Alamin: pagkaing dapat iwasan para hindi magka-cancer sa bituka

ni Dr. / Atty. Erwin P. Erfe, M.D. - @Sabi ni Doc | July 12, 2022

Dear Doc Erwin,

Nag email ako sa inyo upang magtanong tungkol sa aking diet. Ako ay university student sa Benguet. Dahil sa schedule ng aking mga classes ay madalas akong kumakain na lamang sa fast food. Bukod dito ay mahilig akong kumain ng karne.

Sa seminar sa aming university ay sinabi ng speaker na ang madalas na pagkain ng red meat at processed meat ay konektado sa pagkakaroon ng colorectal cancer. Totoo ba ito? - Rain

Sagot

Maraming salamat Rain sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc.

May mga risk factors na nagpapataas ng chance na ang indibidwal ay magkaroon ng colorectal cancer (kanser sa bituka). Ayon sa American Cancer Society, ang mga sumusunod ay risk factors na nagpapataas ng posibilidad na magkaroon ng colorectal cancer — pagiging overweight o obese, paninigarilyo, ang moderate at heavy na pag-inom ng alak, edad na mahigit sa 50, personal o family history ng colorectal cancer, diabetes at pagkakaroon ng ilang sakit, tulad ng Lynch syndrome, familial adenomatous polyposis at Peutz-Jeghers syndrome.

Ang kakulangan sa exercise ay maaaring makapagpataas ng chance na magka-cancer. Gayundin ang pagkain ng red meat (tulad ng karne ng baka, baboy, lamb at ng atay) at processed meat (tulad ng hot dog, luncheon meat), ayon sa American Cancer Society.

Kung ikaw ay mahilig na kumain sa fast food restaurant, ang madalas na pagkain ng prito o grilled na karne ay maaaring magpataas ng risk na magkaroon ng colorectal cancer. Ito ay dahil sa ang pagluluto ng karne sa mataas na temperatura ay nakagagawa ng mga chemicals na maaaring maging dahilan ng cancer sa bituka.

Ang pagkain ng red at processed meat ay maaaring maging dahilan ng pagkakaroon ng colorectal cancer ayon sa isang pag-aaral ng mga scientists mula sa Brigham and Women’s Hospital sa Boston, Massachusetts, na sinuportahan ng National Institutes of Health ng Amerika, Cancer Research UK at ng American Association for Cancer Research na inilathala sa scientific journal na Gastroenterology noong June 24, 2022.

Ayon sa nabanggit na pag-aaral, ang pagkain ng red at processed meat ay nagpaparami sa ating bituka ng strain ng E. coli na nagpo-produce ng colibactin. Ang colibactin, ayon sa mga scientists ay toxic metabolite na nakasisira ng ating DNA na maaaring mag-trigger ng cellular mutation at pagkakaroon ng colorectal cancer.

Bukod pa sa nabanggit, ayon kay Dr. Shuji Ogino, chief ng Molecular Pathological Epidemiology Program ng Brigham and Women’s Hospital sa kanyang panayam sa Medical News Today, ang pagkain ng red at processed meat na typical na makikita sa western diet, kasama ng pagkain ng matatamis na pagkain at mga refined carbohydrates, ay dahilan ng pagkakaroon ng intestinal at systemic inflammation, na maaring maging simula ng colorectal cancer.

Tungkol sa binanggit mo na family history ng colorectal cancer, ayon sa Center for Disease Control (CDC) ng Amerika, mas mataas ang chance mo na magkaroon din ng colorectal cancer. Sa datos ng American Cancer Society, isa sa tatlong may colorectal cancer ay may family history ng pagkakaroon ng colorectal cancer ng miyembro ng pamilya.

Dahil sa mga nabanggit ay makabubuti na umiwas sa red at processed meat at mag-exercise ng regular. Mas makabubuti drin na magbawas ng timbang kung ikaw ay overweight.

Sa mga indibidwal na may family history ng colorectal cancer, ipinapayo ng American Cancer Society ang pagsangguni sa doktor para malaman kung kinakailangan ng genetic counselling, screening at mga pamamaraan ng pag-iwas sa colorectal cancer.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com

Paraan upang mapanatiling mababa ang blood sugar level

ni Dr. / Atty. Erwin P. Erfe, M.D. - @Sabi ni Doc | July 5, 2022

Dear Doc Erwin,

Ako ay 45 years old at isang OFW na kasalukuyang nagtatrabaho sa United Arab Emirates. Sa aming huling medical examination ay nalaman ko na ako ay overweight at nag-uumpisa ng tumaas ang aking blood sugar level. Sabi ng doktor ay kung patuloy itong tumaas ay maaaring magkaroon ako ng diabetes at iinom ako ng gamot upang ang blood sugar level ko ay bumaba.

Nais kong malaman kung may mga natural bang paraan upang mapababa ko at mapanatiling mababa ang aking blood sugar level at ano ang mga dahilan sa pagtaas ng blood sugar level. Nais kong maiwasan ang magkaroon ng diabetes at uminom ng gamot sa diabetes. Sana ay matugunan ninyo ang aking katanungan. - Roberto

Sagot

Maraming salamat Roberto sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc.

Ang iyong kondisyon ay tinatawag na Hyperglycemia. Ito ay ang pagtaas ng blood sugar level ng mas mataas sa normal. Sinusukat ang blood sugar level matapos ang 80-oras na fasting.

Ayon sa Cleveland Clinic, ikaw ay may “impaired glucose tolerance” o “pre-diabetes” kung ang iyong fasting blood sugar ay mula 100 hanggang 125 mg/dL. Kung ang fasting blood sugar level ninyo ay mas mataas sa 125mg/dL, kayo ay may diabetes na.

Maaari rin sukatin ang iyong blood sugar level, isa o dalawang oras matapos kumain. Kung ang iyong blood sugar level ay mas mataas sa 180 mg/dL, ay mataas ang inyong blood sugar level at kayo ay may “hyperglycemia”.

May mga kadahilanan ang pagtaas ng blood sugar level. Matapos kumain ng pagkain na mayaman sa carbohydrates katulad ng kanin, tinapay o pasta ay tumataas ang ating blood glucose (sugar) level. Tumataas din ang pag-release ng insulin ng ating katawan. Tinutulungan ng insulin ang glucose upang makapasok sa ating mga cells upang magamit ito bilang enerhiya. Ang excess na glucose na hindi nakapasok sa mga cells ay nai-store sa ating mga muscles at sa ating liver bilang glycogen.

Sa paraang nabanggit ay napapababa ng insulin ang ating blood sugar level. Kung hindi na nakagagawa ng insulin ang ating katawan o kulang na ang ginagawang insulin ng ating katawan ay maaaring tumaas ang ating blood sugar level. Maaari rin tumaas ang ating blood sugar level kung maging resistant ang ating katawan sa epekto ng insulin, kahit na normal ang level ng insulin ng ating katawan. Ang tawag sa kondisyong hindi na nakagagawa ang ating katawan ng insulin ay Type 1 diabetes. Ito ay Type 2 diabetes kung kulang ang insulin o resistant ang ating katawan sa epekto ng insulin.

May mga kondisyon pa na tumataas ang ating blood sugar level katulad ng pagkain ng maraming carbohydrates at kakulangan sa exercise o physical activity. Maaari ring tumaas ang blood sugar level kung may physical stress, tulad ng pagkakasakit ng sipon, trangkaso o anumang infection. Ang emotional stress ay maaari ring mapataas ang ating blood sugar level.

Ang mga sakit tulad ng Cushing syndrome, sakit sa ating pancreas at physical trauma tulad ng surgical operation ay magpapataas ng ating blood sugar level. Ang pag-inom ng steroids ay nakakataas ng ating blood sugar level. Ang pag-inom ng alak ay maaaring makapagpababa o makapagpataas ng blood sugar level.

Paano natin mapapababa ang ating blood sugar level sa natural na pamamaraan? Ayon sa Mayo Clinic, kinakailangan na balanse ang ating kinakain at iwasan ang pagkain ng maraming carbohydrates at matamis na inumin. Ang pagkain ng mga sumusunod na gulay ay makakatulong sa pagpapanatili ng mababang blood sugar level — kamatis, broccoli, cauliflower, lettuce, cabbage, green peas celery, bell pepper at talong. Maari ding kumain ng mga prutas na apple, peras, avocado, lives, strawberries, orange, coconut at oranges.

Bukod sa mga nabanggit ay ipinapayo din ng mga eksperto sa diabetes na regular na mag-exercise, pababain ang timbang at bawasan din ang iniinom na alak.

Sikapin na makapag-exercise ng 30 minutes sa isang araw o 150 minutes sa loob ng isang linggo. Ang aerobic exercise na may kasamang resistance training ay makakabuti sa iyong katawan at makakatulong sa pagbaba ng blood sugar level. Siguruhin lamang na uminom ng tubig habang nag-e-exercise. Ang dehydration ay maaaring makataas ng blood sugar level.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com

Health benefits ng Guyabano

ni Dr. / Atty. Erwin P. Erfe, M.D. - @Sabi ni Doc | June 27, 2022

Dear Doc Erwin,

Ako ay nakatira sa barangay na malayo sa siyudad, kung saan walang drugstore at malayo sa health center. Karaniwan na naming kinokonsulta ang aming albularyo tungkol sa mga pang-araw-araw na sakit. Kadalasa'y gumagamit ang aming albularyo ng iba’t ibang preparasyon ng dahon ng guyabano upang gamutin ang sugat, sakit sa balat, ubo at sipon. Ano ba ang guyabano? - Andeng

Sagot

Maraming salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc. Tungkol sa inyong unang katanungan, ayon sa Ecosystems Research and Development Bureau ng Department of Environment and Natural Resources (DENR), ang Guyabano ay isang uri ng fruit tree na karaniwang nakikita sa iba’t ibang bahagi ng ating bansa. Ito ay tinatawag din na “soursop” o kaya ay sa scientific name nitong Annona muricata Linnaeus. Ito ay tinatawag din sa pangalang “Graviola” sa Brazil at “Guanabana” sa Español.

Makikita rin ang Guyabano sa ibang bansa, tulad ng Bahamas, Brazil, Chile, Mexico, Puerto Rico, Sri Lanka, Trinidad and Tobago at sa Virgin Islands sa bansang Amerika. Ito ay itinuturing na exotic fruit sa India, China, Nigeria, Sierra Leone, Thailand at Vietnam. Dinala ang Guyabano sa ating bansa mula sa Mexico sa pamamagitan ng Manila-Acapulco Galleon trade.

Ayon sa philippineherbalmedicine.org ang Guyabano ay mayaman sa carbohydrates, Vitamin C, Vitamin B1 at B2, potassium at fiber. Mababa ito sa saturated fat, cholesterol at sodium. Dahil ito ay masustansiya, ang hinog na Guyabano ay karaniwan ng kinakain bilang dessert. Ginagawa rin itong fruit bars, candies, shakes, ice cream, wine at guyabano fruit drink.

Bukod sa sustansyang idinudulot nito sa ating katawan, ginagamit din ito sa panggagamot bilang herbal medicine sa iba’t ibang bansa, tulad ng Brazil, Africa, Haiti, Malaysia, Trinidad and Tobago at Amerika.

Ito rin ay karaniwang ginagamit bilang herbal remedy sa paggamot sa ubo, lagnat at sa scurvy. Ang dinurog na dahon ay ginagamit sa pigsa, impeksyon ng sugat, scabies, rayuma, mga sakit sa balat, tulad ng eczema.

Ang dahon ng Guyabano ay inilalaga upang gamitin bilang pampaihi, pampaantok, pampababa ng mataas na blood pressure, pampurga, insect repellant at pamatay kuto. Ito ay ginagamit din panlaban sa anxiety attacks. Ang nilagang dahon ay nilalagyan ng asin upang ipanggamot sa mga karamdamang may kinalaman sa ating panunaw (digestive disorders) at sa fatigue.

Ang juice mula sa Guyabano fruit ay iniinom bilang herbal remedy para sa impeksyon sa ihi, pagdugo sa ihi at mga sakit sa atay.

Dumako naman tayo sa mga makabagong pag-aaral ng mga siyentipiko. Sa scientific journal na Carcinogenesis na inilathala noong 2018, sinabi ng mga siyentipiko na nakitaaan ang Guyabano ng anti-cancer, anti-inflammatory at antioxidant properties.

Ang anti-cancer activity ng Guyabano ay nakita laban sa pancreatic cancer, colon cancer, lung cancer, prostate cancer, breast cancer, head and neck cancer, lymphoma, leukemia at multiple myeloma. Ayon sa pag-aaral na nabanggit, iba’t ibang mekanismo ang ipinapakita ng Guyabano sa paglaban sa kanser.

Ang inflammation sa ating katawan ang sinasabing mekanismo o dahilan ng maraming sakit, tulad ng asthma, arthritis, Crohn’s disease, Alzheimer’s disease, sakit sa puso, diabetes, high blood pressure at cancers. Sa mga scientific studies ay nakitaan ang Guyabano ng anti-inflammatory activity, kung saan pinipigilan nito ang inflammation sa pamamagitan ng paglaban nito sa mga tinatawag na inflammatory mediators. Dahil dito ay maaaring makatulong ang Guyabano sa pagpigil o paggamot ng mga sakit na nabanggit.

Nakitaan din ng pagpapabilis ng paggaling ng sugat (wound healing properties) ang Guyabano, kung saan ang extracts galing sa dahon at tree bark ng Guyabano ay nakakapagpabilis ng apat na phases ng wound healing – coagulation, inflammation, proliferation at tissue makeover.

Kinumpirma ang mga nabanggit sa itaas na health benefits sa isang artikulo tungkol sa anticancer properties ng Guyabano na inilathala sa scientific journal na Oxidative Medicine and Cellular Longevity noong July 2018.

Dahil sa kakulangan ng espasyo ay hindi natin mababanggit ang lahat ng mga potential health benefits ng Guyabano. Gayunman, nararapat din na banggitin natin na kailangan pa ng safety studies at ang masusing pag-aaral sa toxicological profile ng Guyabano.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com