Karapatan sa kustodiya ng anak

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | Dec. 22, 2024

Malinaw na nakasaad sa Artikulo 209 at 211 ng Executive Order No. 209 o mas kilala sa titulong Family Code of the Philippines ang mga sumusunod:

“Article 209

Pursuant to the natural right and duty of parents over the person and property of their unemancipated children, parental authority and responsibility shall include the caring for and rearing them for civic consciousness and efficiency and the development of their moral, mental and physical character and well-being. 

Article 211

The father and the mother shall jointly exercise parental authority over the persons of their common children.  In case of disagreement, the father's decision shall prevail, unless there is a judicial order to the contrary.

Children shall always observe respect and reverence towards their parents and are obliged to obey them as long as the children are under parental authority.”

Ayon sa mga probisyong nabanggit, ang ama at ina ang mayroong parehas at pantay na responsibilidad at karapatan na pangalagaan ang kanilang mga anak. Mananatili sa kanila ang karapatan para sa kustodiya ng kanilang anak maliban na lamang kung may pagkakataon kung saan kaakibat ng isang usapin ay ipinag-utos ng hukuman na ang kustodiya ay mapunta sa ibang tao. 

Sakaling mayroong hindi pagkakaintindihan o magkaroon ng usapin tungkol sa parental authority ng mga magulang ng bata, ang desisyon ng ama ang mangingibabaw maliban na lamang kung mayroong kautusan ang husgado na kontra para rito.

Kaakibat ng mga probisyong ito ay ang mga nakasaad patungkol sa karapatan ng magulang sa mga batang hindi lehitimo sa ilalim ng Republic Act (R.A.) No. 9255 kung saan inamyendahan nito ang Artikulo 176 ng Family Code. Nakasaad sa nabanggit na probisyon na:

“SECTION 1. Article 176 of Executive Order No. 209, otherwise known as the Family Code of the Philippines, is hereby amended to read as follows:

Article 176. Illegitimate children shall use the surname and shall be under the parental authority of their mother, and shall be entitled to support in conformity with this Code. However, illegitimate children may use the surname of their father if their filiation has been expressly recognized by the father through the record of birth appearing in the civil register, or when an admission in a public document or private handwritten instrument is made by the father. Provided, the father has the right to institute an action before the regular courts to prove non-filiation during his lifetime. The legitime of each illegitimate child shall consist of one-half of the legitime of a legitimate child.”

Sa isang sitwasyon kung saan hindi kasal ang ama at ina ng isang bata, ang parental authority ay nararapat na manatili sa ina nito. Para sa mga hindi lehitimong anak, ang ina ang mayroong karapatan para sa kustodiya ng kanyang anak. Subalit mayroong karapatan ang ama nito na bisitahin ang hindi lehitimong anak. Ang karapatang ito ay may kaakibat na obligasyon ng nasabing ama na bigyan ng suporta ang kanyang kinikilalang hindi lehitimong anak. 

Para sa mga lolo at lola ng mga bata, ang tanging karapatan nila sa kanilang mga apo ay ang tinatawag na substitute parental authority kung saan sinasabi ng batas na:

“Article 216- In default of parents or a judicially appointed guardian, the following person shall exercise substitute parental authority over the child in the order indicated:

1. The surviving grandparent, as provided in Article 214; xxx” 

Kadalasan ang mga lolo at lola ay karaniwang kinukonsulta sa mga importanteng usapin tungkol sa pamilya subalit hindi sila dapat na nakikialam sa pangangalaga (parental authority) ng mga magulang sa kanilang mga anak. Magkakaroon lamang ang mga lolo at lola ng kontrol sa pangangalaga sa kanilang mga apo kapag ang mga ito ay wala nang parehong magulang o iniwan ng mga magulang ang kanilang mga apo sa kanilang pangangalaga.

Kulong at multa sa puneraryang tumanggi sa pinaghihinalaang may HIV

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | Dec. 21, 2024

Dear Chief Acosta, 

Pumanaw ang aking kapatid kamakailan lamang. Isa siyang OFW na kauuwi lamang dito sa Pilipinas dahil sa kanyang dinadalang karamdaman. Naging usap-usapan sa aming lugar na nagpositibo diumano sa HIV ang pumanaw kong kapatid kaya siya nagkasakit at pinauwi rito sa atin. Dahil sa balita na ito ay nahirapan kami na makakuha ng serbisyo ng mga punerarya sa aming probinsya. Hindi diumano nila maaaring tanggapin ang labi ng aking kapatid dahil posibleng may HIV diumano siya. Natagalan kami makahanap ng punerarya na tatanggap sa kapatid ko at bagama’t nailibing na siya ngayon ay nais namin malaman kung may maaari bang ireklamo sa mga punerarya na naunang tumanggi sa labi ng kapatid ko dahil lang sa hinala nilang may HIV siya? Kami ay mag-aabang sa inyong magiging payo. Salamat! — Deiveson

---

Dear Deiveson, 

Bilang sagot sa iyong katanungan, tayo ay sasangguni sa Republic Act (R.A.) No. 11166, na kilala bilang “Philippine HIV and AIDS Policy Act”.  Ipinasa ang batas na ito upang pagtibayin ang mga panuntunan hinggil sa pag-agap ng mga kaso ng HIV at AIDS, at upang palitan ang Republic Act  (R.A.) No. 8504, o ang “Philippine Aids and Prevention and Control Act of 1998.”  Maliban sa pagpapabuti sa pagtugon ng Estado sa mga kaso ng HIV sa ating bansa, bahagi rin ng adhikain ng batas na ito ang pag-alis ng diskriminasyon at pagtatama ng pananaw ng publiko ukol sa HIV. (Sec. 2)

Inihahayag sa ilalim ng R.A. No. 11166 ang pagbabawal sa mga gawaing maituturing na uri ng diskriminasyon laban sa mga may HIV, o maging sa mga pinaghihinalaan pa lamang na may HIV. Ang ganitong pagbabawal sa nabanggit na diskriminasyon ay ipinatutupad sa larangan ng mga paaralan, paglalakbay, trabaho, maging sa mga pagamutan at iba pa. (Sec. 49) Kaugnay naman sa iyong nabanggit na sitwasyon, ipinagbabawal din ng batas ang diskriminasyon sa mga ililibing na may HIV o pinaghihinalaan na positibo rito. Sinasabi ng batas na:

“Section 49. Discriminatory Acts and Practices. - The following discriminatory acts and practices shall be prohibited: xxx

(h) Denial of Burial Services. Denial of embalming and burial services for a decease person who had HIV and AIDS or who was known, suspected, or perceived to be HIV-positive; xxx” 

Ibig sabihin nito, ang pagtanggi sa pag-embalsamo at pagbigay ng serbisyo sa paglilibing sa mga pumanaw na pinaghihinalaan o aktuwal na may HIV ay itinuturing na isang uri ng diskriminasyon na kabilang sa ipinagbabawal ng batas. Dahil dito, lumalabas na labag sa batas ang ginawang pagtanggi sa inyo ng punerarya dahil lamang sa kalagayan ng iyong kapatid na pinaghihinalaang may HIV. Ang nasabing paglabag na ito ay may karampatang parusa na nakasaad din sa batas. 

Para sa pananagutan ng mga lalabag sa nasabing batas, inihahayag sa Section 50 ng R.A. No. 11166 na sinumang mapatutunayang lumabag dito ay parurusahan ng pagkakakulong na tatagal mula anim na buwan hanggang limang taon, na maaaring may kasamang multa na hindi bababa ng Php 50,000.00 hanggang Php 500,000.00. Ang parusang ito ay bukod pa sa ibang mga multa kasama ang pagsuspinde o pagtanggal sa lisensya ng kumpanya at ng mga nasa pamunuan nito. 

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.

Pag-aampon ng isang single

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | Dec. 20, 2024

Dear Chief Acosta,

Maaari bang mag-ampon ang isang single? O kinakailangan bang mapunta sa pamilyang may konsepto ng ama at ina ang bata na maaaring ampunin? Anong batas ba ang nagsasabi kung sino lang ang maaaring mag-ampon? — Ariana

---

Dear Ariana, 

Para sa iyong kaalaman, sa Section 21 ng Republic Act (R.A.) No. 11642¸ o mas kilala sa tawag na “Domestic Administrative Adoption and Alternative Child Care Act,” nakasaad kung sinu-sino ang kuwalipikadong mag-ampon:

“Section 21. Who May Adopt. – The following may adopt:

(a) Any Filipino citizen at least twenty-five (25) years of age, who is in possession of full civil capacity and legal rights; has not been convicted of any crime involving moral turpitude; is of good moral character and can model the same; is emotionally and psychologically capable of caring for children; at least sixteen (16) years older than the adoptee; and who is in a position to support and care for adopted children in keeping with the means of the family: Provided, That the requirement of sixteen (16)-years difference between the age of the adopter and the adoptee may be waived when the adopter is the biological parent of the adoptee, or is the spouse of the adoptee’s parent;”

Sang-ayon sa nabanggit na batas, maaaring mag-ampon ang isang indibidwal na may edad na hindi bababa sa 25-taong gulang; may buong kapasidad na sibil at legal na karapatan; hindi nahatulan ng krimen na may kinalaman sa moral turpitude; may magandang katangiang moral; may kapasidad mag-alaga ng bata emotionally at psychologically; may kakayahang magsustento at kumalinga sa bata; at may karaniwang agwat sa edad na hindi bababa sa 16 taon sa batang aampunin.

Para sagutin ang iyong katanungan, maaaring mag-ampon ang isang single sapagkat wala namang binanggit sa batas na mag-asawa lang ang puwedeng mag-ampon. Ang mahalaga ay kuwalipikado ang mag-aampon sang-ayon sa mga nabanggit ng batas.

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.