Unti-unting gumigising ang marami, dahan-dahang dumarating ang pagbabago

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | Mar. 23, 2025

Sa hinaba-haba ng naging karanasan natin sa masasabing sistema ng katarungan sa ating bansa, matagal nang nabuo ang hindi magandang larawan tungkol dito. 

Labas-pasok na tayo sa mga korte upang samahan ang iba’t ibang mga biktima ng inhustisya, karamihan pa nga’y biktima ng karahasan at pagpatay tulad ng mga biktima ng “Ampatuan Massacre”; ang pitong binitay sa pamamagitan ng lethal injection noong panahon ni Pangulong Erap Estrada; ang maingat na plinanong pagpatay kay Dok Gerry Ortega sa Puerto Princesa Palawan; ang 12 parokyano ng naging biktima ng extra judicial killings sa dating parokya natin sa Barangay Pinyahan, Quezon City noong buong taon ng 2020 (taon ng COVID-19 pandemic) at marami pang hindi na natin kailangang banggitin pa. 

Isama rin natin ang mga sari-saring kaso na ibinintang sa akin na naging dahilan ng aking pagkakakulong mula sa kasong libelo na inihain ng mag-amang Enrile (Johnny at Jacky) laban sa akin taong 2000; ang kasong “sedition” na inihain laban sa akin ng isang kaibigan ng Korte Suprema nang sinamahan ko si Lauro Vizconde sa harap ng SC dahil sa pagpapalaya at pagpapawalang-bisa ng kaso ni Hubert Webb; at ang kasong “rebelyon” na inihain ng pamahalaan sa ilalim ni Gloria Macapagal-Arroyo nang napasama tayo sa Manila Pen Siege noong Nobyembre 2007. Naroroon na naman ang kasong “sedition” na inihain laban sa akin at iba pang pari, mga obispo at iba’t ibang sibilyan na isinampa laban sa amin ni “Bicoy” noong panahon ni dating Pangulong Rodrigo Duterte.

Ano ang masasabi natin sa mga naging karanasan natin sa pamamalakad ng mga korte sa mga nabanggit na kaso? Paulit-ulit na lumulutang ang mga salitang mabagal, pinilit, manipulado, may bahid-pulitika at maraming perang sangkot, napakahina ng “due process”, napakadaling ‘kulayan at baluktutin’ ang kaso sa media at dagdag pa ngayon ang fake news, ang libu-libong bayarang trolls na gamay na gamay ang paggamit sa social media.

Bakit natin ito kailangang ilabas sa pagkakataong ito? Dahil na rin sa maingay na naratibo o kuwento na ikinakalat laban sa pag-aresto at mabilisang paghatid sa dating pangulo sa International Criminal Court (ICC) headquarters sa The Hague, Netherlands. Heto ang mga sumusunod na binibitawang salita:  

“Walang warrant of arrest at kung meron man walang “jurisdiction” sa ating bansa ang korte, ang ICC na naghain ng warrant of arrest.”

“Meron naman tayong mga gumagana at magagaling na korte sa ating bansa kaya’t bakit hindi na lang dito litisin ang dating pangulo?”

“Marahas, hindi ayon sa batas at sa “due process” ang pag-aresto sa isang matandang tao sa katauhan ng dating Pangulong Rodrigo Roa Duterte.”

“Kung kailangang litisin bakit hindi na lang dito kung saan merong gumaganang mga korte ng batas?

Nakalimutan ba ng mga nag-iingay ngayon ang matagal nang problema sa ating sistema ng katarungan? Hindi ba nila narinig ang madalas ding banggitin na sanhi ng kahinaan ng ating sistema ng katarungan? Sabi ng marami sa wikang Ingles, “In the Philippine experience of justice in the various courts of law, it is not what you know but who you know that matters.”

Nakalimutan ba nila kung paano tumakbo ang sistema ng katarungan sa ilalim ng administrasyon ng dating pangulo? Kung paanong batas ang extra judicial killing, na tila hindi batas kundi paglabag sa batas at sa “due process.”

Ganu’n kahina ang sistema ng katarungan sa ating bansa. Maski na sa tinatawag na Korte Suprema ang pinakamataas na korte sa ating bansa, na dapat kinikilala ng lahat mula karaniwang mamamayan hanggang sa pinakamakapangyarihang pangulo ng bansa. Subalit, tila hindi ganu’n ka-suprema o kataas ang pinakamataas na korte ng bansa. 

Sa kasalukuyang usapin, ipagpalagay nating hindi natuloy ang paghatid kay dating Pangulong Duterte, ano kaya ang mga maaaring mangyari? Hindi na natin kailangang ilatag ang lahat ng mga posibleng scenario dahil hindi nailipad sa The Hague ang dating pangulo.

Isang scenario, isang posibilidad lang ang puwedeng mangyari. Hindi nailipad sa ICC, sa The Hague, Netherlands ang dating Pangulong Duterte. Inilitis dito sa isang korte, maaaring sa Maynila o sa Davao. Habang nililitis ang dating pangulo, nagkakagulo sa mga kalye at sa social media. Maririnig paulit-ulit ang sigaw ng mga sumusuporta, “Duterte, Duterte, Duterte. Matanda na’t walang kasalanan. Palayain, palayain, palayain.” Maaaring madali lang, hindi matagal, matatapos ang paglilitis sa korte para sa dating pangulo. At hulaan ninyo kung ano ang magiging hatol ng korte?

Ngunit hindi ganito ang nangyari. Ang ICC, isang matatag na korte ang lilitis sa kanya. Libong testigo ang handang magsalita at humarap sa korte laban sa kanya. Salamat na lang at hindi lahat ng korte ay mahina. Salamat na lang at hindi lahat ng mamamayan ay takot at nananahimik. Ito na mismo ang mga salitang siya ang nagsabi noong 2016, “Change is coming!”

Karapatan para sa mental health at well-being ng mga mag-aaral

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | Mar. 23, 2025

Nilagdaan noong Disyembre 6, 2024 ang Republic Act (R.A.) No. 12080 o ang tinatawag sa pinaikling titulo bilang “Basic Education Mental Health and Well-Being Promotion Act.” 

Sa polisiya ng nasabing batas ay isinasaad dito na kinikilala ng Estado ang mahalagang papel ng mga bata at kabataan sa pagbuo ng bansa kaya naman ay marapat lamang na alagaan at protektahan ang kanilang kabuuang kagalingan. Pinagtitibay din ng Estado ang patakaran nito upang itaguyod ang kalusugan ng isip at kagalingan sa mga institusyong pang-edukasyon.

Sa layuning ito, dapat tiyakin ng Estado na ang mga mag-aaral at tauhan ay makatatanggap ng kinakailangang suporta na tumutugon sa kanilang akademikong pagganap at pangkalahatang kagalingan upang mapadali ang katuparan ng kanilang mga mithiin.

Kaugnay nito ay layunin ng batas na palakasin ang pagpapatupad ng kasalukuyang programa sa kalusugang pangkaisipan, paggabay at pagpapayo at iba pang mga aktibidad sa kalusugan at kagalingan, kabilang ang mga programang nauugnay sa palakasan, sa pamamagitan ng pagbuo ng isang epektibo at mahusay na programang pangkalusugan ng isip na nakabatay sa paaralan. Ito ay upang itaguyod at tiyakin ang kalusugan ng isip at kagalingan ng lahat ng mga mag-aaral, gayundin ang pagbibigay ng kamalayan sa kalusugan ng isip at mga programa sa literacy at naaangkop na mga referral na nauugnay sa kalusugan ng isip sa paaralan at lahat ng mga pampubliko at pribadong mga tauhan sa edukasyon.

Bago tayo magpatuloy sa ating pagbalangkas kung ano ang nilalaman ng batas ay atin munang pag-usapan kung ano ang kalusugang pangkaisipan o mental health. Ang kalusugang pangkaisipan, gaya ng tinukoy sa ilalim ng Republic Act (R.A.) No. 11036, o ang “Mental Health Act”, ay tumutukoy sa isang estado ng kagalingan kung saan ang indibidwal ay napagtanto ang sariling mga kakayahan at potensyal; sapat na nakayanan ang mga normal na stress sa buhay at mga kaganapan; nakakapagtrabaho nang mahusay at produktibo sa paggawa; at nakagagawa ng isang positibong kontribusyon sa komunidad. 

Makikita natin sa batas na ito na layunin nito na palakasin ang kalusugang pangkaisipan ng ating mga mag-aaral, kaya naman ang pagpapatupad ng umiiral na mental health program ng Department of Education o DepEd ay palalakasin sa pamamagitan ng pagbuo ng isang School-Based Mental Health Program upang itaguyod at tiyakin ang kalusugan ng isip at kagalingan ng lahat ng mga mag-aaral sa lahat ng pampubliko at pribadong paaralan ng basic education, kabilang ang mga batang wala sa paaralan sa mga espesyal na kaso gaya ng tinukoy sa ilalim ng Republic Act (R.A.) No. 11650, o ang “Instituting a Policy of Inclusion and Services for Learners with Disabilities in Support of Inclusive Education Act”.

Itataguyod ng programa ang kamalayan sa kalusugan ng isip at pamahalaan ang mga alalahanin sa kalusugan ng isip ng lahat ng mga mag-aaral, kabilang na ang pag-iwas na magkaroon ng insidente ng pagpapatiwakal (suicide) sa mga paaralan. Ang programa ay dapat ding tukuyin ang papel ng bawat stakeholder sa komunidad ng paaralan na angkop na tumugon sa mga naturang alalahanin sa kalusugan ng isip sa pamamagitan ng pag-iwas, interbensyon, at pagbawi. Sa pamamagitan nito, itatatag, sa ilalim ng pangangasiwa ng DepEd, ang isang Mental Health and Well-Being Office, upang pangasiwaan at pangalagaan ang kalusugan ng isip at kagalingan ng lahat ng mga mag-aaral at tauhan ng DepEd sa ilalim ng hurisdiksyon ng Schools Division Office (SDO). Ito ay pamumunuan ng Schools Division Counselor na may Salary Grade 24. Kabilang sa kuwalipikasyon ng nabanggit na counselor ay ang pagiging Registered Guidance Counselor o Registered Psychologist.

Upang hikayatin ang bukas at tapat na komunikasyon sa pagitan ng mag-aaral at Tagapayo ng Dibisyon ng Paaralan, Tagapayo ng Paaralan, o Katuwang ng Tagapayo ng Paaralan at lumikha ng isang ligtas at mapagkakatiwalaang kapaligiran para sa mga mag-aaral, ang lahat ng komunikasyon, sa anumang anyo, sa konteksto ng mga serbisyo sa suporta sa kalusugan ng isip ay dapat ituring na privileged at confidential maliban kung (a) mayroong malinaw at napipintong panganib ng pinsala sa mag-aaral o iba pa; (b) mayroong legal na obligasyong ilabas ito sa ilalim ng batas; at (c) mayroong pagsang-ayon ang mag-aaral, magulang, o legal na tagapag-alaga na magbahagi ng partikular na impormasyon sa mga itinalagang indibidwal.

Ang halagang kailangan para sa paunang pagpapatupad ng batas na ito ay kukunin sa kasalukuyang budget ng DepEd. Pagkatapos noon, ang halagang kailangan para sa patuloy na pagpapatupad ng batas na ito ay dapat isama sa budget bilang isang hiwalay na line item sa taunang General Appropriations Act.

Pangarap ni PBBM sa mga ‘manok’ sa eleksyon, mas lumabo

ni Pablo Hernandez @Prangkahan | Mar. 23, 2025

MARAMI SA ‘MANOK’ NI PBBM SA SENATORIAL ELECTION ANG MATATALO KAPAG HINDI BINITBIT NG INC -- Lalong lumabo ang pangarap ni Pres. Bongbong Marcos (PBBM) na magwagi ang lahat ng 12 “manok” niya sa pagka-senador dahil nagpalabas na ng statement si Iglesia ni Cristo (INC) spokesman Bro. Edwin Zabala na kinokondena ng kapatiran ang naging desisyon ng Marcos admin na hulihin ng PNP, i-turnover sa Interpol at ikulong si ex-P-Duterte sa International Criminal Court (ICC) jail sa The Hague, Netherlands.

Ibig sabihin, kapag nagdesisyon ang liderato ng INC na walang bitbitin isa man sa senatorial candidates ng Alyansa ng Bagong Pilipinas, malamang marami sa 12 “manok” ni PBBM sa pagka-senador ang matatalo sa halalan, period!

XXX

DAPAT SA ‘PINAS NA LANG KINASUHAN AT IKINULONG SI EX-P-DUTERTE, HINDI SA DAYUHANG BANSA -- Sabi ng INC hindi raw talaga katanggap-tanggap ang ginawa ng Marcos admin na ang isang Pilipino, lalo’t isang dating presidente ang isuko sa foreign country dahil may justice system namang umiiral sa Pilipinas.

May punto talaga ang INC na kondenahin ang Marcos admin dahil puwede namang dito sa ‘Pinas kasuhan at ikulong si ex-P-Duterte, mantakin n’yong pumayag ang gobyerno na sa pagkalayo-layong The Netherlands ipinadala at ipinulong ang ex-president, tsk!

XXX

HINDI DAPAT NAKIKISALI SI PCO SEC. JAY RUIZ SA PAGTULIGSA SA FAKE NEWS DAHIL AMO NIYANG SI PBBM SA FAKE NEWS NANALO -- Sa hearing ng House Tri-Committee patungkol sa fake news, sinabi ni Presidential Communications Office (PCO) Sec. Jay Ruiz na pinagwawatak-watak daw ng fake news ang mga Pilipino.

Sa totoo lang, dapat mahiya ang PCO sec. ni PBBM sa pagtuligsa sa fake news kasi sa totoo lang, alam naman ng lahat na ‘hindi magandang plataporma’ ang nagpanalo kay PBBM sa nakaraang 2022 presidential election kundi fake news. Ang ikinalat na fake news ng mga Marcos loyalists vlogger sa social media ang siyang nagpanalo sa noo’y BBM (Bongbong Marcos) kaya naging presidente siya ng ‘Pinas, period!

XXX

HINDI SANA MAKABILANG SI NEWLY APPOINTED DICT SEC. AGUDA SA MGA PALPAK NA MIYEMBRO NG GABINETE NI PBBM -- Itinalaga ni PBBM si digital technocrat Henry Aguda bilang bagong kalihim ng Dept. of Information and Communications Technology (DICT) na kapalit ng nagbitiw na si former DICT Sec. Ivan Uy.

Sana, hindi maging palpak sa kanyang trabaho si Sec. Aguda, kasi sa totoo lang, ilan sa itinalaga ni PBBM na miyembro ng kanyang gabinete ay mga palpak tulad nina Dept. of Agriculture (DA) Sec. Francisco Tiu Laurel na hindi magawang pababain ang presyo ng bigas, Dept. of Public Works and Highways (DPWH) Sec. Manuel Bonoan na hindi masolusyunan ang problema sa mga lagpas taong baha, Dept. of Environment and Natural Resources (DENR) Sec. Maria Antonia Loyzaga na bigong labanan ang mga illegal logger at illegal miners, at Dept. of Energy (DOE) Sec. Raphael Lotilla na bow lang nang bow sa mga sunud-sunod na oil price hike sa ‘Pinas, boom!