Alamin: Sanhi ng kulugo

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | April 19, 2021

Dear Doc. Shane,

Mayroon akong parang maitim na butlig sa talampakan na parang may mga ngipin. Sinubukan kong gupitin ng nailcutter subalit, muli itong bumabalik. Sabi ng friend ko, kulugo raw ito. Masakit ito lalo na sa pagtapak ng paa ko. Ano ba ang puwedeng ipahid para hindi ito bumalik? – Lita

Sagot

Ang kulugo o wart sa Ingles at verruca sa pangalang medikal ay maliit at magaspang na bukol o tumor na kalimitang makikita sa mga kamay at paa ngunit, maaari ring matagpuan sa iba pang bahagi ng katawan. Kung minsan, ang mga kulugo ay maaaring mayroong maiitim na mga tulduk-tuldok. Ito ay sanhi ng virus na tinatawag na human papillomavirus (HPV). Nakahahawa ito sa pamamagitan ng pagdikit sa balat na kinaroroonan ng kulugo ng may sakit o kaya ay sa paggamit ng mga gamit ng taong may kulugo. Mayroong mga taong madaling mahawahan ng kulugo. Kalimitang nawawala ang mga kulugo makalipas ang ilang buwan, ngunit, maaari itong tumagal nang ilang taon at maaaring umulit. Anumang bahagi ng katawan ay maaaring tubuan o sibulan ng kulugo.

Mayroong apat na pangunahing uri ng kulugo: Ang verruca vulgaris, verruca plantaris, verruca plana at verruca acuminata.

Ang verruca vulgaris (common hand wart) ay ang kulugong nasa mga kamay. Ang verruca plantaris (foot wart) ay ang mahapding kulugong nasa mga paa. Ang verruca plana (flat wart) ay ang maraming mga kulugong lumilitaw sa mukha, leeg, kamay at tuhod na may katangiang maliliit at patag ang anyo. Ang verruca acuminata (genital wart) ay ang kulugo na isang uri ng mga sakit na nakukuha sa pakikipagtalik na lumilitaw sa mga ari o organong seksuwal ng kalalakihan at kababaihan. Ang kulugong ito ay napatunayang may kinalaman sa pagkakaroon ng cancer ng tao.

Ang kulugo ay dahil sa virus. Ang tao ay maaaring magkaroon ng kulugo dahil sa pagkakahawak o pagkakadikit ng kanyang balat sa bahagi ng katawang may kulugo ng taong may ganitong sakit. Maaari ring mahawa sa pamamagitan ng pakikipagtalik, partikular na ang kulugo sa ari, sa taong may sakit na kulugo sa ari.

Kabilang sa mga lunas sa kulugo ang pagpapatingin sa manggagamot. Ang manggagamot ay maaaring magmungkahi na tunawin ang kulugo sa pamamagitan ng asidong salisiliko (salycilic acid); ng pagsasagawa ng kriyosiruhiya (cryosurgery na paglalagay ng kulugo sa pridyider upang matanggal ang kulugo); ng paggamit ng laser (paggamit ng matinding liwanag, laser treatment) upang alisin ang kulugo; ng electrocautery na pagsunog at pagtanggal sa kulugo sa pamamagitan ng kuryente at ng iba pang mga pamamaraan ng paggamot o pagtanggal ng kulugo.

Mga pagkaing may fiber, gamot sa almoranas

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | April 18, 2021

Dear Doc. Shane,

Pahirap sa araw-araw kong gawain ang aking almoranas na madalas dumurugo kapag nagko-constipate ako. May gamot ba na dapat inumin para mawala ito? – Imelda

Sagot

Ang almoranas o hemorrhoids ay namamagang mga ugat sa palibot ng butas ng puwit. Ayon sa pag-aaral, karamihan sa mga taong may edad 50 pataas ang may sakit na almoranas.

Bagama’t ang almoranas ay napakasakit, hindi ito nakamamatay at kadalasang nawawala kahit hindi gamutin. Kung palaging sumusumpong ang almoranas, baka magkaroon ng mga sintomas ng anemia tulad ng panghihina at pamumutla ng balat dulot ng pagkawala ng dugo.

Ang sanhi ng almoranas ay hindi pa lubusang natutuklasan, pero narito ang ilang salik na maaaring magpalala ng almoranas:

· Labis na pag-iri kapag nagbabawas

· Pagkakaroon ng pangmatagalang kahirapan sa pagdumi

· Pag-upo sa inidoro nang matagal na panahon

Kung ikaw ay buntis, malamang na magkaroon ka ng almoranas. Kapag ang bahay-bata ay lumaki, itinutulak nito ang mga ugat sa colon kaya ito ay lumalaki na parang bukol sa puwit.

Ang paggamot sa almoranas ay maaaring isagawa sa bahay o sa klinika.

Para mabawasan ang pananakit, maaaring ibabad ang iyong puwit sa palangganang may maligamgam na tubig sa loob ng 10 minuto. Maaari ring maglagay ng maligamgam na tubig sa bote upang gawing hot compress.

Gayunman, kung nakaaabala na ang almoranas sa iyong pang-araw-araw na gawain, makabubuti kung magpupunta na sa doktor upang madali itong maeksamin at maresetahan ng kaukulang gamot tulad ng suppository, ointment o cream para mawala ang sakit at pangangati nito.

Maaari ring isama sa paggamot sa almoranas ang pagkonsumo ng mga pagkaing mayaman sa fiber. Ang pagkain ng ganitong mga pagkain ay maaaring makabawas sa panganib na magkaroon ulit ng almoranas sa hinaharap. Makatutulong ito upang malinis ang bituka, palalambutin din nito ang iyong dumi kaya madali itong mailalabas.

Worried dahil namumula ang mga mata sa umaga

ni Dr. Shane Ludovice - @Sabi ni Dok | April 16, 2021

Dear Doc. Shane,

Madalas namumula ang mga mata ko lalo na pagdating nang umaga kahit hindi naman ito nangangati. Nahihiya ako sa mga nakasasalubong ko lalo sa work kasi baka isipin nilang may sore eyes ako. Ano kaya ang mabisang eyedrop? – Pangs

Sagot

Maraming dahilan ang pamumula ng mga mata. Nariyan ang puyat, allergy, stress, panunuyo ng mga mata, pagkapuwing, kemikal, droga, glaucoma o kaya ay impeksiyon. Kapag may pamumula ng mga mata, huwag agad magpatak ng kung anu-ano.

Conjunctivitis ang medikal na tawag sa sore eyes. Minsan, tinatawag din itong pink eyes dahil sa kulay nito. Tulad ng nabanggit, maraming dahilan ang pamumula ng mga mata. Ang pamumula ng mga mata mula sa pagkamot at pagkapuwing ay kalimitang pansamantala lamang.

Kung minsan, sa sobrang stress o puyat, lalo na kung madalas nakaharap sa computer o telebisyon, may maliliit na ugat sa mga mata na pumuputok at nagiging sanhi ng pamumula nito. Ang karaniwang sore eyes na alam natin ay ang nakahahawang klase.

Kapag ang sintomas na kasama sa pamumula ng mga mata ay ang pangangati, klarong pagluluha ng mga mata, sipon at ubo na pabalik-balik at kalimitang umaatake kapag namumulaklak ang mga halaman, maaaring allergy ang dahilan.

Kung may kasamang paghapdi, pangangati, klarong pagluluha o pagmumutang kulay berde/dilaw, sensitibo sa ilaw at pamamaga, maaaring ito ay sore eyes na nakahahawa.

Ang kalimitang sanhi ng nakahahawang sore eyes ay virus. Tumatagal ito nang ilang araw hanggang isang linggo. Mabilis itong makapanghahawa kaya ipinapayong huwag kusutin ang apektadong mata at ugaliing maghughas ng mga kamay gamit ang tubig at sabon, tuwing may pagkakataon.

Ang isang uri ng sore eyes ay tinatawag namang bacterial conjunctivitis. Halos katulad din ito ng sintomas ng viral conjunctivitis ngunit, mapapansing may nana o paninilaw ng muta kung may bacterial conjunctivitis. Kalimitan sa mga may ganitong impeksiyon ay nakararamdam din ng parang pagkapuwing at matinding pananakit ng mga mata. Sa ganitong pagkakataon, kailangang kumonsulta agad sa doktor na dalubhasa sa mga mata o ophthalmologist.