Sanhi at lunas sa scabies o galis sa balat

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | September 27, 2020

Dear Doc. Shane,

Napansin ko na parang nagkakaroon ng something sa balat ang anak kong 9 years old. Ang sabi ng kasambahay namin ay galis daw ito, pero hindi ko alam kung saan niya ito nakuha gayung ilang buwan na kaming hindi lumalabas. Worried ako dahil meron siyang 5 years old na kapatid at baka mahawa niya ito. Meron bang ointment o anumang puwedeng ilagay para mawala ito, hindi pa kasi kami makalabas? – Eloisa

Sagot

Ang galis sa balat o scabies ay sakit na dulot ng impestasyon ng maliliit na kuto sa balat. Ito ay nagdudulot ng matinding pangangati sa balat at pagsusugat dahil sa sobrang pagkamot. Mabilis itong makahawa kung madidikit ang apektadong balat sa ibang balat (skin to skin contact) ngunit madali rin namang magamot kung mapapatay ang mga kutong naninirahan sa balat.

Samantala, ang anumang gawain na mangangailangan ng pagdikit ng mga balat tulad ng pakikipagtalik o pagyayakapan ang mga pangunahing paraan na nakapagpapataas ng panganib ng pagkahahawa sa sakit. Ang mga maliliit na kuto ay hindi nakatatalon o lumilipad, bagkus ay nakalilipat lang sa balat ng iba kung magdidikit ang mga balat.

Lunas sa galis:

• Permethrin. Maaaring gamitin ang permethrin sa balat mula leeg pababa sa katawan. Ito ay ipinapahid lamang sa mga apektadong lugar at iniiwan sa balat nang buong magdamag bago hugasan at kadalasan isinasagawa sa loob ng isang linggo.

• Lindane. Ito ay parang lotion na ipinapahid sa apektadong balat. Tandaan, maaaring madulot ng panginginig ng mga kalamnan (seizure) at ipinagbabawal sa buntis o sa nagpapasuso.

• Ivermectin. Ito ay iniinom na gamot para sa ilang kondisyon ng pagkakaroon ng parasitiko sa katawan kabilang na ang pagkakaroon ng galis.

• Crotamiton. Ito ay ipinapahid sa apektadong balat para sa mga matatanda. Hindi ito rekomendado sa balat ng mga bata.

• Sulfur. Ito ay inihahalo sa cream na mabisa at ligtas na paraan para maalis ang pananalasa ng mga kuto sa balat.

• Diphenhydramine. Maaari ring gumamit diphenhydramine upang maibsan ang pangangati na nararanasan.

Sintomas, sanhi, at klasipikasyon ng kanser sa baga

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | September 26, 2020

Dear Doc. Shane,

Maaari ba ninyong talakayin ang tungkol sa kanser sa baga? Malakas kasing manigarilyo ang asawa ko pero wala naman daw siyang nararanasang anumang sintomas. – Lucy

Sagot

Ang mga pangunahing sintomas ng kanser sa baga ay nangyayari sa mga sintomas ng iba’t ibang uri ng sakit sa baga. Upang gumaling mula rito, ang pasyente ay maaaring sumailalim sa operasyon, chemotherapy at iba pa.

Ang kanser sa baga ay nahahati sa dalawang uri: ang small cell lung cancer at non-small cell lung cancer.

• Small cell lung cancer (SCLC). Bagama’t hindi ito ang pinakalaganap na uri, itinuturing na SCLC ang pinakamapanganib sapagkat makararamdam lamang ang pasyente ng mga sintomas kapag ito ay malala na.

• Non-small cell lung cancer (NSCLC). Ito ay itinuturing na pinakalaganap na uri ng kanser sa baga.

Bukod dito, nahahati sa tatlong uri ang sakit na ito:

• Adenocarcinoma. Ito ang pinakalaganap na uri ng NSCLC. Nagkakaroon nito kapag labis na naninigarilyo ang tao. Subalit, maging ang mga hindi naninigarilyo ay posibleng magkaroon nito. Kadalasan, ang maliliit na bukol ng kanser sa baga ay tumutubo sa may bandang labas o tagiliran ng mga baga. Bagama’t pinakalaganap na uri, ito ay may malaking posibilidad na gumaling kaysa sa ibang uri ng kanser sa baga.

• Squamous cell carcinoma. Ang cancer ay nag-uumpisa sa bandang gitna ng mga baga. Sa paglala nito, ito ay unti-unting lumalaki at kumakalat sa mga lymph node. Ang lymph node o kulani ay bahagi ng katawan na tumutulong upang labanan ang iba’t ibang uri ng impeksiyon at sakit. Kapag ito ay naapektuhan ng kanser sa baga, ang pasyente ay mas magiging sakitin.

• Large cell carcinoma. Ito ay halos natutulad sa adenocarcinoma. Subalit, imbes na maliliit na bukol ay malalaki ang mga bukol nito. Ang large cell carcinoma ay mabilis ang pagkalat at posible ring maka-apekto ng mga lymph node.

Sanhi:

• Paninigarilyo

• Paglanghap ng usok ng sigarilyo

• Pagkalantad sa asbestos

• Pagkaka-expose sa radon gas

• Madalas na paglanghap ng maruming hangin

• Iba pang karamdaman sa baga

• Medical history ng pamilya

Sintomas:

• Hindi mawala-walang pag-ubo

• Pag-ubo nang may kasamang dugo

• Pagkapaos

• Hirap sa paghinga

• Paninikip ng dibdib

• Biglaang pangangayayat

• Labis na panghihina

• Pagkakaroon ng mga bukol malapit sa balikat

• Paninilaw ng balat

• Pananakit ng mga buto at kasu-kasuan

• Pamamanhid

Herbal medicines na ‘di ipinakonsulta sa doktor, delikado sa bato!

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | September 25, 2020

Dear Doc. Shane,

Totoo ba na kapag madalas magkonsumo ng maalat na pagkain ang tao ay malaki ang chance na magkaroon ito ng problema sa bato? – Nina

Sagot

Kahit sino ay maaaring magkasakit sa bato, bata man o matanda kaya huwag ipagsawalang bahala ang mga nararamdaman.

Ano ang mga kondisyong nakapipinsala sa ating bato?

• Diabetes

• Hypertension

• Sakit sa puso

• Pag-inom ng mga non-steroidal anti-inflammatory drugs

• Pag-inom ng ‘herbal medicine’

• Paninigarilyo

• Pagbigat ng timbang na higit pa sa naaayon na tangkad

• Pagkakaroon ng kamag-anak na may sakit sa bato

• Pagkakaroon ng mga bato na maaaring bumara sa daluyan ng ihi

• Pamamaga ng ugat sa bato na maaaring nakuha sa impeksiyon sa lalamunan o balat

• Pagkakaroon ng impeksiyon o pamamaga ng daluyan ng ihi at pagdami ng mga organismo o mikrobyo sa bato at sa pantog

Ano ang mga sintomas ng sakit sa bato?

• Pagmamanas ng mukha o buong katawan, at mga paa

• Mabulang ihi na kulay tsaa

• Pag-ihi ng madalas (3 beses) sa gabi

Ano ang mga sintomas kapag malala na ang sakit sa bato?

• Pagkonti o pagkawala ng ihi

• Hirap sa paghinga

• Madalas na pagsakit ng tiyan

• Kawalan ng ganang kumain

• Pagkahilo at pagsusuka

• Hirap sa pagtulog

• Pangangati sa buong katawan

Paano ito maiiwasan?

• Panatiliing normal ang asukal sa dugo (fasting blood sugar < 140 mg/dL)

• Panatiliing mababa ang blood pressure (BP < 140/90 mmHg)

• Uminom ng maraming tubig (dalawa hanggang tatlong litro kada araw)

• Kumain ng tama

• Umiwas sa maaalat na pagkain

• Bawasan ang pagkonsumo ng alak

• Tumigil sa paninigarilyo

• Sikaping magkaroon ng regular na ehersisyo

• Huwag iinom ng gamot/herbal nang walang payo ng doktor

• Regular na mapagakonsulta sa doktor