Paraan upang hindi kumakalat ang sipon at trangkaso sa bahay

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | October 30, 2020

Dear Doc. Shane,

Madalas magkaroon ng sipon at trangkaso ang aking mga anak dahil sadyang mahina ang kanilang resistensiya. Ano kaya ang maaari kong gawin? – Virgie

Sagot

Ang sipon at trankaso ay humahawa sa itaas na bahagi ng respiratory tract. Kabilang ang bibig, ilong, pasilyo ng ilong at lalamunan.

Ano ang sipon?

Ang mga sintomas ay kinabibilangan ng runny nose, pag-ubo, pagbahing at pamamaga ng lalamunan. Ang mga sintomas nito ay mas banayad kaysa sa mga sintomas ng trangkaso. Ang mga sintomas nito ay hindi agad nakikita. Ang mga batang may sipon ay magagawa pa rin ang karamihan sa kanilang karaniwang aktibidad.

Ano ang trangkaso?

Ang influenza ay impeksiyon sa respiratory. Ang mga sintomas ay lagnat, pananakit ng ulo, pagkapagod, pag-ubo, pamamaga ng lalamunan, runny nose, pananakit ng kalamnan, pananakit ng tiyan at pasusuka. Ang mga sintomas ng trangkaso ay mabilis na nakikita.

Paaano kumakalat ang sipon at trangkaso?

Ang mga virus na nagsasanhi ng sipon at trangkaso ay kumakalat sa anyong droplet kapag ang taong may sakit ay umubo o bumahing. Direktang nalalanghap ng mga bata ang mikrobyo. Subalit maaari rin nilang makuha ang virus sa pamamagitan ng paghawak sa dako kung saan lumapag ang mga droplet. Ang mikrobyo ngayon ay papasok sa katawan ng bata kapag hinawakan niya ng kanyang mata, ilong o bibig.

Bakit nagkakaroon ng sipon at trangkaso ang mga bata?

• Mas mahina ang resistensya

• Panahon ng taglamig

• Madalas na paghawak ng kamay sa bibig

Lunas:

Karamihan sa mga bata ay kusang gumagaling mula sa sipon at trangkaso. Ang mga antibiotic ay hindi epektibo laban sa mga viral na impeksiyon, kung kaya hindi ito inirereseta. Sa halip, ang paggamot ay nakatuon sa pagbabawas ng mga sintomashanggang sa lumipas ang karamdaman. Upang tulungan ang iyong anak na bumuti ang pakiramdam:

• Bigyan ang iyong anak ng maraming fluid, tulad ng tubig, electrolyte solution, apple juice at mainit-init na sabaw upang maiwasan ang dehydration.

• Tiyakin na ang bata ay matagal na makapagpahinga.

• Pamumugin ng mainit-init na tubig-asin.

• Upang paginhawain ang pagkabara sa ilong, subukan ang saline nasal spray.

Tandaan: huwag bigyan ng OTC na medikasyon para sa ubo at sipon ang batang edad 6 maliban kung sabihin ito ng doktor.

Huwag kailanman bigyan ng aspirin ang edad 18 pababa na may sipon at trangkaso. (Ito ay maaaring magsanhi ng bihira, subalit malubhang kondisyong tinatawag na Reye’s syndrome.)

Panatilihin sa bahay ang iyong anak hanggang sa siya ay wala ng lagnat ng 24 na oras.

Upang mapanatiling malusog ang mga bata:

• Turuan ang mga bata ng madalas na maghugas ng mga kamay—bago kumain at pagkatapos gumamit ng kubeta, makipaglaro sa mga hayop o pag-ubo o pagbahing.

• Gumamit ng alcohol para sa mga pagkakataon na walang magamit na sabon at tubig.

• Paalalahanan ang mga bata na huwag hawakan ang kanilang ilong, bibig at mga mata.

Sanhi at lunas sa dry eye

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | October 29, 2020

Dear Doc. Shane,

Ano ang sanhi ng madalas na pagluha ng aking mga mata? May kinalaman ba ito sa matagal na paggamit ng gadget? – James

Sagot

Hindi sa lahat ng pagkakataon ay may kinalaman ang emosyon sa ating pagluha. Kadalasan, bunsod ito ng pananakit o pagkairita sa mga mata na parang puwing at nawawala rin kapag dumaloy na ang luha.

Isang dahilan ng ganitong kondisyon ang pagkatuyo ng mga mata o dry eye. Karaniwang nangyayari ito, kung hindi na sapat o tama ang luhang naibibigay ng mata. Malaki ang papel na ginagampanan ng luha (tear film) para mapanatiling makinis at malinaw ang ibabaw na parte (surface) ng mga mata.

Bukod sa pananakit, pagkairita at pagluluha ng mata, kabilang sa maaaring sintomas ng dry eye ang pagkalabo ng mata (blurred vision) lalo na habang nagbabasa, pagmumuta at pangangati ng mata, pati na ang hirap sa pagsusuot ng contact lenses.

Sanhi:

• Hangin at humidity

• Medical conditions

• Hormonal imbalance

• Prolonged focused near vision activities, tulad ng pagbababad sa TV, computer at gadget

Lunas:

• Sikaping naipapahinga ang mga mata. Nababawasan ng matagal na paggamit ng gadget ang natural na pagkurap (blinking) ng mga mata.

• Iwasang itapat ang mukha sa electric fan o air con. Para hindi malantad ang mga mata sa “direct evaporative elements” ng electric fan at air conditioner, ipuwesto ang work area sa lugar na hindi direktang tinatamaan ng hangin

• Tandaan ang 20-20-20 rule. Huminto sa paggamit ng gadget kada 20 minutes sa loob ng 20 seconds at tumingin sa malayo na may 20 feet na distansiya.

• Magsuot ng UVB protective eyewear. Kapag lalabas ng bahay lalo na kung tirik ang araw, huwag kalimutang magsuot ng salamin na may proteksiyon laban sa ultraviolet (UV) rays. Ngunit hindi kinakailangan ang blue light filter glasses.

Importanteng pahalagahan at ingatan ang mga mata. Lubos itong magagawa lalo na’t kung ang kailangan lang ay gamot sa nagluluhang mata dahil sa dry eye.

Iba’t ibang klase ng insulin, alamin!

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | October 27, 2020

Dear Doc. Shane,

Mayroon akong diabetes at last time na nagpa-checkup ako ay pinayuhan ako na kailangan ko raw magturok ng insulin. Niresetahan ako ng insulin pero iba ito sa ginagamit ng kapatid ko. Magkakaiba ba talaga ang mga insulin? - Marrah

Sagot

Dapat tamang insulin ang gamitin, sa tamang dose, sa tamang paraan at sa tamang oras.

May iba’t ibang klase ng insulin. Puwedeng magkasintunog ang mga pangalan o magkahawig ang hitsura ng vial o insulin pen.

Halimbawa, may Humalog Mix 50, Humalog Mix 30, Novomix 30, Mixtard 30, Scilin M30 at Insuget 70/30 na insulin. May insulin na malabo (cloudy) ang hitsura at may insulin din na malinaw na parang tubig. Doktor ang makapagsasabi kung anong klaseng insulin ang angkop para sa inyo. Siguraduhing tama ang insulin na bibilhin sa botika.

Basahin nang mabuti ang reseta, kung ilang units ang dapat iturok. Minsan, ang nakasulat ay 4 u. Ang u ay short for units. Puwedeng mapagkamalan ang u na 0 (zero) at 40 units ang maiturok imbes na 4 units lamang. Tingnan mabuti ang mga guhit sa hiringilya o sa dose window ng insulin pen. Ipa-check sa kasama kung malabo ang mga mata, bago iturok ang insulin. Kung ibang tao ang magtuturok sa iyo ng insulin, tingnan din kung tama ba ang dose.

Dapat iturok ang karayom ng insulin nang 90 degree angle sa balat. Puwedeng iturok ang insulin sa hita, braso, tiyan o pigi. Huwag parating sa iisang lugar lang ang pag-inject ng insulin. Nagkakaroon kasi ng mga bukol ng taba sa ilalim ng balat kung parating sa iisang lugar lang ang ito ii-inject. Dapat isang beses lamang gamitin ang karayom ng insulin pen o ang hiringgilya ng insulin.

Dahil magkakaiba ang klase ng insulin ay puwedeng magkakaiba rin ang timing kung kailan ito dapat iturok. Puwedeng bago kumain, trenta minutos bago kumain, bago matulog, tuwing alas-10: 00 ng umaga kahit nakakain na at iba pa.

Kaya huwag magtaka kung bakit hindi kayo pareho ng gingamit o iniresetang insulin sa inyong kapatid.