Babala sa mga puyat nang puyat!

ni Dr. / Atty. Erwin P. Erfe, M.D. - @Sabi ni Doc | December 11, 2021

Dear Doc Erwin,

Two years ago ay inatake ako sa puso sa edad na 41. Sa kasalukuyan ay naka-recover na ako at muling nakabalik sa pagtatrabaho. Noong nakaraang buwan ay lumabas sa aming annual physical examination sa kompanya na ako ay may high blood pressure at tumataas ang aking blood sugar. May inireseta sa aking mga gamot upang bumaba ang aking blood pressure at blood sugar. Dahil nabanggit ko sa aming company physician na ako ay natutulog lamang ng apat na oras gabi-gabi ay pinayuhan niya ako na sikaping magkaroon ng sapat na tulog. Ilang oras ba ang sapat na tulog para sa aking edad? – Emerson E.

Sagot

Maraming salamat Emerson sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc.

Ayon sa Department of Health and Human Services ng Amerika ay kinakailangan natin matulog ng sapat upang maging malusog ang ating katawan at isip.

Magkakaiba ang haba ng tulog na ating kailangan base sa edad. Ayon sa US Center for Disease Control (CDC), sa iyong edad na 41, kinakailangan mo ng hindi bababa sa pitong oras na tulog.

Pagtuntong mo ng edad 61 hanggang 64 ay kailangan mo ng pito hanggang siyam oras ng tulog.

At sa edad na 65 ay pito hanggang walong oras naman ng tulog ang kakailanganin.

Sa mga teenagers naman, nararapat silang matulog ng walo hanggang 10-oras, sa newborns ay mula 14 hanggang 17-oras na tulog ang kailangan.

Ayon sa Center for Disease Control ng Amerika, kapag hindi sapat ang tulog ay tumataas ang risk na magkaroon ng high blood pressure, Type 2 diabetes at obesity. Kaya makabubuti sa iyong kalusugan na matulog ng sapat sa oras upang maiwasan ang pagtaas ng blood pressure at pagtaas ng blood sugar.

Ayon sa isang scientific article na inilathala noong August 2010 sa medical journal na Chest, ang official publication ng American College of Chest Physicians, ang kakulangan sa tulog at pagkakaroon ng insomnia ay dahilan ng pagtaas ng blood pressure o hypertension. Ang pagkakaroon ng hypertension ay maaaring maging dahilan ng pagkakasakit sa puso. Ayon sa Sleep Heart Health Study ang indibidwal na natutulog ng hindi hihigit sa limang oras ay mas mataas ang risk na magkaroon ng hypertension.

Habang tayo ay natutulog ay bumababa ang ating blood pressure ng 10 hanggang 20 porsiyento, ito ay tinatawag na “nocturnal dipping”. Ito ay normal na nangyayari at nakatutulong upang mapanatili ang kalusugan ng ating puso. Ang hindi pagkakaroon ng “nocturnal dipping” habang natutulog ay predictor ng cardiovascular risk. Ayon sa Ohasama Study, tumataas ang cardiovascular mortality kapag nababawasan ang nocturnal dipping. Ibig sabihin, kung kulang ang oras sa tulog ay nababawasan ang panahon na mababa ang ating blood pressure (dahil sa nocturnal dipping) at ito ang dahilan ng pananatiling mataas ang blood pressure dahilan ng pagkakasakit sa puso.

Sana ay nasagot ng artikulo na ito ang inyong mga katanungan.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com

ALAMIN: Paraan para maiwasan ang paghina ng memorya

ni Dr. & Atty. Erwin P. Erfe, M.D. - @Sabi ni Doc | December 09, 2021

Dear Doc Erwin,

Nakaraan lamang ay nagkaroon kami ng reunion sa aming high school batch, class of 1973. Marami ang nagsabing sila ay nag-umpisa nang maging malilimutin at napansin na rin ng marami ang paghina ng kanilang memorya sa maraming bagay. Ako naman ay wala pang napapansin na paghina ng aking memorya. Mayroon ba akong magagawa upang maiwasan ang paghina ng aking memorya habang tumatanda?

Mayroon bang gamot o maaaring inumin upang makatulong sa pagpapanatili ng aking memorya? – Eugene T.

Sagot

Maraming salamat Eugene sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc.

Habang tayo ay nagkaka-edad ay nagkakaroon ng mga pagbabago sa ating memorya.

Ayon sa Cleveland Clinic sa Amerika, ang simpleng pagiging malimutin tulad ng pansamantalang hindi maalalang pangalan, lugar o pangyayari ay maaaring parte ng pagtanda.

Ayon sa mga pag-aaral, ang parte ng ating memorya na kadalasan na apektado ng aging process ay ang kakayahan nating matutunan ang mga bagong kaalaman at ang maalala ang mga bagong mga natutunan. Dahil sa mga nabanggit, habang tayo ay tumatanda ay mas nahihirapan tayo matuto ng mga bagong kaalaman at maalala ang mga ito.

Ayon sa mga eksperto sa kaalaman sa cognitive functions at memorya ng tao, ang abilidad nating maalala ang mga matagal ng pangyayari (remote memory) ay hindi apektado ng pagtanda. Ito ang dahilan kaya tila malakas ang memorya ng mga senior citizens sa kanilang nakaraan.

Hindi rin apektado ng pagtanda natin ang procedural memory o memorya kung paano gagawin ang isang bagay at mga memorya na maituturing na general knowledge. Nape-preserve rin ang ating memorya sa pag-intindi ng lenggwahe, ang ating vocabulary at syntax.

Maaaring maapektuhan ng bahagya ang ating abilidad na gumamit ng ating lenggwahe.

Bagama’t nape-preserve natin ang ating vocabulary (verbal intelligence) ay bumabagal naman ang ating kakayahan sa pagproseso ng information. Bumabagal din ang ating reaction time, cognitive processing at ang abilidad natin sa multi-tasking.

Tungkol sa iyong katanungan kung mayroon kang magagawa upang maiwasan ang paghina ng memorya habang tumatanda, may mga suhestiyon ang mga eksperto. Ayon sa American Academy of Neurology practice guidelines, ang pinakamaiging gawin upang mapanatili ang kalusugan ng ating isipan ay ang pag-exercise dalawang beses sa isang linggo. Ang aerobic exercise, tulad ng swimming, brisk walking, cycling at hiking, ayon sa mga pag-aaral ang nakatutulong sa pag-improve ng memory function.

May pitong paraan din upang mapanatili ang memorya at matalas na pag-iisip ayon sa Mayo Clinic sa bansang Amerika. Ang mga ito ay isama ang physical activity sa araw-araw, manatiling mentally active o mag-brain training (halimbawa, mag-crossword puzzle o sudoku), iwasan ang stress at depression, maging organisado sa pang-araw-araw na gawain, matulog ng 7 hanggang 9 na oras, kumain ng healthy diet, at ang panghuli ay siguruhing nako-control ang mga chronic conditions, tulad ng hypertension, diabetes, mataas na cholesterol at hearing loss. Tandaan, ang mga gamot na iniinom natin ay maaaring makaapekto sa ating memorya, sumangguni sa inyong doktor upang malaman kung ang inyong gamot ay nakakaapekto sa memorya at congnitive function.

Importante rin ang pag iwas sa matatamis na pagkain at inumin. Sa animal study, nakita na ang matatamis na inumin ay may koneksiyon sa pagkakasakit ng dementia. Ang pagkain ng marami (high calorie diet) ay maaari rin makaapekto sa ating memorya bukod sa ito ay magiging dahilan ng pagtaba (obesity).

Sa iyong katanungan naman tungkol sa gamot na maaaring makatulong na mapanatili ang iyong memorya ay nararapat na sumangguni sa iyong doktor. Maaaring makatulong sa ‘yo ang resulta ng ilang pag-aaral kung saan nakita na ang Caffeine ay makatutulong sa ating long term memory, sa improvement ng ating pag-alala (memory recall), at ganun din sa short term memory. Ang kape at green tea ay parehong naglalaman ng Caffeine.

Ang pagkain rin ng dark chocolate (72% cocoa) ay makatutulong sa iyong memorya dahil ito ay nagpaparami ng blood flow sa ating utak. Ayon sa scientific article na inilathala noong June 2011 sa Physiology & Behavior Journal, ang cocoa (na makikita sa dark chocolate) ay naglalaman ng cocoa flavonols na nakatutulong upang mag-improve ang ating spatial memory and performance.

Sana ay nasagot ng artikulo na ito ang inyong mga katanungan.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com

Pangangayayat, hirap sa paglalakad at madalas mawalan ng balanse... ALAMIN: Sintomas ng sakit na

Sarcopenia

ni Dr. & Atty. Erwin P. Erfe, M.D. - @Sabi ni Doc | December 07, 2021

Dear Doc Erwin,

Ako ay 55 years old at kamakailan ay napilitan akong mag-sick leave sa trabaho dahil sa panghihina ng aking katawan, pangangayayat, nahihirapan maglakad at madalas mawalan ng balanse at matumba. Nagpakonsulta ako sa kamag-anak naming physical therapist at sinabi niyang maaaring Sarcopenia ang dahilan ng aking mga nararamdaman. Ano ba ang Sarcopenia? Ito ba ay nagagamot? – Francisco R.

Sagot

Maraming salamat Francisco sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc.

Ayon sa European Working Group on Sarcopenia in Older People 2 (EWGSOP2) na nagkaroon ng muling pagtitipon noong 2018 ang Sarcopenia ay sakit kung saan nagkakaroon ng panghihina ang muscles sa ating katawan, bumababa ang dami at lumiliit ang muscles. Dahil dito ay nahihirapan maglakad, umakyat sa hagdan at magbuhat ang indibidwal na may Sarcopenia. Mas mataas din ang posibilidad na magkaroon ng fracture dahil sa fall o pagtumba.

Ang pagkawala ng muscle mass na tinatawag na Sarcopenia ayon sa Harvard Medical School ay kadalasan nararanasan ng tumatanda. Sa edad na 30 ay nag-uumpisa na ang pagkawala ng muscle mass. Mula 3 hanggang 5 porsiyento ng ating muscle mass ay maaaring mawala kada 10 taon. Sa kalalakihan ay maaaring mawala hanggang 30 porsiyento ng kanilang muscle mass.

Ano ang mga sintomas ng pagkakaroon ng Sarcopenia? Ang kadalasan na sintomas ay ang panghihina ng pangangatawan, at kawalan ng lakas upang gawin ang pang-araw-araw na gawain.

Nagkakaroon din ng pangangayayat dahil sa dahan-dahang pagkawala ng muscles mass at pagliit ng mga muscles. Dahil dito ay nababawasan ang physical activities ng taong may Sarcopenia.

Nauna ng nabanggit na ang kadahilanan ng Sarcopenia ay ang ating pagtanda. Ngunit may iba pang tinatawag na contributing factors kung bakit nagkakaroon ng Sarcopenia ang indibidwal. Isa na rito ay kung physically inactive ang indibidwal.

Dahil maaari ring magkaroon ng Sarcopenia ang mga aktibong indibidwal, naniniwala ang mga siyentipiko na may kinalaman ang pagbaba ng level ng mga hormones,7 tulad ng testosterone, growth hormone at insulin-like growth factor. Gayundin, ang unti-unting pagkawala ng nerve cells mula sa ating utak na nagko-control ng ating pagkilos.

Maaari rin maging dahilan ang kakulangan ng protina at calories upang suportahan ang ating mga muscles.

Tungkol sa iyong katanungan kung nagagamot ang Sarcopenia, bagama’t maaaring uminom ng testosterone at growth hormone supplements ang indibidwal na may Sarcopenia, may mga kaukulang adverse-effects ang pag-inom ng mga ito. Mas inirerekomenda ng mga doktor ang exercise kung saan ginagamit ang resistance band, weights o body weight sa page-exercise at paunti-unting daragdagan ang bigat, sets o repetitions ng exercise. Tinatawag itong Progressive Resistance Training o PRT.

Inirerekomenda rin ng mga doktor ang pagkain ng 1 gram hanggang 1.3 grams ng protina araw-araw sa mga may edad na nag-PRT upang makatulong sa pag-maintain ng muscle mass. Mas mataas ang pangangailangan sa protina ng mga may edad na dahil nakararanas sila ng tinatawag na anabolic resistance kung saan bumababa ang kapabilidad ng kanilang katawan sa pag-breakdown ng protina at paggamit nito upang gumawa ng muscle proteins.

Ang iyong mga nararanasan at nararamdaman ay maaaring Sarcopenia ayon sa mga sintomas na iyong binaggit at ayon sa mga kadalasan na sintomas ng Sarcopenia na ating nabanggit sa itaas.

Upang malaman kung ito nga ay Sarcopenia o iba pang sakit ay mas makabubuting sumangguni sa doktor upang ma-examine at dumaan sa mga kailangan na diagnostic examinations. Ang iyong kamag-anak na physical therapist ay makatutulong sa ‘yo upang gumawa ng Progressive Resistance Training program kung sakaling ikaw nga ay may Sarcopenia, ayon sa iyong doktor.

Sana ay nasagot ng artikulo na ito ang inyong mga katanungan.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com