan na maunawaan ang pagkakaiba ng tama o mali. Gaya ng naunang sinabi, ang prosekyusyon ay binibigyang pasanin na patunayan na ang akusado ay kumilos nang may pag-unawa sa pamamagitan ng ebidensiya ng pisikal na anyo, saloobin, o pag-uugali hindi lamang bago o sa panahon ng paggawa ng kilos, kundi pati na rin pagkatapos at sa panahon ng paglilitis.

Katulad ng nabanggit na kaso, ang mababang hukuman na duminig sa kaso ni CICL Ponga ay hindi hinawakan ang mahalagang isyu kung ang akusado na hindi mapag-aalinlanganang 16 taong gulang sa panahon ng paggawa ng diumano ay krimen, ay kumilos nang may pag-unawa o discernment.

Ang masama pa, lumalabas na ganap na inalis ng mababang hukuman ang katotohanan ng minorya ni CICL Ponga.

Dahil dito, at alinsunod sa Artikulo 12 ng Revised Penal Code na may kaugnayan sa Seksyon 6 ng Republic Act No. 9344, o mas kilala sa tawag na “Juvenile Justice and Welfare Act” – ang isang bata na higit sa 15 taong gulang, ngunit wala pang 18 taong gulang ay dapat ding maging exempt sa kriminal na pananagutan at sasailalim sa isang programa ng intervention, maliban kung siya ay kumilos nang may pag-unawa.

Samakatuwid, obligasyon ng prosekyusyon na mapatunayan na ang naging aksyon ni CICL Ponga ay ginawa nang may pag-unawa o discernment, sapagkat hindi ito maaaring ipagpalagay lamang.  Dahil sa kabiguan na ito, at bilang konsiderasyon sa edad ni CICL Ponga na isang 16 na taong gulang, siya ay pinapawalang-sala ng hukuman para sa apela sa kasong pagpaslang na inihain laban sa kanya.

Sa kuwentong ating ibinahagi na hango mula sa tunay na pangyayari, daing pa rin ng pamilya ni AAA –  kapwa isang kabataan ang malagim at walang katuturan na kamatayang sinapit nito mula sa isang hindi inaasahang alterkasyon na nauwi sa pamamaril.

Gayunman, mahalaga na sa sistema ng paghahanap at pagbibigay ng hustisya na ang ating mga batas ay patuloy na maipatupad lalo ang mga batas na nagbibigay-proteksyon at tulong sa kabataan — biktima man o isang CICL tulad ni Ponga.

Mabigat man kung iisipin sapagkat sa kasong ating nabanggit, dalawang kabataan na siyang dapat ay ang pag-asa ng bayan pa ang naging sanhi ng malagim na katotohanan.

Marami pa ang nararapat gawin upang maiwasan ang katulad na pangyayari. Gayunman, ang patuloy na daing na maaaring maidulot maging sa buhay ni Ponga ay naiwasan sa pagpapatupad ng ating batas at mga legal na proseso.

Sa puntong ito, ang bukas ay maaari pa ring magbigay ng panibagong pag-asa dahil sa oportunidad na magbago at maituwid ang kanilang pagkakamali na nararapat na ipatupad sa mga CICL tulad ni Ponga.

Pakatandaan lamang na kaisa ang aming tanggapan hindi lamang sa pagbibigay-proteksyon sa mga kabataan, bagkus maging sa pagpapatupad ng kanilang mga karapatan sa mga sitwasyon na sila ay itinuturing na Child in Conflict with the Law o CICL.