Mga ngipin, alagaan para makaiwas sa cancer

ni Dr. / Atty. Erwin P. Erfe, M.D. @Sabi ni Doc | April 30, 2024

Dear Doc Erwin,

Dahil sa matagal nang namamaga ang aking gums ako ay nagpasyang kumonsulta sa isang dentista. Nabanggit ng dentista na may koneksyon ang dental health sa mga sakit ng ating katawan, partikular daw dito ang kanser. 

Ako ay nag-alala sa sinabi ng dentista dahil napabayaan ko ang aking mga ngipin. Sa mga nakaraang taon ay marami ng nasira akong ngipin. Nais ko sanang malaman kung ano ang maaaring epekto ng pagkasira ng ngipin at gum disease sa ating kalusugan, at ano ang puwedeng gawin upang mapangalagaan ang ating dental health. Maraming salamat. — Michael

---

Maraming salamat, Michael sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc column. Ganoon din sa iyong pagbabasa ng column at ng Bulgar newspaper. Sisikapin namin na masagot ang iyong mga katanungan ayon sa mga pananaliksik ng mga dalubhasa.

Marami ng mga pag-aaral na isinagawa ang mga dalubhasa sa maaaring epekto ng pagkasira ng ngipin at pagkakasakit sa ating gums o gum disease. Sa isang pag-aaral na isinagawa ng mga epidemiologists mula sa Harvard T.H. Chan School of Public Health kung saan sinundan nila ng mahigit 20 taon ang kalusugan ng halos 150,000 na kababaihan at mga kalalakihan. Ayon sa pagsasaliksik na ito, ang mga indibidwal na nagkaroon ng gum disease ay mas mataas ng 52% ang chance na magkaroon ng stomach cancer kumpara sa mga indibidwal na hindi nagkaroon ng gum disease. 

Ayon din sa pananaliksik na nabanggit, mas mataas ng 33 porsyento ang tsansa ng mga indibidwal na nasira ang 2 o higit pa na ngipin na magkaroon ng cancer sa stomach (sikmura). Inilathala ang resulta ng pag-aaral na ito sa international scientific journal na Gut noong July 2020.

Sa isang pananaliksik na inilathala sa journal na Cancer Prevention Research noong August 2020, ang pagkakaroon ng gum disease ay may mas mataas (17 porsyento) na chance na magkaroon ng serrated polyp, isang uri ng sakit na maaaring maging colon cancer. Mas mataas din ng 20 porsyento na magkaroon ng serrated polyp ang mga indibidwal na nasira ang 4 o higit pang ngipin. 

Sa mga pag-aaral na nabanggit, nakita natin ang kahalagahan ng pag-aalaga ng kalusugan ng ating ngipin upang makaiwas sa posibleng sakit na cancer na maidudulot ng gum disease at pagkasira ng ngipin.

Ayon kay Dr. Mingyang Song isang propesor sa Harvard T.H. Chan School of Public Health kinakailangan na pangalagaan natin ang ating dental health sa pamamagitan ng pag-practice ng oral hygiene. Ipinapayo ni Dr. Song na mag-toothbrush tuwing matapos kumain, gumamit ng dental floss isang beses sa isang araw, gumamit ng mouthwash at kumonsulta ng regular sa dentista.   

Sana ay nasagot namin ang iyong mga katanungan. Maraming salamat sa inyong patuloy na pagtangkilik sa Bulgar newspaper at sa Sabi ni Doc column.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com

Anti-inflammatory diet, mabisa laban sa psoriasis

ni Dr. / Atty. Erwin P. Erfe, M.D. @Sabi ni Doc | Abril 9, 2024

Dear Doc Erwin,

Ako ay 39 years old at isang titser sa elementary school. Noong nakaraang taon ay nagkaroon ako ng mga mapupulang patches na may parang kaliskis (scales) sa aking ulo, sa siko at sa tuhod. Matapos kumonsulta sa doktor ay na-diagnose ako na may plaque psoriasis. 

Ano ba ang psoriasis at ano ang dahilan sa pagkakaroon nito? May mga kondisyon ba na magpapalala nito? May mga komplikasyon ba ang psoriasis? Ano ang anti-inflammatory diet? Makakatulong ba ito sa akin? Maraming salamat. Sana ay masagot ninyo ang aking mga katanungan. -- Angelo

Maraming salamat Angelo sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc column. Ganoon din sa inyong pagbabasa ng column at ng BULGAR newspaper. Sisikapin namin na masagot ang iyong mga katanungan ayon sa mga dalubhasa sa sakit na psoriasis.

Ayon sa Mayo Clinic, isang sikat na medical institution sa larangan ng research at panggagamot, ang psoriasis ay isang sakit sa balat kung saan nagkakaroon ng makakating rashes at mga patches sa balat na may kaliskis. Madalas ito sa tuhod, siko, sa likod at sa noon o anit.

May kinikilalang iba’t ibang uri ng psoriasis ang mga dalubhasa. Pinaka-common dito ay ang nabanggit mo na plaque psoriasis. Ang iba pang uri ay ang nail psoriasis, at guttate psoriasis. Mayroon ding pustular, inverse at erythrodermic psoriasis.

Ang psoriasis, ayon sa mga dalubhasa, ay sakit sa immune system na maaaring may genetic at environmental components. Ayon sa paniniwala na ito, inaatake ng immune cells ang balat. Dahil dito mabilis ang pagpapalit ng balat kaya’t nagkakaroon ng mga patches na may kaliskis (scaly patches). Hindi nakakahawa ang psoriasis.

Kung ikaw ay may magulang o ninuno na may psoriasis ay mas mataas ang posibilidad na magkaroon nito. Ang paninigarilyo ay nagpapataas din ng risk, gayon din ng severity nito. 

May mga panahon na maaaring mag-flare up o lumala ang psoriasis, gaya ng malamig na panahon. Ang paninigarilyo, pag-inom ng alak at ilang gamot ay maaaring mag-trigger ng atake ng psoriasis.

Anu-ano ang puwedeng maging komplikasyon ng psoriasis? Ang pagkakaroon ng sakit na psoriasis ay maaaring magpataas ng risk na magkaroon ng ibang sakit, katulad ng obesity, diabetes, high blood pressure, at ang kondisyon na tinatawag na psoriatic arthritis. Maaari ring magkaroon ng sakit sa puso, mata at ibang uri ng autoimmune diseases katulad ng inflammatory bowel disease, sclerosis at celiac disease.

Sari-sari ang mga gamot na ginagamit ng mga dalubhasa upang i-manage ang mga sintomas ng psoriasis. Kasama rito ang costicosteroids, Vitamin D analogues, retinoids, salicylic acid, at coal tar. Ginagamit din ang light therapy katulad ng pagpapa-araw, at pag-expose ng balat sa ultraviolet light. Maaari rin gumamit ang mga doktor ng mga biologics, methotrexate at cyclosporine sa mga moderate at severe cases ng psoriasis.

May mga makabagong pamamaraan din upang makontrol ang mga sintomas ng psoriasis. Isang makabagong paraan ay ang paggamit ng anti-inflammatory diet laban sa psoriasis. Bagama’t ito ay makabagong pamamaraan at kakaunti pa lamang ang mga pananaliksik, naniniwala ang mga dalubhasa na makakatulong ito upang mabawasan ang sintomas ng psoriasis. 

Sa isang pananaliksik sa paggamit ng anti-inflammatory diet laban sa psoriasis na inilathala ang resulta noong 2017 sa scientific journal na Dermatology and Therapy kung saan lumahok ang 1,206 pasyente na may psoriasis. Naniwala ang may 70 porsyento ng mga pasyente na epektibo ang diet katulad ng vegan diet at paleolitic diet upang makontrol ang psoriasis. Ayon din sa kanila, ang pag-iwas sa alcohol, gluten, nightshades at pagdagdag ng fish oil o omega-3 supplement, gulay at vitamin D supplement ay epektibo laban sa sintomas ng psoriasis. Ang mga nabanggit ay kasama sa mga tinatawag na “anti-inflammatory diet”.

Dahil sa nabanggit na pag-aaral, maaaring makatulong ang anti-inflammatory diet sa iyo. Bagama’t iba-iba ang reaksyon ng ating katawan sa mga pagkain, karamihan sa mga sumubok ng anti-inflammatory diet ay nagsasabing ito ay epektibo sa kanila.  

Sana ay nasagot namin ang iyong mga katanungan. Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtangkilik sa BULGAR newspaper at sa Sabi ni Doc column.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com

Soy sauce, miso at tofu, nakakapatay ng prostate cancer cells

ni Dr. / Atty. Erwin P. Erfe, M.D. @Sabi ni Doc | Marso 18, 2024

Dear Doc Erwin,

Ako ay 45 years old, arkitekto at may pamilya. Recently ay nagpakonsulta ako sa isang urologist dahil sa problema ko sa pag-ihi. Matapos ang mga diagnostic examinations ay sinabi sa‘kin na lumalaki ang aking prostate kaya bumabagal na ang aking pag-ihi. Ako ay niresetahan ng gamot at regular ko itong iniinom. Effective naman kaya maganda ang pagdaloy ng aking ihi.

Ngunit ako ay nag-aalala dahil may family history ako ng sakit sa prostate. Ang aking ama ay namatay noon sa prostate cancer. Gusto ko sana na makaiwas sa sakit na ito.

Mayroon bang mga natural na pamamaraan upang makaiwas o kaya ay mapababa ang aking risk na magkaroon ng prostate cancer? Halimbawa, may mga pagkain ba or supplement na maaaring inumin na makakatulong magpababa ng risk sa prostate cancer? Sana ay masagot n’yo ang aking mga katanungan. -- Mariano

Maraming salamat Mariano sa iyong pagliham at pagtangkilik sa Sabi ni Doc column at sa BULGAR newspaper. Sisikapin namin na masagot ang iyong mga katanungan, ayon sa mga research ng mga dalubhasa.

May mga kadahilanan kung bakit nabubuo ang isang sakit katulad ng cancer. Ang paglaki at pagkalat ng cancer sa ating katawan ay may mga rason din. Isa sa mga kadahilanan ng mabilis na paglaki at pagkalat ng cancer ay ang “angiogenesis” o ang pagtubo ng mga blood vessels na nagsu-supply ng dugo at nutrients sa mga cancer cells. Dahil sa mga nutrients na dala ng mga blood vessels na ito, mabilis dumarami ang mga cancer cells, lumalaki at lumalaganap ang cancer sa ibang bahagi ng katawan.

May mga pagkain na may anti-angiogenic properties. Ang ibig sabihin ng “anti-angiogenic” ay nilalabanan nito ang pagtubo ng mga blood vessels na susuporta sa paglaki at paglaganap ng cancer.

Sa isang systematic review at meta-analysis study kung saan sinaliksik ng mga dalubhasa ang epekto ng pagkain ng mga produkto galing sa soy beans (katulad ng tofu, miso, natto, tempeh at soy sauce) ay nakita nila ang pagbaba ng risk sa iba’t ibang cancer, kasama rito ang prostate cancer. Ang resulta ng pag-aaral na ito ay nailathala sa scientific journal na Nutrients noong 2018.

Ayon sa mga dalubhasa ang soy beans ay may mga sangkap na anti-angiogenic bioactives na tinatawag na mga “isoflavones” katulad ng genistein, equol, daidzein at glyceollins. Marami nito ang mga fermented soy beans. Halimbawa nito ay ang soy sauce, miso at tofu. Ang dietary supplement na gawa sa genistein at daidzein na tinatawag na “genistein concentrated polysaccharide” o GCP ay napatunayan sa mga pag-aaral na nakakapatay ng prostate cancer cells.

Isa pang pagkain na may mahusay na anti-angiogenic properties ay ang tomato o kamatis. Matagal ng nadiskubre ng mga scientist na may sangkap ito na lycopene, rutin at beta-cryptoxanthin. Pinakaimportante rito ang lycopene, dahil ito ay may potent inhibitory properties laban sa angiogenesis. Tandaan natin na mas marami ang lycopene ang balat ng kamatis kaysa sa laman ng kamatis. Mas madali ring ma-absorb ng ating katawan ang lycopene kung ang kamatis, tomato sauce o juice ay niluto. Dahil fat soluble ang lycopene, mas marami ang ma-absorb na lycopene ng ating katawan kung lulutuin ang kamatis sa olive oil.

Ayon sa Harvard Health Professionals Follow Up Study, kung saan pinag-aralan ang mahigit sa 46,000 na mga lalaki, ang mga kalalakihan na kumokonsumo ng 2 hanggang 3 cups ng tomato sauce sa isang linggo ay bumaba ng 30 porsyento ang risk na magkaroon ng prostate cancer. Nailathala ang pag-aaral na ito sa American Journal of Clinical Nutrition noong 2016.

Sa maraming pag-aaral na isinagawa ng mga tanyag na unibersidad katulad ng University of Chicago, Harvard University at University of Minnesota, ang pagkain ng gulay na broccoli ay nagpapababa ng 59 porsyento ng risk na magkaroon ng prostate cancer. Napababa rin ng broccoli ang risk na magkaroon ng ibang uri ng cancer katulad ng lung cancer, breast cancer at ovarian cancer. Makikita ang mga pag-aaral na ito sa mga scientific journals na Cancer Research (1993), International Journal of Cancer (2007, 2009, 2012) at sa Cancer Epidemiology, Biomarkers, and Prevention (2004).

Nadiskubre naman ng mga scientist sa Hiroshima University sa bansang Japan na ang Vitamin K2 ay may anti-angiogenic properties. Ayon sa mga researcher ng University of Illinois ay pinipigilan nito ang paglaki at paglaganap ng prostate cancer. Mayaman sa Vitamin K2 ang Natto, Kefir, egg yolk, sauerkraut at chicken liver. Mababasa ang mga research studies na ito sa mga scientific journal na Cancer Letters (2009) at sa Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine (2013). 

Sana ay nasagot namin ang iyong mga katanungan at sa pamamagitan ng mga research studies ng mga dalubhasa ay magabayan ka sa iyong mga nararapat na kainin upang makatulong na  mapababa ang risk sa sakit na prostate cancer.

Maraming salamat sa inyong patuloy na pagsubaybay sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. 

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com