Sintomas, sanhi at iba pang kaalaman sa dyspepsia

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | November 6, 2020

Dear Doc. Shane,

Bakit kaya pagkatapos kong kumain ay para akong nasusuka kahit hindi naman ako buntis? Ito rin ay may kasamang pangangasim ng sikmura. – Lani

Sagot

Ang dyspepsia o indigestion ay pangkaraniwang kondisyon na nagdudulot ng mga sintomas tulad ng pagsusuka (vomiting), pananakit ng tiyan (abdominal pain), pagtatae (diarrhea) at pangangasim ng sikmura (heartburn o acid reflux). Napipigilan nito ang wastong pagtunaw ng kinain.

Ang dyspepsia ay madalas nagaganap habang o pagkatapos kumain. Hindi man ito nakamamatay, maaari nitong mapigilang ang malayang paggalaw ng tao at makaistorbo sa pang araw-araw na pamumuhay. Maaari rin itong magdulot ng dehydration dahil sa sobrang pagtatae at pagsusuka.

Ano ang mga sintomas ng dyspepsia?

• Pagbigat ng pakiramdam matapos kumain

• Nausea

• Pagsusuka (vomiting)

• Pagtatae (diarrhea)

• Pamamaga ng tiyan (stomach bloating)

• Pagkawala ng gana kumain

• Pangangasim ng sikmura (heartburn)

• Maasim/maalat na lasa sa bibig

• Pagdighay (burping)

Bihirang maging malubha ang mga sintomas ng dyspepsia, ngunit hindi ito dapat ipagwalang bahala, lalo na kapag hindi ito gumagaling o nakararanas ng matinding pagtatae o pagsusuka matapos kumain.

Meron ding mga ALARM symptoms ang dyspepsia na maaaring indikasyon ng malubhang karamdaman. Ang ALARM ay nanggaling sa mga salitang ingles na Anemia, Loss of weight, Anorexia, Recent onset of progressive symptoms, Melena at Swallowing difficulty. Magpatingin agad sa doktor kung nakararanas ng anuman sa ALARM symptoms.

Samantala, maaari rin lumala ang ibang sintomas ng dyspepsia kapag maraming sumasamang hangin habang kumakain. Kasama na ang pagdighay at paninigas o paglaki ng tiyan (bloating).

Ano ang mga sanhi ng dyspepsia?

Ito ay maaaring organic o functional. Ang organic dyspepsia ay dulot ng umiiral na karamdaman, epekto ng gamot o mga paraan ng pamumuhay. Ito ang mga pangkaraniwang sanhi ng organic dyspepsia:

• Gastroesophageal Reflux Disease (GERD)

• Hiatal Hernia

• Lactose Intolerance

• Irritable Bowel Syndrome

• Peptic Ulcer

• Pancreatitis

• Thyroid disease

• Duodenal Ulcer

• Diabetes

• Depresyon (Depression)

Lunas:

• Analgesics

• Antibiotics

• Birth Control Pills

• Steroids

• Thyroid Medicines

Tandaan na ito ay maaaring indikasyon ng malubhang karamdaman tulad ng diabetes. May maliit na pagkakataon din na ito ay dulot ng kanser sa sikmura o stomach cancer. Kapag ito ay hindi gumagaling at hindi rin dulot ng kahit ano sa itaas, ito ay maaaring functional dyspepsia na hindi malala ang mga sintomas ngunit nararanasan sa matagal na panahon.

Paano maiiwasan ang dyspepsia?

Ang pag-iwas sa dyspepsia ay nangangailangan ng nakabubuting pagbabago sa pamumuhay. Nagsisimula ito sa wastong pagkain at pag-iwas sa mga karaniwang sanhi tulad ng paninigarilyo, pag-inom ng alak o softdrinks. Ugaliin din na nguyain ng husto ang kinakain. Ang mga hakbang na ito ay nakatutulong upang mapigilan ang pagpasok ng hangin at mabawasan ang bigat na nararamdaman ng sikmura sa pagtunaw ng pagkain.

Totoo ba na ang rayuma ay sakit lang ng matatanda?

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | November 05, 2020

Dear Doc. Shane,

Maaari ba ninyong talakayin ang tungkol sa rayuma? Nakararanas kasi ako ng

pagsakit ng tuhod kahit pa 38 years old pa lamang ako. Ano ang mainam kong gawin? – Fely

Sagot

Ang rayuma ay kondisyon ng autoimmune disease o ‘yung pag-atake ng sariling panlaban ng katawan (immune system) sa sariling kalamnan, partikular sa mga joints o kasu-kasuan. Dahil dito ay nagkakaroon ng pamamaga, hirap sa pag-unat at matinding pananakit sa mga kasu-kasuan tulad ng sa mga daliri, kamay at tuhod. Ito rin ay maaaring makaapekto sa mata, puso, dugo at balat. Ito ay higit na nakaaapekto sa kababaihan ng tatlo hangang apat na beses kaysa sa kalalakihan.

Sa ngayon ay wala pang natutukoy na tiyak na sanhi ang pagkakaroon nito. Ngunit, ito ay maaaring dulot ng iba’t ibang salik. Maaaring ito namamana, dulot ng mga kaganapan sa paligid, o hormones na nilalabas ng katawan. Maaaring ito rin ay dulot ng pag-atake ng virus o bakterya na siyang nakaaapekto sa immune system ng katawan upang atakihin ang sariling kalamnan ng mga kasu-kasuan.

Totoo ba na ang rayuma ay sakit lang ng matatanda?

Hindi ito totoo sapagkat ang rayuma ay maaaring makaapekto rin sa mga mas batang indibidwal mula sa edad 25 hanggang 60. Bagama’t mas mataas ang posibilidad na umatake ito sa mga matatanda.

May gamot ba para sa rayuma?

Maraming paraan upang magamot at maibsan ang pananakit at pamamaga ng kasu-kasuan na dulot ng rayuma. Maaaring ito ay sa paraan ng pag-inom ng gamot, tamang pahinga at ehersisyo, at kung minsan ay surgery o operasyon.

Ang mga gamot na nakatutulong na maibsan ang sintomas ng rayuma ay ang mga

sumusunod:

• Gamot kontra-pamamaga at kontra-sakit tulad ng aspirin, ibuprofen at naproxen

• Gamot na ipinapahid sa bahaging apektado ng rayuma

• Gamot na narcotic na pangontra ng pananakit

Ang balanseng pagpapahinga at pag-eehersisyo ay mahalaga. Sa panahon na nagkakaroon ng pamamaga at pananakit, mas mainam na ipahinga ang mga kasu-kasuan. At kung humupa na ang nararamdamang pananakit, mas mabuting mag-ehersisyo upang maiwasan ang paninigas ng kasu-kasuan at mapanatiling malakas ang mga kalamnan.

Iba’t ibang dahilan ng male infertility o pagkabaog ang lalaki

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | November 3, 2020

Dear Doc. Shane,

Limang taon na kaming kasal ng aking mister pero hanggang ngayon ay wala pa rin kaming anak. Alam ko na wala akong problema dahil may anak ako sa pagkadalaga. Maaari ba ninyong talakayin ang ng pagkabaog ng lalaki? – Irma

Sagot

Ang sanhi ng pagkabaog ng lalaki ay nag-uugat sa hindi pagkakaroon ng malusog na sperm na importante sa fertilization process para makabuo ng baby.

Ang infertility o ang hindi pagkakaroon ng anak ay umaapekto sa 15% ng mga magkarelasyon sa buong mundo. Ang porsiyentong ito ay aabot sa bilang na 48.5 million couples, kung saan kalahati sa mga kaso na ito ay sanhi ng pagkabaog ng lalaki o male infertility.

Narito ang ilan sa mga sanhi nito:

1. Low sperm production. Isa sa dahilan ay ang pagkakaroon ng low sperm count sa kanyang semen na nagpapababa ng tiyansang makabuntis. Sinasabing mababa ang sperm count ng lalaki kung ito ay bababa sa 15 million sperm kada isang milliliter ng semen na lumalabas sa kanya.

Mga dahilan:

• Pre-existing genetic condition

• Bisyo tulad ng pag-inom ng alak, sigarilyo at droga

• Malalang mumps infection matapos ang puberty

• Hernia repairs

• Hormone disorder

• Exposure sa nakakalasong kemikal

• Exposure sa radiation

• Blockage dahil sa infection

• Pagsusuot ng masikip na underwear

• Injury sa groin area

2. Abnormal sperm production o function. Upang makabuntis, dapat may normal na sperm production o function ito. Dahil kung hindi, ang sperm ay hindi makararating sa kanyang dapat puntahan upang tagpuin ang egg cell para masimulan ang fertilization process. Ang sperm ay masasabing abnormal sa dalawang dahilan, una ay dahil maiksi ang lifespan nito at pangalawa, dahil mahina ang mobility o movement nito.

Mga dahilan:

• Pamamaga ng bayag o testicles

• Underdeveloped na testicles

• Genetic defects

• Health problems tulad ng diabetes

• Infections tulad ng chlamydia, gonorrhea, mumps o HIV

3. Problema sa ejaculation. Ang mga sperm ay nabubuo sa testicles, dadaan ito sa isang tube kung saan ito ay hahalo sa semen at ilalabas ng penis sa ejaculation. Ngunit kung makararanas ng problema sa ejaculation ang sperm ay hindi makalalabas nang maayos at walang pagbubuntis ang mangyayari.

Mga dahilan:

• Premature ejaculation o early ejaculation

• Retrograde ejaculation o ang pagbalik ng semen

• Erection dysfunctions

• Complications mula sa radiation therapy o surgery

4. Problemang medikal. Ang sanhi ng pagkabaog ng lalaki ay maaaring dahil rin sa iba pang health issues o medical treatments na pinagdaan niya tulad ng mga sumusunod:

• Spinal cord injuries

• Anti-sperm antibodies

• Tumor

• Hormonal imbalance

• Chromosome defects o inherited disorders tulad ng Klinefelter’s syndrome

• Celiac disease

• Testosterone replacement therapy

• Cancer medications (chemotherapy)

5. Lifestyle issues. Maliban sa pag-inom ng alak, paninigarilyo at paggamit ng ilegal na droga, ang emotional stress, depression at obesity ay contributing factors din sa pagpo-produce ng healthy sperm.

Samantala, para malaman kung baog ang lalaki ay dadaan siya sa mga test na ito upang makumpirma ang kanyang sitwasyon:

• Semen analysis para malaman ang quality at number ng sperm

• Blood test para ma-check kung ang lalaki ay may infection o hormonal problems

• Pagkuha ng fluid sa penis para macheck kung may infection ito

• Physical examination sa penis, scrotum at prostate