Alamin: Pagkakaiba ng karaniwang menstrual cramps sa endometriosis

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | October 3, 2020

Doc. Shane,

Halos 4 taon nang kasal ang ate ko pero hindi pa rin siya nabubuntis. Nalaman naming mayroon siyang endometriosis pero ayaw niya itong pag-usapan. Maaari ba ninyong talakayin ang tungkol dito? – Meg

Sagot

Halos lahat ng babae ay dumaraan sa pananakit ng puson kapag may kabuwanang dalaw. Kaya’t minsan, ang endometriosis ay hindi agad nalalaman o nada-diagnose dahil napapagkamalan lamang na karaniwang menstrual cramps.

Samantala, ang endometriosis ay ang abnormal na pagdami o paglago ng endometrial cells, na kapareho ng nasa loob ng uterus. Ang mga cells na ito—o endometrium—ay lumalago sa labas ng uterus, at sa ibang organs sa pelvic area tulad ng obaryo, fallopian tube at tissue lining ng pelvis.

Sa kondisyong ito, patuloy ang paglago, pagkapal at pagdurugo (para sa buwanang regla) ng endometrial tissue, na animo’y nasa loob pa rin siya ng uterus. At dahil walang mapapaglabasan, nakukulong ito sa loob ng katawan.

Kapag naapektuhan na ang obaryo, mabubuo ang mga cysts na tinatawag na endometriomas. Naiirita ang nakapaligid na tissue, at nasusugatan ang mga ito. Ito ang sanhi ng pagdurugo at labis na pananakit, lalo kapag may regla. Isa rin ito sa mga dahilan ng problema sa pagbubuntis.

Narito ang ilan sa mga pangunahing sintomas ng endometriosis:

• Labis na pananakit ng puson o lower abdomen kapag may regla, o bago pa man dumating ang regla

• Malakas na menstrual bleeding o pagdurugo kahit wala pa ang buwanang regla o dysmenorrhea

• Infertility

• Pananakit pagkatapos ng pakikipagtalik

• Discomfort kapag may bowel movement at/o pag-ihi

• Pananakit ng lower back kapag may regla

• Fatigue o labis na pagkapagod, diarrhea, constipation, bloating o nausea, lalo kapag may regla

Kailan dapat magpatingin sa doktor?

Sa unang hudyat pa lang ng labis na pananakit, o labis na pagdurugo kapag may regla, o sa pagitan ng buwanang dalaw, magpatingin na agad sa OB-Gyne. Ang early diagnosis o maagap na pag-alam kung may ganitong karamdaman ay makakatulong na mapigil pa ang paglala nito.

Mga taong may diabetes, kailangang magpa-micral test

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | October 1, 2020

Doc. Shane,

Ano ba ang tinatawag na micral test? Ito kasi ang test na kailangan umanong gawin sa tatay ko. Subalit dahil sa lockdown, hanggang ngayon ay hindi pa niya napapagawa at natatakot siyang pumunta ng hospital. - Aris

Sagot

Ang urine micral test ay test kung saan sinusuri kung may kaunting protina o albumin sa inyong ihi. Ang ‘micral’ ay pinaiksing tawag sa “microalbumin” o kaunting albumin. Kung magpapagawa ng simpleng urinalysis, puwede ring makita kung may albumin o protina sa ihi. Pero nagiging positibo lamang ang protina sa urinalysis kung higit na sa 300 mg ng protina ang nasa ihi. Hindi makikita sa ordinaryong urinalysis kung ang protina sa ihi ay nasa pagitan ng 30 hanggang 300 mg lamang. Kung ganito lang karami ang protina sa ihi, makikita lamang ito kapag nagpagawa ng urine micral test.

Sino ang dapat magpagawa ng urine micral test?

Ang mga may diabetes na walang protina sa kanilang urinalysis, para malaman nang maaga kung may problema sa bato (kidneys). Kung positibo na sa protina sa urinalysis ay hindi na kailangang magpagawa ng micral test. Maaaring magpagawa ang doktor ng ibang tests tulad ng 24-hour urine collection o urine albumin to creatinine ratio.

Wala namang problema kahit lockdown, may laboratoryo naman na gumagawa nito kung ayaw pumunta ng hospital ang iyong tatay.

Sanhi at dapat gawin kapag may hinimatay

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | September 28, 2020

Doc. Shane,

Sa edad na 42 ng aking misis ay wala naman daw siyang anumang nararamdaman maliban sa bigla na lang siyang hinihimatay at dalawang beses na niya itong nararanasan. Ano kaya ang sanhi nito? – Jerome

Sagot

Ang pagkahimatay ay kondisyon kung saan biglaan at panandaliang nawawalan ng malay-tao ang indibidwal dahil sa kakulangan ng sapat na suplay ng dugo sa utak. Tinatawag din itong syncope sa terminolohiyang medikal.

Ano ang sanhi ng pagkahimatay?

Ang pagkahimatay ay maaari o maaaring hindi indikasyon ng seryosong karamdaman. Maaaring dahil ito sa abnormalidad o karamdaman sa puso tulad ng iregular na ritmo ng tibok ng puso. Maaaring dulot din ito ng mababang lebel ng asukal sa dugo (hypoglycemia), kakulangan ng iron sa dugo (anemia) o iregulardad sa presyon ng dugo.

Para sa ilan, ang pagkahimatay ay maaaring dulot din matinding emosyon tulad ng stress, pagkabalisa, matinding takot o pagkaramdam ng matinding sakit. Maaari ring humantong sa pagkahimatay ang matinding gutom na nararamdan.

Ano ang dapat gawin sa taong hinimatay?

• Kung bumagsak ang taong hinimatay, agad na i-puwesto nang nakahiga at bahagyang iangat ang kanyang paanan upang makarating ang dugo sa utak. Huwag piliting ibangon o gisingin ang hinimatay na indibidwal.

• Luwagan ang damit, tanggalin ang mahigpit na sinturon, at iba pang bagay na maaaring nakapagpapasikip ng paghinga. Bigyan siya ng sapat na hangin.

• Bukod sa maayos na paghinga, bantayan din ang pulso at tibok ng puso. Bantayan din ang anumang senyales ng paggalaw ng hinimatay.

• Hindi malayong magkaroon ng pinsala sa katawan ang taong hinimatay dahil sa biglaan nitong pagbagsak. Maaaring mabagok ang ulo o tumama ang bahagi ng katawan sa matigas na bagay. Bigyan-lunas kung may sugat o pagdurugo habang walang malay-tao ang hinimatay.

Kung lumampas na ang isang minuto nang hindi pa nanunumbalik ang malay nito, agad nang tumawag ng tulong medikal. Ang ganitong sitwasyon ay maituturing na medical emergency.