Alamin: Sanhi ng insomia

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | February 27, 2021

Dear Doc. Shane,

Mula ng mahiwalay ako sa aking asawa ay hirap na akong makatulog sa gabi. Kadalasan ay alas-3:00 na ng umaga ay gising pa ako, kaya sa trabaho ako inaantok. Hindi ako nagte-take ng sleeping pills dahil ayoko namang umasa sa ganun. – Mae

Sagot

Insomnia ang tawag sa sakit kung saan nakararanas ng hirap sa pagtulog o kaya madaling maalimpungatan sa kalagitnaan ng pagtulog. Ang kakulangan sa tulog na dulot ng insomnia ay maaaring makaapekto sa pang-araw-araw na gawain o kaya ay makaapekto rin sa kalusugan. Ang insomnia ay maaaring panandalian lamang na tumatagal ng ilang araw hanggang ilang linggo o pangmatagalan na umaabot ng isang buwan o higit pa.

Ang mga kaso ng insomnia ay maaaring dulot ng:

• Isang karanasang nakapagdulot ng matinding stress

• Iba pang karamdaman

• Mga kaganapan sa paligid tulad ng malakas na ingay, liwanag, matinding init o lamig

• Mga iniinom na gamot

• Pagbabago sa nakasanayang oras ng pagtulog

• Depresyon o matinding pag-aagam-agam

• Sobrang pagkain sa gabi

• Pag-inom ng mga inuming may caffeine at alcohol

Sino ang maaaring magka-insomnia?

Walang pinipiling edad o kasarian ang pagkakaroon ng insomnia. Ngunit, ayon sa pag-aaral, mas mataas ng bahagya ang pagkakaroon ng insomnia sa mga kababaihan. Ito ay maaaring konektado sa pagbubuntis o sa pagsapit ng menopausal period sa kababaihan. Mas mataas din ang posibilidad na magkaroon ng insomnia kung:

• Ang edad ay 60 pataas

• May depresyon, bipolar disorder at nakararanas ng trauma

• Ang trabaho ay may pabagu-bagong oras o shifting schedule

• Naglakbay ng matagal at nakararanas ng jetlag

Mga senyales na may impeksiyon sa tainga

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | February 26, 2021

Dear Doc. Shane,

Ang aking anak na 3 yrs. old ay isang linggo nang may sipon at napansin kong parang may nana ang kanyang tainga ngunit, wala naman siyang luga pero may amoy ito. Madalas din na parang hinihila niya ang kanyang tainga, marahil ay dahil masakit ito. Ano ba ang dapat naming gawin? Wala akong ipinaiinom na gamot para sa sipon maliban sa kanyang lagnat. – Maricris

Sagot

Ang impeksiyon sa tainga ay karaniwan sa mga bata. Kadalasan, nagsisimula ito kapag ilang araw nang may sipon o may baradong ilong. Maaaring tumaas ang lagnat at madalas umiiyak o kinakamot ng bata ang gilid ng kanyang ulo. Kung minsan, may makikitang nana sa kanyang tainga. Ang impeksiyon sa tainga ay dahilan ng pagtatae kung minsan. Kaya ‘pag nagtatae at nilalagnat ang bata, tingnan ang kanyang tainga.

Upang malaman kung may impeksiyon sa kanal o ang buong loob ng tainga, hilahin nang bahagya ang tainga ng bata. Kapag nasaktan siya, may impeksiyon sa kanal ng kanyang tainga.

Mahalagang magamot ito habang maaga pa. Sa mga batang wala pang tatlong taon, mas mabisa ang ampicillin. Bigyan din ng acetaminophen para mapawi ang kirot. Marahang punasan ng bulak ang nana sa tainga pero huwag itong papasakan ng bulak, dahon o anumang bagay. Ang mga batang may nana (luga) sa tainga ay dapat paliguan nang regular pero hindi dapat hayaang lumangoy o sumisid sa loob ng dalawang linggo pagkaraang gumaling.

Turuan ang mga batang magpunas ng ilong at huwag suminga kapag may sipon.

Huwag pasususuhin sa bote ang bata o kung hindi maiwasan, huwag pasususuhin nang nakatihaya dahil maaaring pumasok ang gatas sa kanyang ilong at maging sanhi ng impeksiyon sa tainga.

Mahalagang dalhin sa doktor ang bata nang ma-check ang kanyang tainga at mabigyan ng tamang antibayotiko.

Kahalagahan ng newborn screening

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | February 25, 2021

Dear Doc. Shane,

Maaari ba ninyong talakayin ang tungkol sa newborn screening? Para saan ba ito at ano ang kahalagahan nito? Salamat! – Trish

Sagot

Ang newborn screening ay simple ngunit, mahalagang pamamaraan na isinasagawa sa mga bagong silang na sanggol upang makita kung mayroong sakit o anumang kondisyon na kinakailangang gamutin. Sa tulong nito, maaaring maagapan ang ilang mga sakit na nakukuha sa kapanganakan at maging ang kamatayan sa mga bagong silang na sanggol (neonatal death) na isa sa sampung pangunahing dahilan ng kamatayan sa bansa.

Layunin ng pamamaraang ito na mabigyan ng normal na pamumuhay ang lahat ng bagong silang na sanggol at matiyak na maaabot ang kabuuang potensiyal ng bata.

Paano isinasagawa ang newborn screening?

Sa tulong ng newborn screening na isinasagawa sa mga ospital at mga lugar ng paanakan, maaaring matukoy ang sakit at agad itong malunasan. Isinasagawa ito sa pamamagitan ng sumusunod na hakbang:

1. Ang screening sa bagong silang na sanggol ay isinasagawa sa loob ng 48 oras mula nang maipanganak ang bata o kaya ay sa loob ng 24-oras ngunit, hindi sa pagkalipas ng tatlong araw. Kung ang sanggol ay itinalaga sa Intensive Care Unit ng ospital, maaaring hindi agad suriin at palipasin ang tatlong araw, ngunit dapat pa ring isailalim sa screening sa pagtapak nito sa edad na 7 araw.

2. Tinutusok ang sakong ng bata at dito ay kumukuha ng ilang patak ng dugo.

3. Ang nakuhang dugo ay inilalagay sa isang espesyal na uri ng card at pinapatuyo nang apat na oras.

4. Ang newborn screening ay maaaring isagawa ng nurse, doctor, komadrona o medical technologist sa ospital o lugar-paanakan.

5. Kung sakaling magpositibo sa anumang kondisyon ang inisyal na screening, maaaring ipasa ang kaso sa mga doktor upang agad mabigyan ng lunas.

Sana ay naging malinaw sa iyo ang kahalagahan ng newborn screening at kung bakit ito isinasagawa na ngayon.