Sanhi, sintomas at iba pang kaalaman tungkol sa asthma

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | November 24, 2020

Dear Doc. Shane,

Ano ba ang maaaring gawin upang maiwasan ang pagsumpong ng asthma? – Bradley

Sagot

Ang hika ay pangmatagalan at pabalik-balik na sakit kung saan ang baga o lungs ang pinakanaaapektuhan.

Narito ang mga sanhi ng asthma:

• Maruming kapaligiran. May mga sirkumstansiya na nakapagti-trigger sa sakit na ito tulad ng polusyon, maruming hangin, mabahong amoy, alikabok at usok.

• Henetiko o genes. Namamana ang hika o asthma at karaniwang naaapektuhan nito ay ang mga bata dahil mahina pa ang kanilang immunity.

• Pisikal na aktibidad. Sobrang pagkapagod ng katawan dulot ng mga aktibidad o mabigat na gawain.

• Matinding emosyon dulot ng stress o depresyon.

• Epekto ng panahon. Ito ay dahil sa pabagu-bagong panahon, gayundin ang sobrang init o lamig ng panahon.

Narito ang ilan sa mga sintomas ng hika na dapat bantayan:

• Hirap matulog kapag gabi dahil sa discomfort sa paghinga

• Ang taong may hika ay merong whistling (sipol) sound kapag humihinga

• Madalas na pag-ubo na kung minsan ay may kasamang plema

• Panghihina ng buong katawan

• Kawalan ng gana sa pagkain

• Madalas hingalin o mapagod

Ang sumusunod na tips ay makatutulong para maiwasan ang pagkakaroon ng hika:

• Iwasan ang marumi at maalikabok na lugar

• Kung pawisin ka, huwag hahayaang matuyuan ng pawis sa likod

• Huwag masyadong magbilad sa init ng araw

• Iwasang makalanghap ng pulbos o usok

• Mag-ehersisyo araw-araw upang lumakas ang baga at malabanan ang hika

• Kumain ng masusustansiyang pagkain upang lumakas ang immune system

• Kapag malamig ang panahon, ugaliing takpan ang ilong at bibig o magsuot ng face mask

• Iwasan ang pagamit ng matatapang na pabango o perfume

Komplikasyon sa diabetes, paano nga ba maiiwasan?

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | November 22, 2020

Dear Doc. Shane,

Ano ba ang dapat gawin upang maiwasan ang diabetes? – Marrah

Sagot

Ayon sa mga eksperto, tinatawag na “silent killer” ang diabetes dahil hindi agad makikita o mararamdaman ang mga sintomas nito hanggang sa magkaroon na ng komplikasyon.

Maaaring magkaroon ng komplikasyon ang diabetes mula ulo hanggang paa dahil dumadaloy ang dugo sa buong katawan. Ang normal na consistency ng dugo sa ating katawan ay dapat kasing-labnaw lamang ng tubig. Habang pataas nang pataas ang kanilang blood sugar, palapot nang palapot ang dugo na dumadaloy mula ulo hanggang paa.

Maging ang utak ay hindi lusot sa komplikasyon ng diabetes dahil may blood vessels na maaaring mabarahan at puwedeng maging sanhi ito ng stroke.

Bukod dito, 20% ng mga may diabetes ang may katarata habang 10% naman ang mga may komplikasyon sa retina na maaaring mauwi sa pagkabulag.

Dahil hindi maganda ang daloy ng dugo sa area na ‘yun, ang nangyayari ay natutuklap ang retina o tinatawag na retinal detachment na siyang sanhi ng panlalabo ng mata na kapag hindi naagapan, nauuwi ito sa pagkabulag.

Samantala, puwede ring mabarahan ang ugat sa puso dahil sa diabetes at mauwi sa myocardial infarction o tinatawag na heart attack. Kung masuwerteng makaligtas mula sa heart attack, maaari pa ring magkaroon ng lamat sa puso at kapag hindi naagapan ang paglapot ng dugo, puwede itong mauwi sa heart failure.

Paano ito maiiwasan?

Upang maiwasan ang komplikasyon ng diabetes, makabubuting magpakonsulta agad sa doktor upang makontrol ang blood sugar. Una sa lahat kailangang makontrol ang blood sugar. Kapag na-diagnose na may diabetes, ipinapayo ang regular na follow-up sa inyong endocrinologist kasi mahalagang ma-monitor kada dalawa o tatlong buwan ang blood test.

Ikalawa, bukod sa sugar control, ‘yung iba pang risk factors tulad ng pagtaas ng sugar o cholesterol, dapat ding may mga kaukulang gamot na ibigay. Hindi puwedeng diabetes lang ang gagamutin at ibabalewala ‘yung ibang sakit.

Mahalaga ang pag-eehersisyo sa loob ng 150-minuto sa isang linggo upang maiwasan ang mga komplikasyon. Maaari itong hatiin ng tig-30 minutong ehersisyo sa loob ng limang araw kada linggo at kahit paglakad lamang ay puwede na.

Mahalaga rin ang pagpili ng pagkain at paglimita sa carbohydrates tulad ng kanin, pasta at tinapay. Dapat alam ninyo ang mga pagkaing dapat kainin at mahalagang limitahan ito.

Bakit nagkakaroon ng kanser sa baga kahit ‘di naninigarilyo?

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | November 21, 2020

Dear Doc. Shane,

Hindi namin alam kung paano nagkasakit sa baga ang aking nanay gayung hindi naman ito naninigarilyo. Puwede ba talagang magkaroon nito kahit walang bisyo? – Max

Sagot

Sa lahat ng mga uri ng kanser, ang kanser sa baga (lung cancer) ang pangunahing dahilan ng pagkamatay ng mga Pinoy. Ayon sa datos, tatlo sa sampung Pinoy ay naninigarilyo, kaya naman maraming naaapektuhan ng sakit na ito.

Gayunman, maging ang mga taong hindi naninigarilyo ay posible ring magkaroon ng kanser sa baga.

Sanhi:

• Paninigarilyo. Ang patuloy na paninigarilyo ay unti-unting pinipinsala ang mga baga hanggang sa magdulot ng cancer.

• Paglanghap ng usok ng sigarilyo. Maging ang mga taong hindi naninigarilyo ay hindi ligtas sa sakit na ito. Kung may kasamang naninigarilyo sa bahay, iminumungkahi na lumayo rito at magtakip ng ilong.

• Radon gas. Ito ay madalas na nalalanghap ng mga taong naninirahan malapit sa minahan. Ang gas na ito ay walang amoy, kaya ito ay sobrang delikado. Sa patuloy na paglanghap nito ay maaaring mapinsala ang malulusog na cells ng baga at magdulot ng kanser sa baga.

• Maruming hangin. Maaari ring magkaroon ng kanser sa baga kapag napapadalas ang paglanghap ng maruming hangin. Ang naaapektuhan nito ay ang mga taong naninirahan sa mga lungsod sapagkat maraming mga sasakyan sa mga lugar na ito ang nagpapakawala ng maruruming usok.

• Iba pang karamdaman sa baga. Ang pagkakaroon ng ibang karamdaman sa baga tulad ng hika, bronchitis o chronic obstructive pulmonary disease (COPD) ay maaari ring magdulot ng kanser sa baga.

• Medical history ng pamilya. Kung ang ilan sa mga kamag-anak ay mayroon o nagkaroon na dati ng kanser sa baga, malaki ang posibilidad mong magkaroon nito.

Pag-iwas:

• Iwasan ang paninigarilyo

• Ugaliin ang pagtakip ng ilong habang naglalakbay

• Magsuot ng face mask habang nasa labas ng bahay o opisina

• Kumain ng maraming prutas at gulay

• Mag-ehersisyo