Babala sa mga lalaking nagkabeke!

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | December 17, 2020

Dear Doc. Shane,

Ako ay 39 yrs. old, may asawa at limang taon na kaming nagsasama pero hanggang ngayon ay hindi pa rin kami nagkakaanak. Single mom ang asawa ko kaya kasama namin sa bahay ngayon ang kanyang anak. Kaya’t iniisip kong ako ang may problema. Ano ba ang kadalasang sanhi ng pagkabaog ng lalaki? – Mark

Sagot

Ang pakabaog ng lalaki o male infertility ay ang kawalan ng kakayahang makabuntis. Ito ay karaniwang dahil sa mga problema sa semilya.

Ano ang mga sanhi nito?

Ang mga sanhing ito ay nahahati sa tatlo: Ang “pre-testicular causes” ay mga problema sa katawan na nakakapekto sa paggawa ng semilya at pagpapagana ng mga sexual organ ng kalalakihan o male reproductive tract. Ang “testicular causes” naman ay mga problema sa mga itlog o testes na siyang gumagawa ng semilya o semen. Panghuli, ang “post-testicular causes” naman ay mga problema sa daluyan ng semilya mula sa mga itlog hanggang sa pagpapalabas o pagpapaputok nito patungo sa puwerta ng babae.

Narito ang ilang pre-testicular causes:

1. Mababang level ng testosterone (hormone ng pagkalalaki) sa katawan.

2. Bawal ng gamot, pag-inom ng alak at paninigarilyo.

3. Pag-inom ng iba’t ibang gamot tulad ng steroids, gamot laban sa kanser (chemotherapy) at iba pa.

4. Genetic abnormalities o problema sa genes na nagtataglay ng iba’t ibang impormasyon sa pagkakabuo at paglaki ng isang tao.

Testicular Causes:

1. Edad. Kung napakabata o napakatanda, maaaring hindi pa o hindi na gumagana ang mga testes o mga itlog.

2. Genetic problem. Ito ay mga problema sa genes na nagtataglay ng iba’t ibang impormasyon sa pagkakabuo ng tao. Halimbawa, ang Y-chromosome ay bahagi ng ating DNA na nagpapalalaki sa tao. Kapag nagkaroon ito ng problema, maaaring maapektuhan ang kakayahang makabuntis.

3. Chromosomal problem. Ang chromosomes ay pinagsama-samang genes. Ang bawat tao ay may 46 chromosomes, 23 na pares. Kung magkaroon ng problema sa pagkakapares o may mawala o madagdag na iba pang chromosome, maaaring maapektuhan ang abilidad na gumawa ng semilya at makabuntis.

4. Bukol sa itlog (testes) o sa bayag (scrotum). Ito ay maaaring makaapekto rin sa kakayahan ng testes na gumawa ng semilya o tamod.

5. Hindi pagbaba ng itlog. Habang ang lalaking sanggol ay nasa sinapupunan pa, ang mga itlog ay nasa mga bituka pa. Ito ay nalalaglag patungo sa bayag kung saan ang temperatura ay mas malamig at napoproteksiyunan ito ng nakapalibot na tubig. Kapag hindi bumaba ang mga itlog (cryptorchidism), apektado ang produksiyon ng semilya.

6. Hydrocoele. Ito ay kondisyon kung saan konektado ang bituka sa bayag; maaaring pumasok ang mga tubig na nasa bituka patungo sa bayag at ang tubig na ito, kapag naipon, maaaring magbara sa mga daluyan ng semilya at makaaapekto sa produksiyon ng semilya.

7. Varicocoele. Ito ay kondisyon kung saan malago ang mga ugat ng dugo na nasa loob ng bayag. Ang mga ugat na ito ay maaaring magkaroon ng epekto tulad ng hydrocoele.

8. Impeksiyon tulad ng beke at malaria ay maaari ring makaapekto sa mga itlog ng lalaki.

Post- testicular causes:

1. Pagbabara sa anumang bahagi ng daluyan mula sa mga itlog (testes) patungo sa butas ng ari ng lalaki (urethra). Ito ay maaring dahil sa tumor, bukol, impeksiyon atbp.

2. Retrograde ejaculation. Baliktad ang pagdaloy ng semilya; imbes na patungo sa butas ng ari ng lalaki, ito ay papasok sa pantog.

3. Hypospadias.Ang butas ng ari ay nasa ibaba imbes na nasa harap kaya hindi ito nakatutok ng diretso sa puwerta ng babae at hindi nakararating ang semilya.

4. Impotence. Ang kawalan ng kakayanang patigasin o panatilihing matigas ang ari ng lalaki. Dahil hindi tinitigasan, walang paraan para makapagpalabas ng semilya patungo sa puwerta ng babae.

Para malaman kung alin sa mga ito ang sanhi ng pagkabaog, maipapayo na magpatingin sa Urologist o espesyalista sa mga ganitong problema ng kalalakihan.

Babaeng naninigarilyo, mataas ang posibilidad na magka-ovarian cancer

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | December 16, 2020

Dear Doc. Shane,

Totoo ba na namamana ang ovarian cancer? Ito kasi ang ikinamatay ng aking nanay kaya nangangamba ako na baka magkasakit din ako nito. – Aida

Sagot

Ang kanser sa obaryo o ovarian cancer ay tumutukoy sa pagkakaroon ng mga bukol o tumor sa isa o parehong obaryo ng mga babae. Ang obaryo ay ang bahagi ng reproductive system ng babae na gumagawa ng mga itlog. Bukod sa mga obaryo, maaari ring kumalat ang mga cancer cell sa mga kalapit-bahagi nito tulad ng fallopian tube at uterus (matris o bahay-bata). Kung maaapektuhan ang mga bahaging ito, maaaring maapektuhan ang kakayanan ng babae na magkaroon ng anak.

Sa mga unang yugto ng kanser sa obaryo, wala gaanong nararanasang mga sintomas ang pasyente. Subalit sa pagdami ng mga cancer cell, maaari siyang makaranas ng paglaki o pamamaga ng tiyan, pananakit ng mga balakang, palagiang pag-ihi, pagtitibi, mabilis na pagkabusog, pagbaba ng timbang at iba pa.

Ang pagkakaroon ng hindi malusog na pamumuhay ay maaari ring magdulot ng kanser sa obaryo. Kung ang babae ay labis-labis kung kumain o naninigarilyo, mas mataas ang posibilidad na magkaroon ng kondisyong ito.

Maaari namang gumaling sa kondisyong ito kung matutukoy at malulunasan ito agad habang maaga pa. Upang malunasan ang ovarian cancer, maaaring sumailalim ang pasyente sa operasyon, sa chemotherapy at iba pang mga pamamaraan.

Ang ovarian cancer ang pinakalaganap na uri ng kanser na nakaaapekto sa kababaihang sumapit na sa menopause. Karaniwang nada-diagnose na may kanser sa obaryo ang matatandang kababaihan pagsapit nila sa pagitan ng mga edad 60 at 64.

Mga sanhi:

• Namanang kondisyon sa pamilya. Kung ang ina ay may kanser sa obaryo, maaari itong mamana ng mga anak na babae.

• Pagkakaroon ng labis na timbang. Maaari ring magkaroon ng kanser sa obaryo kapag overweight o mayroong labis na timbang.

• Bukod sa kanser sa baga, maaari ring magdulot ng ovarian cancer ang paninigarilyo.

Worried sa mapula at makating-makating pantal sa singit

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | December 13, 2020

Dear Doc. Shane

Masyadong pawisin ang aking singit at napansin kong mayroon itong pantal na malaki, mapula at makating-makati. Ito ba ang tinatawag nilang hadhad? Ano ang dapat gawin upang hindi ito lumala o tuluyan ng mawala? – JL

Sagot

Ang hadhad ay impeksiyon sa balat na kadalasang tumutubo sa bahagi ng singit. Ito ay tila malalaking pantal na mapula at makati. Ang mga organismong nagdudulot nito ay mga fungi, tulad ng Trichophyton rubrum o “T. mentagrophytes”.

Ang mga fungi ay madalas naninirahan sa singit o pawising bahagi ng ating katawan. Bukod sa singit, naaapektuhan din nito ang mga paa kaya maaari ring magkaroon ng alipunga o athlete’s foot ang mga taong may hadhad.

Narito ang ilan sa mga karaniwang sanhi nito:

• Hindi wastong paglilinis ng katawan

• Panghihiram ng mga personal na kagamitan ng taong may hadhad

• Pakikipagtalik sa taong may hadhad

• Paghawak sa mga infected na exercise equipment

Ang hadhad ay hindi naman mabilis na nakahahawa. Subalit, maaaring mahawaan nito kapag direktang nadikitan ang balat ng bahaging may hadhad. Upang hindi mahawaan at magkaroon ng ganitong sakit sa balat, iminumungkahi nating gawin ang mga sumusunod:

• Panatilihing malinis at tuyo ang mga singit pati na rin ang mga karatig-bahagi nito.

• Maligo araw-araw at ugaliing maglinis ng katawan bago matulog.

• Magsuot ng malinis at komportableng damit — iwasan ang pagsusuot ng mga hapit o masisikip na kasuotan lalo na sa pang-ibaba.

• Iwasang manghiram ng mga personal na kagamitan, partikular ang mga damit pang-ibaba o underwear, tuwalya at sports uniform.

• Palaging magsuot ng tsinelas o sapatos.

• Linisin ang kagamitan lalo na kung ginagamit ito sa pang-eehersisyo. Punasan ito ng disinfectant upang mapatay ang anu mang mikrobyo.

• Lagyan ng antifungal powder ang mga singit.

Samantala, maaaring magpahid ng mga antifungal cream na maaaring mabili sa botika, ngunit kung wala itong epekto, makabubuti kung magpapakonsulta na sa doktor nang sa gayun ay maresetahan ka ng mga antifungal medication na iniinom.