Payong medical para sa mga nagluluksa

ni Dr. / Atty. Erwin P. Erfe, M.D. - @Sabi ni Doc | December 16, 2022

Dear Doc Erwin,

Sumulat ako sa inyo upang humingi ng payo. Kamamatay lang ng aking ama dahil sa kanyang malubhang sakit at naiwan ang aking ina na nag-iisa. Ako ay nag-aalala dahil siya ay naging malulungkutin at mapag-isa. Senior citizen na ang nanay ko, siya rin ay may diabetes at sakit sa puso.

Maaari bang makaapekto sa kanyang sakit sa puso at diabetes ang pagkamatay ng aking ama at ang kanyang pagiging malungkutin? Ano ang maaari kong gawin upang matulungan ang aking ina? - Jayson

Sagot

Maraming salamat Jason sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc.

Ang pagkamatay ng mahal sa buhay ay isa sa mga pangyayari sa ating buhay na magbibigay ng matinding emotional at physical stress. Ang stress na tulad nito ay kinikilalang risk factor sa maagang pagkamatay mula sa sakit sa puso. Ayon sa pinakabagong pag-aaral na inilathala sa Journal of the American College of Cardiology noong July 6, 2022, ang pagkamatay ng family member, tulad ng asawa, partner, kapatid, anak o apo ay may relasyon sa maagang pagkamatay ng naulila. Ang maagang pagkamatay ay maaring natural o dahil sa sakit o kaya’y unnatural death o sa ibang dahilan maliban sa sakit.

Ayon pa sa nabanggit na pag-aaral, pinakamataas ang risk ng maagang pagkamatay (risk of mortality) ng naulila kung ang namatay ay asawa o partner. Mas mababa naman kung ang namatay ay kapatid, anak o apo.

Sa unang linggo ng pagkamatay ng mahal sa buhay ang pinakamataas ang risk of mortality. Kaya importanteng mabigyan ng physical at emotional support ang iyong ina sa mga unang araw matapos mamatay ang iyong ama. Malaki rin ang maitutulong ng mga kaibigan ng iyong ina upang mabigyan siya ng social support. Ayon sa pag-aaral na inilathala sa American Journal of Epidemiology noong 1995, nanatiling mataas ang mortality risk ng naulila mula pitong buwan hanggang sa isang taon matapos mamatay ang mahal sa buhay.

Ayon kay Dr. Suzanne Steinbaum, ang depression, anxiety, kakulangan sa emotional support at pakikisalamuha, at ang emotional at physical stress ay maaaring makapagpalala ng sakit sa puso. Ang lungkot at pagluluksa ay nakakaapekto rin sa ating immune system. Ayon sa mga researchers ng University of Arizona, humihina ang kakayahan ng ating immune system na labanan ang sakit sa panahon ng kalungkutan at pagluluksa. Tumataas din ang level ng inflammation sa ating katawan na nagpapaalala ng sakit sa puso at diabetes.

Dahil sa mga nabanggit, bukod sa pagbibigay ng physical, emotional at social support sa iyong ina, kinakailangan na regular na matingnan ang iyong ina ng kanyang doktor. Makatutulong ito upang ma-monitor ang pag-inom ng gamot ng iyong ina, regular na ma-examine ang kanyang puso at diabetes at matingnan kung siya ay nakaka-develop ng depression o anxiety.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com

Kaalaman tungkol sa mga Tumor markers

ni Dr. / Atty. Erwin P. Erfe, M.D. - @Sabi ni Doc | December 12, 2022

Dear Doc Erwin,

Ako ay 56 years old na empleyado sa pribadong kumpanya. Ilang buwan na ang nakakaraan ng mag-umpisa akong makaranas ng madalas na pag-ihi at tuwing ako ay umiihi ay nararamdaman ko na may natitira pang ihi sa aking pantog. Dahil dito minarapat ko ng magpatingin sa doktor. Ako ay ini-refer sa urologist, na siya namang nag-request ng laboratory tests, kasama ang tumor markers.

Ano ang tumor markers? Bakit kinakailangan na mag-request ang doktor ng tumor markers? - Rolando

Sagot

Maraming salamat Rolando sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc.

Ang tumor marker ay mga substances, tulad ng protein, na pino-produce ng cancer cells o kaya ng mga normal cells in response sa cancer. Maaari rin mag-produce ng tumor marker ang mga hindi cancerous na tumor.

Maaaring makita ang tumor marker sa dugo, sa ihi o sa ating dumi. Maaari rin itong makita sa mismong tumor (bukol) at sa ibang body fluids, tulad ng tubig sa ating utak (cerebrospinal fluid).

Maraming uri ng tumor markers ang ginagamit ng mga doktor upang makatulong sa panggagamot o kaya ay makatulong sa diagnosis ng cancer. Halimbawa, ang alpha-fetoprotein (AFP) na makikita sa dugo ay ginagamit para ma-diagnose ang liver cancer at masundan ang response ng pasyente sa gamutan. Ang Bladder Tumor Antigen (BTA) naman ay makikita sa ihi at ginagamit ito upang i-monitor ang cancer sa pantog (bladder). Ang tumor marker na CA 15-3 ay ginagamit sa diagnosis at monitoring ng breast cancer. Ang CA-125 naman na makikita rin sa dugo, tulad ng nabanggit na CA 15-3 ay mahalaga upang ma-diagnose, ma-monitor ang response sa gamutan at malaman kung muling bumalik ang ovarian cancer.

Base sa inyong binanggit na sintomas, maaaring nakararanas kayo ng paglaki ng inyong prostate. Ang mga tumor markers na ni-request ng inyong doktor ay maaaring may relasyon sa inyong prostate. Ang kadalasan na tumor marker upang ma-monitor ang kalagayan ng prostate ay ang Prostate-specific antigen (PSA) at ang Prostatic Acid Phosphatase (PAP).

Ang PSA ay ginagamit ng mga doktor upang makatulong madiagnose ang prostate cancer, malaman ang response sa gamutan at ma-monitor kung bumalik ang prostate cancer. Ayon sa National Cancer Institute ng Amerika, ginagamit din ang PSA ng mga doktor bilang screening at monitoring sa mga kalalakihan na may edad na 50 pataas. Bukod sa prostate cancer, maaaring tumaas din ang PSA level kung may prostatitis (pamamaga ng prostate) o kung mayroong paglaki ng prostate (benign prostatic hyperplasia).

Matapos ninyong magpa-laboratory examination at tumor marker test ay kinakailangan bumalik at muling kumunsulta sa inyong doktor upang maipaliwanag sa inyo ang resulta ng examination ng mga tumor markers. Ang interpretasyon ng tumor markers ay ginagawa matapos ang iba pang diagnostic examination, tulad ng physical examination at imaging tests.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com

Paano nilalabanan ng intermittent fasting ang cancer?

ni Dr. / Atty. Erwin P. Erfe, M.D. - @Sabi ni Doc | December 3, 2022

Dear Doc Erwin,

Na-diagnose ng breast cancer ang nanay ko kamakailan at sumailalim siya sa operasyon. Nagmungkahi ang kanyang doktor matapos ang operasyon na siya ay sumailalim sa chemotherapy ngunit pinili ng nanay ko na sumangguni sa doktor ng natural medicine.

Isa sa mga alternative na paglaban sa cancer na iminungkahi sa kanya ay fasting. Mabisa umano itong paraan upang maiwasang bumalik ang cancer o kumalat ito. Nais ko sanang malaman kung may pag-aaral ang mga scientists sa bisa ng fasting laban sa cancer at kung ito ay makabubuti o makasasama sa kalusugan ng aking ina. - Janjan

Sagot

Maraming salamat Janjan sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc.

Sa review article na inilathala noong August 12, 2021 sa scientific journal na CA: A Cancer Journal for Clinicians ay sinabi ng mga scientists mula sa Washington University School of Medicine ng Missouri, USA at Faculty of Medicine and Health ng University of Sydney sa New South Wales, Australia na ang fasting may “powerful anticarcinogenic actions”. Sa madaling salita, ayon sa mga dalubhasa sa medisina itinuturing nila ang fasting bilang mabisang paraan upang labanan ang cancer.

Isa sa mga uri ng fasting na naging popular ay ang Intermittent Fasting o IF. Ayon sa International Food Information Council Foundation (IFICF), Intermittent Fasting ang madalas isinasangguni ng mga cancer patients sa kanilang oncologists (doktor na specialista sa cancer) upang malaman ang mga beneficial effects nito upang maiwasan at gamutin ang cancer.

Ayon sa mga naunang pag-aaral, ang pagpa-fasting ng mga pasyenteng may cancer ay ligtas at mabisa rin upang mabawasan ang paglaganap ng cancer. Mabisa rin itong pamamaraan upang mabawasan ang side effects sa mga pasyenteng may cancer na sumasailalim sa chemotherapy, tulad ng pagkapagod, pagsusuka, sakit ng ulo at muscle cramps.

Paano nga ba nilalabanan ng intermittent fasting ang cancer? Maraming pag-aaral kung paano nilalabanan ng intermittent fasting ang cancer.

Dahil ang obesity at diabetes ay risk factors sa pagkakaroon ng cancer, anumang paraan na makapagpapabawas ng timbang at nagbabawas ng insulin resistance ay makatutulong upang makaiwas sa cancer. Kung mataas ang insulin resistance ay tumataas ang blood sugar level at mabilis din ang pagtaba. Ayon sa mga pag-aaral, nakatutulong ang intermittent fasting upang mabawasan ang insulin resistance at tumaas ang insulin sensitivity. Dahil dito, bumababa ang blood sugar level at nababawasan ang timbang ng taong nag-i-intermittent fasting. Ayon sa medical researchers, dahil sa improvement ng insulin sensitivity ay nahihirapan ang cancer na lumaki o kumalat. Dahil din dito ay bumababa ang risk ng pagkakaroon ng cancer.

Ang isa pang paraan na nilalabanan ng intermittent fasting ang cancer ay ang pag-stimulate nito ng autophagy. Ang autophagy ay paraan ng ating katawan upang irecycle o gamitin muli ang mga nasirang cells o abnormal cells tulad ng cancer cells. Ayon sa mga pag-aaral dahil sa intermittent fasting at pag-stimulate nito ng autophagy ay nagiging aktibo ang tumor-suppressing genes o genes natin na responsible sa pagpigil sa cancer.

Ayon sa scientific article na inilathala noong June 5, 2014 sa journal na Cell Stem Cell, ang pagpa-fasting mula 48-hours hanggang 120-hours ay nagpapalakas ng immune system. Ina-activate nito ng immune system upang labanan ang mga toxins at stress. Dahil din sa fasting ay ginagawang aktibo ang mga stem cells ng ating immune system upang maparami ang white blood cells. Ang white blood cells ay lumalaban sa infection at mga sakit, kasama na ang cancer.

Nakatulong din ang intermittent fasting upang mas lumakas ang ating katawan nang sa gayun ay mabawasan ang toxic effects ng chemotherapy sa mga cancer patients. Pinoprotektahan nito ang dugo sa masamang epekto ng chemotherapy.

Sana ay nasagot natin ang iyong mga katanungan at makatulong sa inyong pagdedesisyon na gamitin o hindi ang intermittent fasting upang labanan ang cancer ng iyong ina. Maaari kayong sumangguni muli sa inyong doktor na natural medicine specialist upang malaman kung makabubuti ang intermittent fasting sa sakit ng iyong ina.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com