Tips para maiwasan ang pagkakaroon ng rayuma

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | February 8, 2021

Dear Doc. Shane,

Ako ay 49 years old, nais kong itanong kung pareho lang ba ang rheumatoid at osteoarthritis? May kaugnayan ba ito kung overweight ang tao? – Bea

Sagot

Maraming uri ng rayuma (arthritis) ngunit, ang dalawa sa pinakamadalas maranasan ng tao ay ang tinatawag na osteoarthritis (OA) at rheumatoid arthritis (RA).

Bagama’t pareho itong nasa kategorya ng arthritis at nagdudulot ng masakit na pakiramdam, ito ay nagkaiba dahil ang osteoarthritis ay bunga ng pagnipis at pagkasira ng cartilage.

Ang cartilage ay makikita sa dulo ng magkarugtong na buto para huwag itong magkiskisan. Kadalasang nasisira o numinipis ang cartilage ng joint dulot ng madalas na paggamit at paggalaw ng mga kasu-kasuan sa mahabang panahon.

Ang mga tuhod ay madalas tamaan ng osteoarthritis dahil sa trabaho nitong saluhin ang malaking bigat ng katawan. Samantala, ang rheumatoid arthritis ay problema rin sa kasu-kasuan ngunit, ang dahilan ng sakit na ito ay ang mismong immune system ng katawan ang umaatake sa lining ng kasu-kasuan.

Ang joints o kasu-kasuan ay binubuo ng magkahugpong na mga buto.

Maayos ang paggalaw ng bawat joints dahil sa suporta ng mga nakapalibot dito tulad ng cartilage, ligaments, synovial membrane, tendons, bursa at synovial fluid. Kapag nasira o nawala sa normal na porma ang isa sa mga suportang ito, mararamdaman ang pananakit.

Ang osteoarthritis ang karaniwang uri ng arthritis. Masasabing normal ito sa matatanda ngunit, para maiwasan ang pagkakaroon nito sa batang edad, kailangan ng ibayong pag-iingat.

Narito ang ilan sa mga dapat gawin:

• Panatilihin ang tamang timbang. Kung overweight, mainam na magbawas ng timbang habang maaga bago pa sapitin ang mas malalang problema.

Ang labis na katabaan ay nagbibigay ng mas maraming puwersa sa mga kasu-kasuan tulad ng balakang, mga tuhod at paa na nagdadala ng kabuuang bigat ng katawan.

Ang cartilage na nagsisilbing shock absorber ng mga buto ay napupunit o numinipis at nasisira kapag puwersado ang trabaho.

• Ugaliing magkaroon ng regular na ehersisyo. Mahalagang malakas ang kalamnan ng mga paa, lalo na ang muscles na nasa harapan ng mga hita. Mapalalakas ito sa pamamagitan ng squat exercise. Maaari ring gawin ang paboritong sports bilang exercise. Alamin ang mga tamang hakbang bago magsimula ng sport o exercise.

• Kumain ng mga pagkaing mayaman sa Omega-3, fatty acids, Vitamins C at D. Bagama’t, hindi tuwirang sinasabi na may mga pagkaing makasusugpo sa osteoarthritis, ang tatlong nabanggit na nutrients sa itaas ay nakababawas ng panganib at pumipigil sa paglala ng sakit na ito sa kasu-kasuan.

Pananakit at paninikip ng dibdib, senyales na delikado ang sakit sa puso

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | February 7, 2021

Dear Doc. Shane,

Ang sabi nila, kapag mataas ang level ng cholesterol ay posible itong magdulot ng sakit na atherosclerosis? Paano malalaman kapag mayroon na nito? – Arthur

Sagot

Ang mataas na cholesterol ay hindi sakit, ngunit maaari itong humantong sa sakit na atherosclerosis. At ang atherosclerosis naman ay humahantong sa sakit sa puso, atake sa puso, stroke, at ang problema sa sirkulasyon na tinatawag na peripheral vascular disease.

Kung ang atherosclerosis ay sumulong na at nagdudulot na ng pagbagal ng daloy ng dugo sa puso dahil sa pagkabuo ng plaque, nagkakaroon kana ng Coronary Heart Disease, na tinatawag ding Coronary Artery Disease o Heart Disease.

Ang sakit sa puso o heart disease ay ang pangkalahatang tawag sa mga karamdaman na may kaugnayan sa puso at sa pagdaloy ng dugo na may dalang nutrisyon papunta sa iba’t ibang bahagi ng katawan. Sa pagkakataong ito, ang iyong atherosclerosis ay nagsimula nang magdulot ng mga sintomas, tulad ng paninikip ng dibdib at hirap sa paghinga. Ang atherosclerosis ay posible pang magdulot ng stroke kapag ito ay bumabara sa daluyan ng dugo papunta sa iyong utak at magdulot din ng mga problema sa kalusugan kung pahihinain nito ang daloy ng dugo sa iba pang bahagi ng katawan.

Hindi lang isang uri ang sakit sa puso. Ang mga karaniwang sintomas ng sakit sa puso ay ang pananakit at paninikip ng dibdib, hirap na paghinga, madaling mapagod, may kumikirot o parang may tumutusok sa parte ng puso. Ang mga sakit sa puso ay tinaguriang silent killer, dahil may mga sintomas ito na hindi agad napapansin. Kaya kadalasan ay hindi napapansin ng mga tao na may problema na sila sa puso kahit may mga sintomas na. Karaniwan nang palatandaan ng atake sa puso ang matinding paninikip ng dibdib. Pero may iba na hindi nakadarama ng paninikip ng dibdib kapag inatake sila sa puso. Kaya ipinagpapaliban ang pagpunta sa hospital, subalit ito ay mapanganib.

Pangangalay at pananakit ng mga binti, sanhi ng PAD

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | February 6, 2021

Dear Doc. Shane,

Madalas akong nakararanas ng pangangalay at pananakit ng mga binti lalo na kapag nasobrahan ng lakad o pag-akyat-baba sa hagdan. Diabetic ako kaya naiisip ko na baka dahil ito sa sakit ko. Ano kaya sanhi nito? – Francis

Sagot

Ito ay isa sa pinakakaraniwang sintomas ng tinatawag na peripheral artery disease (PAD). Ipinaliwanag ng cardiologist at vascular medicine expert na isa ito sa mga sakit na nararasan ng pasyente kung may bara sa daluyan ng dugo at madalas sa binti.

Posibleng dahan-dahan o chronic ang pagkakaroon ng PAD o kung tawagin ay acute limb ischemia.

Samantala, mayroon namang tila nagkaroon ng atake sa paa kung saan biglaang mararanasan ang PAD. Mas mahirap nang maagapan kapag biglaan ang pagbabara sa daluyan ng dugo sa katawan ng pasyente. Ang ilan sa unang mararanasan ng pasyenteng may PAD ay pagsakit ng laman ng binti habang kumikilos.

Kung ang pagbara ay nasa bandang itaas ng binti, maaaring sumakit ang bahagi ng puwitan. Kung bandang ibaba naman, maaaring tamaan nito ang calf muscles.

Kapag lumala na ito, maaaring kahit habang nagpapahinga ay sumasakit na ang binti o bahagi ng katawan na apektado ng PAD.

Marami sa mga may sakit sa puso ang may PAD dahil naaapektuhan nito ang daluyan ng dugo.

Bukod sa hindi naghihilom agad ang sugat sakaling tamaan ito ng impeksiyon ay lumalala pa ito dahil kakalat sa katawan.

Isa rin ito sa pinakalaganap na kalagayan ng mga pasyenteng may diabetes.

Pag mayroon kasing diabetes lalo ang mga hindi controlled, prone magkaroon ng atherosclerosis kasi nagkakaroon na ng damage ang kanilang arteries kaya ang mga ugat kaya hindi lang prone magkaroon ng PAD kundi maaaring maging sanhi ng stroke at sakit sa puso o heart attack.

Kaya ipinapayo na kapag may bara sa daluyan ng dugo ay isangguni na ito sa doktor.

Para sa mga biglaang pagkakaroon ng PAD, kailangang matanggal agad ang bara para hindi na putulan ng binti. Dahil kapag natagalang nawalan ng oxygen ang mga muscle at tissue sa paa, hindi na ito gagaling at magga-gangrene ito ng mabilis.

Kung dahan-dahan naman ang pagkakaroon ng PAD, maaaring idaan ito sa pag-eehersisyo para tumubo ang collateral arteries na tutulong sa pagdaloy ng dugo.