Karapatan ng mga Filipino seafarer

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | Nov. 3, 2024

Nakapaloob sa Republic Act No. 12021 na inaprubahan nitong September 23, 2024 at kilala sa titulo bilang “Magna Carta of Filipino Seafarers”, ang polisiya ng Estado na magsikap na makakuha ng disenteng kondisyon sa pagtatrabaho at pamumuhay para sa mga marino; gawing pamantayan ang mga tuntunin at kondisyon ng kanilang trabaho; itaguyod ang kanilang mga kakayahan; ayusin ang mga operasyon ng mga manning agencies; bigyan ng insentibo ang mga stakeholder ng maritime; at magtatag at magpahusay ng mga mekanismo para sa mga serbisyong administratibo, adjudicative, at social and welfare services para sa mga marino at kanilang mga pamilya. 

Kaugnay nito ay marapat ding tiyakin ng Estado na ang naaangkop na aksyon ay ipapataw para sa mga paglabag sa karapatang pantao sa dagat at epektibong parusa na magpapatibay sa pagpigil sa mga pang-aabuso sa hinaharap.

Sinasaklaw ng Republic Act No. 12021 ang mga Pilipinong marino na nagtatrabaho sa anumang kapasidad sa barko o sasakyang pandagat na naglalakbay sa internasyonal na karagatan, nakarehistro man sa Pilipinas o nakarehistro sa ibang bansa. 

Kasama rin dito ang mga Pilipinong kadete alinsunod sa mga probisyon ng Chapter XVIII ng Education and Training of Seafarers and Cadets. Ang cadet o kadete ay tumutukoy sa isang mag-aaral ng isang maritime educational institution na hindi bababa sa 16 taong gulang at kinakailangang sumailalim sa pagsasanay sakay ng isang rehistradong barko upang matupad ang isang maritime degree o teknikal na kurso.

Sa Chapter III ng nabanggit na batas nakapaloob ang mga karapatan ng mga tinaguriang Filipino seafarers katulad ng mga sumusunod:

1. Ang mga marino ay may karapatan sa: (a) Isang ligtas na lugar ng trabaho na sumusunod sa mga pamantayan sa kaligtasan; (b) Patas na mga tuntunin at kondisyon ng trabaho; (c) Disenteng kondisyon sa pagtatrabaho at pamumuhay sa barko; at (d) Naaangkop na pangangalagang medikal para sa parehong mga seafarer sa ibang bansa at domestic.

2. Ang mga marino ay may karapatang bumuo, sumali, o tumulong sa pagbuo ng isang organisasyong paggawa na kanilang pinili para sa mga layunin ng kolektibong pakikipagkasundo, upang makisali sa mga sama-samang aktibidad alinsunod sa batas, at lumahok sa pagtalakay ng mga isyu at pagbabalangkas ng mga patakarang nakakaapekto sa kanila, kabilang ang garantiya ng pagkatawan sa mga lupon ng pamamahala o pagtatalaga sa mga instrumentalidad ng pamahalaan.

3. Ang mga marino ay dapat mabigyan ng daan sa pagsulong sa edukasyon at pagsasanay na makatwiran at abot-kayang gastos. 

4. Ang mga may-ari ng barko, mga ahensyang namamahala, at iba pang mga organisasyong responsable para sa pangangailangan at paglalagay ng mga marino ay dapat magbigay sa mga marino ng may katuturang impormasyon, kabilang ang mga tuntunin at kondisyon ng pagtatrabaho, mga patakaran ng kumpanya na nakakaapekto sa mga marino, at mga kondisyon at katotohanang kaakibat ng kanilang propesyon.

5. Sa mga kritikal na insidente, tulad ng mga aksidente o deaths on board o offshore, piracy, abandonment of vessel, at iba pang katulad na mga kaso, ang pamilya ng marino o ang mga kamag-anak ay dapat na mabigyan ng abiso ukol sa insidente, kabilang ang mga ulat ng imbestigasyon, mga aksyon na ginawa, at mga plano ng may-ari ng barko, gayundin ang kinauukulang ahensyang namamahala para sa seafarer sa ibang bansa at sa mga remedyong ginawa para sa nasabing marino maging ng repatriation nito. 

Para sa mga seafarers sa ibang bansa, ang may-ari ng barko at ang kinauukulang manning agency ay dapat mag-ulat ng insidente sa Department of Migrant Workers (DMW) sa loob ng limang araw mula nang naganap ang insidente. Para sa mga domestic seafarer, dapat iulat ng may-ari ng barko ang mga naturang insidente sa Department of Labor and Employment (DOLE) sa loob ng parehong panahon.

6. Ang mga marino ay dapat bigyan ng karapatan sa safe passage at ligtas na paglalakbay. Ang mga marino sa ibang bansa ay may karapatan na sumakay at bumaba sa ibang mga bansa kapag in transit. May karapatan din silang mapauwi (repatriation) at makauwi.

7. Ang mga seafarers at mga stakeholders ng maritime, nakasakay man sa barko na nasa ibang bansa o rito sa Pilipinas, ay dapat sapat na konsultahin bago pagtibayin ang anumang patakarang pandagat, mga ehekutibong pagpapalabas, tuntunin o regulasyon, o pagsasabatas ng anumang batas pandagat na maaaring direktang makaapekto sa mga marino, kanilang pamilya, at ng kanilang mga benepisyaryo.

8. Ang mga marino ay may karapatang mabigyan ng proteksyon laban sa diskriminasyon batay sa lahi, kasarian, relihiyon, o opinyong pampulitika, na isinasaalang-alang ang mga likas na pangangailangan ng partikular na trabaho o gawain. Ang mga pagkakataon sa karera at angkop na mga kondisyon sa pagtatrabaho at pamumuhay ay dapat garantisadong pantay sa mga lalaki at babaeng marino.

9. Ang mga marino ay dapat mabigyan ng proteksyon laban sa lahat ng anyo ng panliligalig at pambu-bully habang nakasakay sa mga barko o nasa pampang. Ang mga may-ari ng barko ay dapat magpatibay ng mga patakaran para sa proteksyon ng lahat ng mga tripulante mula sa panliligalig at pambu-bully. Ang mga may-ari ng barko ay dapat ding magtatag ng mga helpline at mekanismo ng reklamo para sa lahat ng biktima ng panliligalig at pambu-bully.

10. Sa mga pagkakataong mayroong mga kasong paglabag sa probisyon ng batas na ito o paglabag sa kontrata at walang kakayahan ang seafarer na kumuha ng abogado, ang mga marino ay may karapatan sa libreng tulong na legal at proteksyon sa gastos mula sa pamahalaan, at sa patas at mabilis na disposisyon ng mga kaso, kabilang ang mabilis na settlement of money claims na naaayon sa mga kasalukuyang tuntunin at regulasyon.

11. Ang mga marino ay may karapatan na makakuha ng mabilis at hindi mahal na grievance mechanism para resolbahin ang kanilang mga reklamo, hinaing, hindi pagkakaintindihan at kontrobersiya.

12. Ang mga marino ay dapat bigyan ng agaran at sapat na serbisyong medikal, mga gamot, at mga panustos na medikal habang sila ay sakay ng barko; pag-access sa mga pasilidad na medikal na nakabase sa baybayin, kabilang ang mga serbisyo sa kalusugan ng pag-iisip para sa proteksyon ng kanilang pisikal at mental na kagalingan; gayundin ang kaukulang mga medikal o mga bihasa na tauhan na magbibigay ng first aid at pangangalagang medikal, alinsunod sa Maritime Occupational Safety and Health Standards na ibinigay sa ilalim ng batas na ito.

13. Ang mga marino, lalo na sa kanilang libreng oras o kapag wala sila sa kanilang takdang trabaho, ay dapat magkaroon ng makatwirang access sa mga komunikasyon sa telepono, email, at internet mula sa barko patungo sa baybayin, kung saan mayroon.

14. Sa pagtatapos ng employment contract, ang mga marino ay kinakailangang mabigyan ng record of employment on board the ship o certificate of employment kung saan nakalagay ang espisipikong length of service, posisyon na inukopa ng marino, bilang ng kanyang final wages, at ng iba pang mahalaga at angkop na impormasyon.

15. Ang mga marino ay marapat na tratuhin nang tapat kapag nagkaroon ng maritime accident alinsunod sa International Labor Organization (ILO) at International Maritime Organization (IMO) 2006 Guidelines on Fair Treatment of Seafarers in the Event of a Maritime Accident and its amendments.

16. Ang mga marino ay may karapatang mabigyan ng patas na medical assessment sa pagkakataong sila ay nagkaroon ng pinsala buhat sa aksidente habang sila ay nakasakay sa barko. Ang mga overseas seafarer ay may karapatan na kumuha ng pangalawang opinyon mula sa mga accredited clinics ng Department of Health (DOH) o mula sa karampatan at lisensyadong manggagamot sa mga pagkakataong mayroong pagdududa sa medical assessment ng examining physician o clinic na nakakaapekto at nakakaabala na mabigyan ng agarang trabaho ang marino. Kung ang clinic o doktor na pinili ng overseas seafarer ay magbibibigay ng kanyang pagtutol sa unang assessment, isang pangatlong doktor mula sa DOH-accredited clinic o DOH regional or provincial hospital, na parehas na pinili ng employer at ng seafarer, ay maaaring kunin ng shipowner o manning agency para magbigay ng kanyang pangatlong medical assessment na walang gastos mula sa marino o seafarer. Ang mga nakitang tuklas ng pangatlong doktor ay pinal at may bisa sa magkaparehas na partido.

 17. Ang mga marino na kuwalipikado at rehistradong mga botante ay maaaring bumoto sa pambansang halalan, gayundin sa lahat ng pambansang referenda at plebisito, alinsunod sa probisyon ng Republic Act No. 9189, o kilala bilang “The Overseas Absentee Voting Act of 2013”, na sinusugan ng Republic Act No. 10590.

Dayuhan na nais makakuha ng senior citizen discount

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | Nov. 2, 2024

Dear Chief Acosta,

Habang ako ay bumibili ng pagkain mula sa isang sikat na fast food restaurant, nakarinig ako ng pagtatalo sa pagitan ng isang matandang customer na tila banyaga at ng kahera. Iginigiit ng customer na dahil siya diumano ay 77 taong gulang ay dapat daw may diskwento ang kanyang biniling pagkain. Bilang patunay sa kanyang edad ay ipinakita niya ang kanyang pasaporte. Maaari bang makakuha ng diskwento sa bilihin ang mga matatandang banyaga dito sa Pilipinas? — Vicente

---

Dear Vicente, 

Ayon sa Republic Act (R.A.) No. 9994  o ang “Expanded Senior Citizens Act of 2010,” ang isang senior citizen ay tumutukoy sa sinumang mamamayan ng Pilipinas na may edad na hindi bababa sa 60 taong gulang. Sa kabilang banda, nakasaad naman sa Rule 5, Article 2 ng Implementing Rules and Regulations (IRR) ng nasabing batas na:

“5.1 SENIOR CITIZEN OR ELDERLY -- refers to any Filipino citizen who is a resident of the Philippines, and who is sixty (60) years old or above. It may apply to senior citizens with “dual citizenship” status provided they prove their Filipino citizenship and have at least six (6) months residency in the Philippines.”

Sang-ayon sa nasabing probisyon, tanging ang mga residenteng Pilipino na may edad na hindi bababa sa 60 taong gulang o kaya naman ay mga Pilipinong may dual citizenship status na may edad na hindi bababa sa 60 taong gulang na naninirahan ng hindi bababa sa anim na buwan dito sa Pilipinas, ang maaaring makinabang ng senior citizen discount.

Samakatuwid, ang isang banyaga o dayuhan, kahit siya ay may edad na hindi bababa sa 60 taong gulang, ay hindi kuwalipikado sa senior citizen discount. Gayunpaman, isang paalala na ang isang may hawak ng dayuhang pasaporte ay maaari ring may hawak ng pasaporte ng Pilipinas dahil sa dual citizenship. Kung kaya, ang iyong nakitang matanda na nakikipagtalo sa kahera ay maaaring magkaroon ng senior citizen discount kung siya ay isang dual citizen. Ang isang senior citizen na nais makakuha ng mga benepisyo at pribilehiyo sa ilalim ng R.A. No. 9994, at mga panuntunan nito ay kinakailangang magsumite ng mga dokumento o katibayan ng kanyang karapatan sa alinman sa mga sumusunod:

a) Senior Citizens’ Identification Card na inisyu ng Office of Senior Citizens Affairs (OSCA) sa lungsod o munisipalidad kung saan naninirahan ang mga matatanda; 

b) Pasaporte ng Pilipinas; at

c) Iba pang balidong dokumento ng pamahalaan na nagsasaad ng petsa ng kapanganakan ng isang matanda na nagpapatunay na siya ay isang mamamayan ng Republika at may edad na hindi bababa sa 60 taong gulang tulad ng lisensya sa pagmamaneho, national voter’s ID, SSS/GSIS ID, PRC card, postal ID.

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.

Batang nasawi, aksidente nga ba o sinadya?

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Daing mula sa hukay | Nov. 2, 2024

ISSUE #330

“Paano nga ba namatay ang baby? Minaltrato o aksidente nga bang nalunod?” Iyan ang mga katanungan kaugnay sa malagim na kamatayan na sinapit ni Baby Kyra, hindi niya tunay na pangalan, 1 year and 4 months pa lamang ang bata nang matagpuan siyang palutang-lutang at wala ng buhay sa isang ilog sa probinsya, bandang timog ng Luzon.

Sa araw na ito, ating ibabahagi ang isa sa mga kasong nahawakan ng ating tanggapan, sa pamamagitan ni Atty. Margot Sampaga. 

Ating suriin ang mga aral at paalala mula sa daing na dulot sa nangyari kay Kyra, at ng isa sa ating mga kliyente na itago na lamang natin sa pangalang Myrna.

Sa kasong People v. Maglinay (G.R. No. 255) na isinulat ni Honorable Chief Justice Alexander G. Gesmundo, na may petsang Agosto 10, 2022. Ating tingnan kung ano ang naging pinal na pasya ng Korte Suprema ukol sa mga katanungan tungkol sa naging kamatayan ni Kyra.

Ayon sa bersyon ng tagausig, noong Mayo 15, 2015, bandang alas-9:30 ng umaga, dumaan si Eula, hindi niya tunay na pangalan sa bahay ni Myrna. Halos isa’t kalahating metro na ang layo niya mula sa bahay ni Myrna nang marinig niya ang isang umiiyak na bata at ang boses ni Myrna na sumisigaw ng,“Tigil! Tigil!”

Pagkatapos nu’n ay narinig ni Eula ang limang beses na tunog ng paghampas o pagsampal na lalo pang nagpaiyak sa bata. 

Alam ni Eula na ang umiiyak na bata ay si Kyra dahil wala naman umanong ibang bata ang nakatira ru’n kundi ito lamang. Gayunman, akala ni Eula walang kakaiba sa pag-iyak ni Kyra, kaya naman nagpatuloy lamang siya sa paglalakad at agad na umuwi.

Bandang alas-3:00 ng hapon nu’ng araw na iyon, patungo sana sa ilog sina Emman, Jom, at Ervin, hindi nila tunay na mga pangalan, nang makasalubong nila si Boy, anak ni Myrna. 

Humingi ng tulong si Boy sa grupo ni Emman upang hanapin si Kyra dahil nawawala umano ito. Direktang tumuloy si Boy sa ilog na humigit-kumulang isang daang metro ang layo mula sa bahay ni Myrna, habang sina Emman at Jom ay pumunta naman sa likod ng bahay ni Myrna. 

Hindi rin nagtagal, nakabalik na si Boy sa bahay at ipinaalam sa lahat na natagpuan niya na si Kyra na nakayuko at nakalutang sa ilog. 

Pagkatapos nu’n, agad na sinundan nina Emman at Jom si Boy upang kunin ang katawan ni Kyra.

Matapos kunin ni Boy ang bangkay ni  Kyra sa ilog, sumigaw si Jom ng, “Tiya Myrna, naheling namo,” na ang ibig sabihin ay natagpuan na ng grupo si Kyra. 

Lumabas ng bahay si Myrna at dumeretso sa ilog, agad niyang kinuha ang walang buhay na katawan ni Kyra mula kay Boy. 

Ayon kay Emman, wala pang kapasidad makapaglakad si Kyra nang mag-isa patungo sa ilog, lalo na’t bata pa ito.

Agad namang dumating ang isang kamag-anak ni Myrna na siyang nagsabi na dalhin ang bangkay sa Rural Health Unit upang mabigyan ng death certificate. Kaya agad naman nilang dinala si Kyra sa nasabing health unit.

Si Dr. Blanco, hindi niya tunay na pangalan at noon ay Municipal Health Officer ng Rural Health Unit, ang nagbigay ng death certificate na nagsasaad ng sanhi ng kamatayan bilang “Drowning, Freshwater, Accidental,” dahil ito ang impormasyong ipinadala sa kanya ng mga kamag-anak ni Kyra. 

Bukod dito, ayon sa pagsusuri sa post-mortem, sinabi ni Dr. Blanco na meron umanong dalawang paltos sa kanang kamay at isang maliit na gasgas sa sulok ng kanang mata ni Kyra. 

Sa kabilang banda, itinanggi ng akusadong si Myrna ang mga akusasyon laban sa kanya. 

Aniya, noong Abril 22, 2015, si Jenny at ang kanyang anak na si Kyra, ay nanatili sa kanyang bahay. Gayunman, noong Mayo 13, 2015, iniwan ni Jenny si Kyra sa kanyang kustodiya upang maghanap ng trabaho sa kabilang bayan.

Ayon kay Myrna, isang manikurista, noong Mayo 15, 2015, bandang alas-7:00 ng umaga ay inasikaso niya ang isang kustomer sa kanilang bahay habang inaalagaan si Kyra. 

Pag-alis ng kanyang kustomer, nagluto siya ng kanilang tanghalian, at agad na pinakain ang beybi. 

Bandang alas-12 ng tanghali, habang natutulog si Kyra, pumunta ang akusado sa tindahan ni Amy para bumili ng pagkain para sa kanilang hapunan. 

Sa pagbabalik ni Myrna sa kanyang bahay, bandang alas-2:14 ng hapon, napansin niyang nakabukas na ang pinto at wala na si Kyra sa lugar kung saan niya iyon iniwan.

Hinanap ni Myrna si Kyra maging sa lugar ng trabaho ng kanyang asawa upang suriin kung hiniram ba ang bata, at du’n niya na rin sinabi sa kanyang asawa na nawawala si Kyra.

Habang naghahanap si Myrna, narinig niya si Boy, kaya nagpatulong na rin siya rito para hanapin ang beybi. 

Agad na dumiretso si Boy sa ilog, kung saan natagpuan ang lumulutang na bangkay ni Kyra.

Matapos ang paglilitis, nahatulan si Myrna sa kasong murder o pagpaslang na ipinaratang sa kanya. Kinatigan ng hukuman para sa mga apela ang nasabing desisyon kaya umabot sa Korte Suprema ang isyu patungkol sa pagkamatay ni Kyra at kung si Myrna nga talaga ang may kagagawan nito.

Tulad ng ating naunang nabanggit, binaligtad ang naunang hatol kay Myrna at tuluyang napawalang-sala sa naging pinal na desisyon ng Kataas-taasang Hukuman.

Bilang paliwanag ng Korte Suprema, sa mga kasong kriminal, ang pinakamahalagang isaalang-alang ay hindi ang pagdududa ng korte sa kawalang kasalanan ng akusado, bagkus kung ito ba ay nagbibigay ng makatwirang pagdududa sa kanyang pagkakasala.

Kung merong isang maliit na bahagi ng pagdududa, ang Korte ay dapat mapasailalim sa legal na utos upang lutasin ang pagdududa na pabor sa akusado.

Sa kasong ito, base sa teorya ng tagausig,  patuloy na sinasaktan at sinasampal ni Mryna si Kyra dahil sa kanyang walang humpay na pag-iyak, na maaaring humantong sa kanyang kamatayan, at inilagay na lamang ni Myrna ang katawan ni Kyra sa ilog upang ipakita na siya ay nalunod. 

Batay sa isang solong pangyayaring ebidensiya, habang dumadaan si Eula sa bahay ni Myrna, narinig niya ang pag-iyak ni Kyra at ang malakas na sampal o latigo na nagmula sa bahay ni Myrna. Gayunman, ang mga panuntunan ng Hukuman o Rules of Court ay tahasang nagsasaad na bago ang circumstantial na ebidensiya ay maaaring magpanatili ng isang paghatol, – dapat binubuo ito nang higit sa isa pang pangyayari.

Higit sa lahat, kinakailangan pagsama-samahin ang lahat ng pangyayari upang makabuo ng isang paniniwala na lagpas sa makatwirang pagdududa. Gayunman, tulad ng itinuro kanina, pinabulaanan ng mga medikal na ebidensiya na si Kyra ay talagang paulit-ulit na sinaktan at sinampal ng ibang tao, at ito ay malabong dumanas ng alinman sa panlabas o panloob na pinsala na magiging sanhi ng kanyang kamatayan.

Dagdag pa, ipinakita ng tagausig na posibleng may ibang tao pa, bukod sa akusadong si Myrna sa ilog. 

Kaya ang kasuklam-suklam na pagpatay kay Kyra ay hindi lamang maiuugnay kay Myrna bilang pinaghihinalaang may-akda.

Ang hatol ng mababang hukuman na naglitis na hinagupit o sinampal ni Myrna si Kyra nang ilang beses, dahil lamang sa narinig ni Eula, na maaaring nagresulta sa pagkamatay ni Kyra ay hindi maaaring mapanatili. 

Kapag nakikitungo sa circumstantial na ebidensiya, ang isang hinuha ay hindi maaaring batay sa isa pang hinuha. 

Dagdag pa rito, ang paghihinuha na si Myrna ang nagkasala nang walang sapat na patunay ay dapat pa ring ipagpalagay na inosente.

Sa kasong ito, bagama't mariing kinundena ng Korte at ng ating tanggapan ang walang kabuluhan at malagim na krimen at taos-pusong pakikiramay sa pagdurusa at emosyonal na bigat na dinaranas ng naulilang pamilya ni Kyra, – hindi pa rin sapat ang mga pirasong ebidensiya upang patunayan ang pagkakasala ni Myrna nang higit sa makatwirang pagdududa. 

Ang ebidensiya na ipinakita ay hindi pumasa sa kinakailangang moral na katiyakan.  

Daing natin ang kalunus-lunos na nangyari sa bata. Walang anumang dahilan ang makakapagbigay ng katwiran sa kanyang pagkamatay. Ngunit ang kanyang pagkamatay ay hindi ginagarantiyahan o isang lisensiya upang basta-basta itapon ang buhay ng iba para lamang masiyahan ang walang kabuluhang pagkamatay ng isang bata.

Hindi ito ang hustisyang pinag-iisipan ng mga hukom at ng ating sistema. Sa katunayan, ang presumption of innocence ng akusado ay eksaktong inilagay sa pangunahing batas bilang isang panangga upang hindi tayo kumilos ng tila ay isang Diyos sa mga tao at walang habas na magkondena sa isang taong may pantay na paghinga at buhay.

Tanging kapag ang moral na katiyakan ng pagkakasala ay natupad saka lamang ang mga batas ng mga mortal ay maaaring magbigay ng kaparusahan sa isang lumabag. 

Sa kasong ito, hindi man nasagot kung paano espisipikong namatay si Kyra – aksidente bang nalunod o pinatay? Malinaw naman ang sagot na sa kabuuan ng ebidensiya ay hindi nagampanan ng tagausig ang gampanin nitong idiin ang akusado bilang may akda sa pagpaslang. Dahil dito, nararapat lamang na mapawalang-sala si Myrna.