Kaalaman tungkol sa dehydration

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | February 1, 2021

Dear Doc. Shane,

Last month, naospital ako sa sobrang dehydration dahil sa pagsususka at pagtatae nang ilang araw. Ngayon ko lang nalaman na kapag nasobrahan ka pala ng ganu’n ay made-dehydrate talaga at puwede mamatay kapag hindi naagapan. Sa pagtatae at pagsusuka lang ba puwedeng ma-dehydrate ang tao? Ano pang posibleng maging sanhi nito at ano ang mga sintomas? Naramdaman ko lang noon na nanghihina ako at parang hihimatayin anytime. – Emma

Sagot

Ang dehydration ay kondisyon na nararanasan kung may kakulangan sa tubig at katawan. Nagaganap ito kung hindi napapalitan nang husto ang tubig na lumalabas sa katawan o sa madaling salita, mas maraming lumalabas na tubig kaysa sa pumapasok na tubig sa katawan. Maraming paraan ng pagkawala ng tubig sa katawan bawat araw. Maaaring ito ay sa paraan ng pag-ihi, pagpapawis, pagdumi at maging sa paghinga. Ngunit, dahil sa ilang sirkumstansiya tulad ng ilang karamdaman, sobrang pagpapawis at sobrang init ng panahon at hindi naman sapat ang tubig na naiinom, may posibilidad na maubos ang tubig sa katawan at humantong sa dehydration.

Ang patuloy na kawalan ng tubig sa katawan ay maituturing na emergency na nangangailangan ng agarang gamutan. Sapagkat nawawala rin ang mga mineral at electrolytes kasabay ng nauubos na tubig sa katawan na kung magtutuluy-tuloy na maubos ay maaaring makamatay.

Ano ang mga sintomas ng dehydration?

Ang pagkakaranas ng dehydration ay maaaring magpakita ng iba’t ibang sintomas na depende sa lala ng kondisyon na nararanasan. Kung ang kakulangan ng tubig sa katawan ay katamtaman lamang, maaaring maranasan ang mga sumusunod na sintomas:

• Nanunuyo at nanlalagkit na bibig

• Pananamlay sa kabataan

• Madaling pagkapagod at pagiging antukin

• Pagkauhaw

• Kakaunting pag-ihi

• Kakaunti o halos walang luha sa pag-iyak

• Tuyong balat

• Pagkahilo

• Pananakit ng ulo

• Hirap sa pagdumi

Para sa mga malalalang kondisyon ng dehydration, maaari namang maranasan ang sumusunod:

• Sobrang pagkauhaw

• Pagkalito at pagiging iritable

• Sobrang panunuyo ng bibig

• Kakaunti o halos walang ihi

• Nanunuyong mga mata

• Sobrang panunuyo ng balat

• Mabilis na tibok ng puso

• Mabilis na paghinga

• Lagnat

• Pagdedeliryo o kawalan ng malay-tao

Kailan dapat tumakbo sa ospital?

Ang mga simpleng kaso ng dehydration ay kadalasang nalulunasan sa pag-inom ng sapat na tubig at mga sports drink na mayaman sa electrolytes. Ngunit, ang pagkakaranas ng mga malalang sintomas tulad ng sobrang panunuyo ng bibig, sobrang pagkauhaw, pagkakaroon ng mataas na lagnat, panghihina at hirap sa pag-ihi, makabubuting magpatingin na sa doktor. Tandaan na ang malalang kondisyon ng dehydration ay maituturing na emergency.

Sintomas ng sakit sa bato

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | January 31, 2021

Dear Doc. Shane,

Ang pagkakaroon ba ng mataas na creatinine ay sintomas ng sakit sa bato? Paano malalaman kung apektado na ang kidney? – Aura

Sagot

Kung may mga sintomas ng sakit sa bato, isa sa mahalagang pagsusuri na ipagagawa ng doktor ay ang blood chemistry o pagtingin sa sample ng dugo para makita ang iba’t ibang kemikal na naroon. Mahalagang malaman kung normal ang kanilang mga antas. Mahalaga rin ang sukat ng creatinine. Ang normal na sukat ng creatinine ay 0.6 hanggang 1.2 milligrams per deciliter sa mga kalalakihan at 0.5 hanggang 1.1 mg/dL sa kababaihan. Kung mataas ang creatinine, nangangahulugang maaaring may dipirensiya ang bato. Bagama’t, hindi puwedeng ito lamang ang gawing basehan para masabing may problema ang bato. Ang BUN o blood urea nitrogen ay isa ring sukat na mahalagang tingnan. Base sa creatinine, maaaring ma-compute ang glomerular filtration rate (GFR) na siyang sukat ng kakayahan ng mga bato na salain ang mga dumi ng katawan.

Bukod sa blood test, ang urinalysis o pagsusuri ng ihi ay mahalaga rin upang makita kung may protina o dugo sa ihi. Minsan, sinusukat din ang dami ng ihi sa loob ng 24-oras upang makita kung gumagana nang maayos ang mga bato.

Sa ilang mga kaso ng sakit sa bato, mahalagang makita kung ano ang hitsura ng mga bato at ang mabisang paraan ay ang paggamit ng ultrasound. Kung malala na ang sakit sa bato, maaaring mag-iba ang hugis ng mga ito at magmukhang kulubot. Bukod sa ultrasound, puwede ring CT scan ang ipagawa para masilip ang mga bato.

Sintomas ng brain aneurysm

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | January 29, 2021

Dear Doc. Shane,

Maaari ba ninyong pakitalakay ang tungkol sa brain aneurysm? Ano ang sanhi at sintomas nito? Madalas kasing sumakit ang aking ulo. Ayoko pang mamatay dahil may anak akong maliliit pa. – Geneva

Sagot

Ang brain aneurysm ay mahina at lumolobong bahagi ng ugat sa utak. Kadalasan ay walang sintomas ang brain aneurysm. Kapag pumutok ang brain aneurysm, tatagas ang dugo sa buong utak. Maiipon ang dugo sa subarachnoid space at maaari itong magdulot ng stroke. Maaaring mamana ang posibilidad ng pagkakaroon ng aneurysm o maaari itong maging resulta ng pagkapal ng ugat (atherosclerosis) dahil sa cholesterol at pagtanda. May ilang mga bantang salik na maaaring magdulot ng brain aneurysm.

Karamihan dito ay makokontrol natin at kayang maiwasan.

Narito ang mga karaniwang dahilan ng brain aneurysm:

• family history

• previous aneurysm

• mas mataas ang tsansang magkaroon ng brain aneurysm ang kababaihan

• may mataas na panganib na magkaroon ng aneurysm ang mga African-American

• may alta­presyon

• naninigarilyo, dahil ito ay nakapagpapataas ng blood pressure

• may brain injuries

• may mataas na LDL cholesterol

Kadalasan ay walang sintomas ang brain aneurysm, pero maaaring makaranas ng sintomas kapag nagdudulot ng pressure ang lumobong ugat sa utak.

Maaaring makaranas ng sakit ng ulo, panlalabo ng mga mata, hirap sa pagsasalita at sakit sa leeg.

Kapag pumutok ang brain aneurysm, kailangang tumawag agad ng emergency o dalhin sa pinakamalapit na ospital ang pasyente.

Ang sintomas ng pumutok na brain aneurysm ay biglaan at sobrang sakit ng ulo, sakit sa leeg, pagkahilo, pagsusuka, nagiging sensitibo ang mga mata sa liwanag, nawawalan ng malay, seizures, dilated o malaking pupils at bumabagsak ang talukap ng mga mata.