Kaalaman tungkol sa Polycystic Ovary Syndrome o PCOS

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | September 23, 2020

Dear Doc. Shane,

Pitong taon na kaming kasal ng aking asawa pero hanggang ngayon ay wala pa rin kaming anak. Ang sabi ng OB ko ay meron daw akong PCOS kaya hindi ako nabubuntis. Maaari ba ninyong talakayin ang tungkol dito? – Mildred

Sagot

Ang Polycystic Ovary Syndrome (PCOS) ang pinakamadalas na hormonal disorder sa mga babaeng nireregla o hindi pa menopause.

Ang mga babaeng may PCOS ay maaring makaramdam ng ilan sa mga sumusunod:

• Hindi regular o paghinto ng regla

• Hindi mabuntis o magkaanak

• Pagtaba (karaniwang lumalapad ang waist line o ang tinatawag na abdominal obesity kung saan mas maraming taba sa baywang)

• Taghiyawat (acne)

• Sobrang buhok sa mukha o katawan (karaniwan sa mga parte na kadalasang walang buhok ang babae, tulad sa ibabaw ng labi parang bigote o sa dibdib)

• Pagnipis ng buhok (tulad ng pagkalbo sa mga lalaki)

Tinawag ang kondisyong ito bilang polycystic dahil karaniwang may cysts ang obaryo ng mga babaeng may PCOS—hindi kanser ang mga cysts na ito.

Marami sa kababaihang may PCOS ay inire-refer sa endocrinologist dahil may mga kaakibat itong iba pang problemang pangkalusugan tulad ng:

• Insulin resistance. Nahihirapang matunaw ang asukal sa dugo kapag may insulin resistance at ito ay maaring tumuloy sa Type 2 diabetes.

• Mababang level ng HDL o good cholesterol at mataas na level ng LDL o bad cholesterol. Mataas din ang triglycerides, dahil dito ay tumataas ang peligro ng mga babaeng may PCOS na magkaroon ng atake sa puso o stroke.

• Obstructive sleep apnea (OSA). Ang mga may PCOS at overweight ay maaring magkaroon ng OSA kung saan patigil-tigil ang paghinga habang natutulog. ‘Pag gising ay parang pagod na pagod dahil hindi maganda ang kalidad ng pagtulog dahil bumababa ang oxygen sa dugo habang natutulog at naiipon naman ang carbon dioxide.

• Dahil irregular ang regla, puwedeng kumapal ang lining ng matres. Huwag itong pabayaan para hindi mauwi sa endometrial cancer o kanser sa lining sa matres.

Tulad ng diabetes, wala pang gamot para gumaling o mawala ang PCOS pero may mga gamot na puwedeng ibigay ang doktor para umayos ang regla at mabuntis. Kailangan din ng tamang pagkain at ehersisyo para pumayat at maiwasan ang diabetes at maging normal ang level ng kolesterol.

Alamin: Paano nalalaman na primary complex ang sakit ng bata?

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | September 22, 2020

Dear Doc. Shane,

Ako ay may edad 5 at 6 na anak. ‘Yung panganay ay nagkaroon ng primary complex at kasalukuyang ginagamot. Worried ako na baka mahawahan nito ang aking bunso. Ano ba ang sanhi nito? Nagtataka ako kung paano siya nagkaroon nito gayung wala namang may ibang sakit na ganito sa bahay namin. - Mayen

Sagot

Ang primary complex ay isang uri ng tuberculosis na ang mga bata ang naaapektuhan. Nakukuha ito sa mga adult sa pamamagitan ng pag-ubo o pagbahing. Pagdating ng isang taong gulang, isa ito sa karaniwang problema sa kalusugan ng bata.

May bakterya na tinatawag na mycobacterium tuberculosis na nagiging tuberculosis (TB) infection na mas kilala bilang primary complex. Mabilis nakahahawa ang sakit na ito, lalo kapag umubo ang taong mayroon nang TB at nalalanghap ng bata ang bakterya na galing sa kanya.

Kumakalat din ito sa pamamagitan ng pagsasalita, pagbahing at paghinga. Madalas hindi ito nalalaman ng mga magulang dahil walang sintomas na nakikita sa bata dahil protektado ng immune system ang katawan at nakukulong tuloy ang mga “germs” sa mga lymph nodes. Mananatiling walang nakikitang sintomas sa bata hanggang sa humina ang kanyang immune system.

Kapag nalanghap, ang tuberculosis bacilli ay nananatili sa baga nang matagal na panahon at maaaring maging tuberculosis. Ayon sa WHO, nasa 10% ng kaso ng primary complex ang nagiging tuberculosis. Hangga’t hindi nagiging TB ang kondisyon at kaunti pa lang ang bakterya sa baga ng bata, hindi pa ito nakahahawa.

Paano nalalaman na primary complex ang sakit?

Mayroong tuberculin skin test para malaman kung may primary complex ang bata kung saan ang kaunting dose ng purified protein derivative ng TB germ ay ini-inject sa braso ng bata. Kapag namaga at nangati ang balat, positibong may primary complex ang bata.

Kailangan din ng x-ray para makita ang baga ng pasyente at makompirma ang kondisyon.

Dapat gamutin agad ang kondisyong ito, para hindi na lumala pa.

Paano kung lumala na ito?

Sa unang stage ng tuberculosis sa bata, inaatake ng bakterya ang baga. Wala pang makikitang sintomas, hanggang 4 o 5 buwan. Maaaring may pulmonya, tubig sa baga at pag-collapse ng baga. Sa pagkakataong ito magsisimulang pumayat ang pasyente at umubo nang malala. Maaari ring kumalat ang impeksiyon at maging sanhi ng iba pang impeksiyon.

Nagagamot ba ito?

May gamot para sa primary complex kaya hindi dapat mabahala. Karaniwang inaabot ang paggamot ng hanggang anim na buwan, basta sinisiguradong naiinom ang gamot sa tamang oras at dosage.

Sa unang apat na buwan ng treatment, may tatlong klase ng gamot na karaniwang inirereseta sa pasyente. Sa ika-5 at ika-6 na buwan, maaaring bawasan ng hanggang 2 klaseng gamot. Ang dosage ay depende sa timbang ng bata kaya siguraduhing kumonsulta sa pedia lalo kung mabilis ang pagbigat ng timbang ng bata.

May katagalan ang paggamot sa primary complex at TB, at mahalagang masimulan agad ang treatment para hindi lumala — mga gamot tulad ng ethambutol, isoniazid, pyrazinamide, rifampicin at streptomycin. Nasa 90% ng bacteria ang napapatay sa unang dalawang linggo pa lang ng paggamot, pero dapat patuloy ito hanggang anim na buwan para siguradong mapuksa ang natitirang 10% ng bacteria. Kapag hindi itinuloy ang treatment, maaaring magkaron ng impeksiyon muli.

Matinding stress at sobrang pagkain sa gabi, dahilan kung bakit hirap sa pagtulog

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | September 21, 2020

Dear Doc. Shane,

Bakit ba nakararanas ng hirap sa pagtulog ang tao? Minsan, kahit pagod ako ay napakatagal pa rin bago ako makatulog o kaya kapag nakatulog ako at nalingat ng madaling araw, ang tagal na naman bago maibalik ang aking antok. Ano ba ang magandang sleeping pills? – Mercy

Sagot

Insomnia ang tawag sa kondisyon kung saan nakararanas ng hirap sa pagtulog o madaling maalimpungatan sa kalagitnaan ng pagtulog. Ang kakulangan sa tulog na dulot ng insomnia ay maaaring makaapekto sa pang-araw-araw na gawain o makaapekto rin sa kalusugan.

Ito ay maaring panandalian lamang na tumatagal ng ilang araw hanggang ilang linggo o pangmatagalan na umaabot ng isang buwan o higit pa.

Bakit nagkaka-insomnia ang indibidwal?

• Nakararanas ng matinding stress

• Epekto ng iba pang karamdaman

• May kaganapan sa paligid tulad ng malakas na ingay, liwanag, matinding init o lamig

• Side-effect ng iniinom na gamot

• Pagbabago sa nakasanayang oras ng pagtulog

• Depresyon

• Sobrang pagkain sa gabi

• Madalas na pag-inom ng inuming may caffeine at alcohol

Walang pinipiling edad o kasarian ang pagkakaroon ng insomnia ngunit ayon sa pag-aaral, mas mataas ng bahagya ang pagkakaroon ng insomnia sa kababaihan.

Ito ay maaring konektado sa pagbubuntis o sa pagsapit ng menopausal period sa kababaihan.

Mas mataas din ang posibilidad na magkakaroon ng insomnia kung:

• Edad 60 pataas

• May depresyon, bipolar disorder at nakararanas ng trauma

• Pabagu-bago ang oras ng trabaho o may shifting schedule

• Naglakbay nang matagal at nakararanas ng jet lag

Paano maiiwasan ang insomnia?

• Baguhin ang sleeping habits, maaaring ito ang dahilan ng hirap sa pagtulog.

• Bawasan ang pagkonsumo ng pagkain sa gabi o ilang oras bago matulog.

• Siguraduhing uminom ng sapat na tubig araw-araw.

• Sikaping magkaroon ng sapat na ehersisyo.

• Magpakonsulta sa doktor nang sa gayun ay magrekomendahan ng behavioral therapy o maaaring magpareseta ng sleeping pills.

Tandaan: Bagama’t makatutulong ang sleeping pills, hindi ang pag-inom nito ang pangunahing solusyon na ipinapayo ng mga doktor sa pasyente. Maaari itong makapagdulot ng ibang epekto sa katawan tulad ng problema sa pag-ihi at pagiging antukin sa araw.