Paggamit ng apelyido ng ama ng hindi lehitimong anak

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | Nov. 8, 2024

Dear Chief Acosta,

Ang aking mga magulang ay hindi kasal at kasalukuyang hindi na nagsasama. Nais ng aking ama na gamitin ko ang kanyang apelyido sa lahat ng mga legal na dokumento. Sa sertipiko ng aking kapanganakan ay nakapirma naman ang aking ama na kinikilala niya ako na kanyang anak, ngunit ang nakatala pa rin na aking apelyido ay ang sa aking ina. Maaari bang ipilit ng aking ama na palitan at gamitin ko ang kanyang apelyido? — Kate

---

Dear Kate,

Una, kung ang iyong mga magulang ay hindi kasal nang ikaw ay ipinanganak, ikaw ay maituturing na isang hindi lehitimong anak (illegitimate child). Sang-ayon sa Article 176 ng Executive Order No. 209, s. 1985 o mas kilala bilang “Family Code of the Philippines” na inamyendahan ng Republic Act 9255, hindi maaaring ipilit ng iyong ama ang paggamit ng kanyang apelyido:

“Art. 176. Illegitimate children shall use the surname and shall be under the parental authority of their mother, and shall be entitled to support in conformity with this Code. However, illegitimate children may use the surname of their father if their filiation has been expressly recognized by their father through the record of birth appearing in the civil register, or when an admission in a public document or private handwritten instrument is made by the father. xxx”

Ang probisyong ito ay ipinaliwanag ng ating Kataas-taasang Hukuman sa kaso na, In re: Petition for Cancellation of Certificates of Live Births of Yuhares Jan Barcelota Tinitigan and Avee Kynna Noelle Barcelote Tinitigan Jonna Karla Baguio Barcelote vs. Republic of the Philippines (G.R. No. 222095, August 7, 2017), sa pamamagitan ni Honorable Associate Justice Antonio T. Carpio:

“The use of the word ‘may’ in Article 176 of the Family Code, as amended by RA 9255 readily shows that an acknowledged illegitimate child is under no compulsion to use the surname of his illegitimate father. The word ‘may’ is permissive and operates to confer discretion upon the illegitimate children.

“The law is clear that illegitimate children shall use the surname and shall be under the parental authority of their mother. The use of the word "shall" underscore its mandatory character. The discretion on the part of the illegitimate child to use the surname of the father is conditional upon proof of compliance with RA 9255 and its IRR.”

Maliwanag mula sa mga nabanggit na ang paggamit ng apelyido ng ama ng isang hindi lehitimong anak ay hindi isang obligasyon na dapat gawin sa ayaw at sa gusto nito, kundi isang karapatan na boluntaryong maaari lamang ipatupad kung nanaisin ng isang hindi lehitimong anak na kinikilala ng kanyang ama. Kung kaya, sa iyong sitwasyon ay hindi maaaring igiit ng iyong ama ang pagbabago o paggamit ng kanyang apelyido.

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay.

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.

Mga magulang, hustisya ang sigaw sa pagkamatay ng 3 kalalakihan

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Daing mula sa hukay | Nov. 8, 2024

ISSUE #331

Bilang isang magulang, nakakapanikip ng dibdib ang mga kaso na merong kaugnayan sa pamamaslang. Kaya naman, hindi maiwasang kuwestiyunin ang Maykapal kung kailan ba matatapos ang mga krimen?

Bilang isang Punong Manananggol Pambayan at katuwang ng lahat ng mga Manananggol Pambayan sa buong bansa, tungkulin namin na maghatid ng hustisya sa mga inakusahang wala namang kasalanan. Ang kaso na aming ibabahagi sa araw na ito ay ang People of the Philippines vs. Nicole John Mendoza Din et al. (CA-G.R. CR No. 03922, May 21, 2024) na hinawakan ni Atty. Beverly J. Largosa ng PAO-Regional Special and Appealed Cases Unit-Cebu City.

Sabay-sabay nating tunghayan kung paanong dinesisyunan ng hukuman ng mga apela ng kasong ito. Sina Marione, Chamel at Nicole John ay naharap sa mga kasong homicide na inihain laban sa kanila sa Regional Trial Court (RTC) ng Catarman, Northern Samar. Sa tatlong magkakahiwalay na paratang, na nai-docket bilang Criminal Case No. C-4408, Criminal Case No. C-4409 at Criminal Case No. C-4410, pinagbintangan sina Marione, Chamel at Nicole John na pumaslang sa tatlong biktima na sina Amber, Mark Anthony at Pedro.

Naganap diumano ang krimen noong Pebrero 2007 sa isang lawa sa Scout City, University of Eastern Philippines, Catarman, Northern Samar. Batay sa mga paratang laban sa kanila, magkakasabwat na sinalakay ng tatlong inakusahan ang bawat biktima gamit ang palu-palo at initsa ang mga nasabing biktima sa tubig na naging sanhi ng pagpanaw ng mga ito.

Si Nicole John ay nanatiling at large, habang sina Chamel at Marione ay binasahan ng sakdal noong Enero 28, 2011, not guilty ang naging pagsamo ng dalawa sa hukuman.

Batay sa bersyon ng panig ng tagausig, hapon noong ika-2 ng Pebrero 2007 ay kumukuha diumano ng mga kahoy sina Elito at Raffy, nang mapansin nila ang limang kalalakihan na sakay ng isang bangka sa gitna ng nabanggit na lawa. Binalaan diumano ni Elito ang mga ito na mag-ingat at baka sila ay malunod.

Makalipas ang ilang saglit ay nakarinig umano si Elito ng paggilas ng tubig. Naisip diumano ni Elito na maaaring merong tumalon sa lawa. Nang marinig ni Elito ang kumosyon, sumilip ito mula sa mga baging at nagulat diumano na tatlo na lamang ang nakita niyang lalaki na sakay ng bangka.

Nakita rin ni Elito na ang isa sa tatlong lalaki ay merong hinahampas sa tubig gamit ang isang palu-palo. Hindi umano ito pinansin ni Elito at ipinagpatuloy lamang ang pagkuha ng mga kahoy. Matapos makalikom ng mga kahoy sina Elito at Raffy ay nagtungo sila sa bahay ng isang nagngangalang Kaloy upang magpahinga. Makalipas ang ilang saglit ay meron diumanong humingi ng saklolo. Meron diumanong nalulunod sa lawa. Agad na nagtungo si Elito sa pinangyarihan ng insidente.

Meron na umanong mga tao na sumubok na sagipin ang mga nalunod. Si Ruben diumano ang sumisid sa lawa at kumuha ng katawan ng mga biktima. Sa kasamaang palad, wala na umanong buhay ang kinilalang sina Amber, Mark Anthony at Pedro, habang nakaligtas naman umano sina Marione, Chamel at Nicole John at dinala sila sa istasyon ng pulis upang magbigay ng kanilang mga salaysay. Matapos nu’n ay agad na pinauwi rin ang tatlo.

Sinuri ni Dr. David ng National Bureau of Investigation (NBI) ang katawan ng mga biktima. Du’n din nakita na merong mga pasa sa anit at pagdurugo sa utak ang biktimang si Pedro bago pa umano ito pumanaw.

Sa pagsusuri naman ni Dr. Bisquera sa katawan ng biktima na si Mark Anthony, du’n nakita na meron umano itong galos sa kaliwang bahagi ng noo, sugat sa mga daliri at pasa sa kaliwang bahagi ng bungo nito. Gayunman, wala umanong namataan na pagdurugo sa biktima.

Ang biktima naman na si Amber ay nagtamo umano ng apat na galos na maaaring nakuha nito mula sa pagkakatama sa isang magaspang na bagay. Meron din umanong apat na pasa sa ulo ang nasabing biktima. Ang pagkamatay ng tatlo ay bunsod diumano sa pagkalunod.  Hindi kumbinsido ang mga magulang ng mga pumanaw na aksidente ang nangyari sa kanilang mga anak. Kung kaya’t sila ay naghain ng reklamo laban kina Marione, Chamel at Nicole John.

Si Chamel lamang ang tumayong testigo para sa depensa. Batay sa bersyon ng depensa, alas-3:30 ng hapon, noong ika-2 ng Pebrero 2007 ay namangka umano sina Marione, Chamel, Nicole John, Amber, Mark Anthony at Pedro sa nabanggit na lawa. Makalipas ang ilang oras, napagpasiyahan umano nila na magpahinga sa paanan ng lawa.

Lumangoy umano sa lawa sina Amber, Mark Anthony at Pedro. Ginamit umano ni Mark Anthony at Pedro ang bangka upang marating sa gitna ng lawa, habang si Amber ay sumunod sa kanila habang lumalangoy.

Narinig na lamang diumano ni Chamel na sumisigaw ng tulong si Amber na kasalukuyan nang nalulunod. Siya umano ay may kalayuan, kaya agad niyang sinigawan sina Mark Anthony at Pedro, na noon ay nasa lawa na, na saklolohan si Amber. Lumangoy na rin umano si Chamel sa lawa at nakita niya na magkakahawak na sina Amber, Mark Anthony at Pedro. Nang hindi na umano matulungan ni Chamel ang tatlo ay bumalik siya sa paanan ng lawa at kinuha ang isang plastik na pandilig at initsa ito kay Mark Anthony upang hawakan nito at makalutang.

Sa puntong iyon diumano ay hindi na nakita ni Chamel sina Amber at Pedro. Panandalian diumano na umalis si Chamel upang humingi ng saklolo. Ang tiyuhin niya umano na si Jesse, na kanyang nakita at hiningian ng saklolo, ang siyang sumubok na sagipin sina Amber, Mark Anthony at Pedro, ngunit tuluyan na umanong nalunod ang tatlo.Matapos ang paglilitis ng RTC, nagbaba ito ng hatol na guilty ang tatlong inakusahan para sa krimeng homicide. Napatunayan diumano ng tagausig ang kanilang kriminal na responsibilidad batay sa circumstantial evidence.

Hindi sila sang-ayon sa naturang desisyon, kaya iniangat nina Marione at Chamel ang kanilang pagsamo na mabaliktad ang hatol ng RTC sa pamamagitan ng apela sa Court of Appeals (CA), Cebu City. Lumipas ang ilang taon, sa tulong at representasyon ng aming opisina, sa katauhan ni Manananggol Pambayan B. J. Largosa, pinakinggan ng CA ang pagsamo nina Marione at Chamel at sila ay ginawaran ng pagpapawalang-sala.Ang krimeng homicide ay tinutukoy sa Artikulo 249 ng ating Revised Penal Code (RPC):

“Article 249. Homicide. - Any person who, not falling within the provisions of Article 246, shall kill another without the attendance of any of the circumstances enumerated in the next preceding article, shall be deemed guilty of homicide and be punished by reclusion temporal.”

Ang mahahalagang elemento ng nasabing krimen ay ang mga sumusunod: (1) Merong tao na pinaslang; (2) Ang inaakusahan ang siyang walang katwiran na pumaslang sa biktima; (3) Merong intensyon na paslangin ng inaakusahan ang biktima; at (4) Ang pamamaslang ay walang alinman sa mga sirkumstansya na nakasaad sa Artikulo 248 ng RPC para sa krimen na murder at hindi napapaloob sa krimen na parricide o infanticide.

Wala umanong direktang ebidensiya sa kasong ito. Kung kaya’t ibinatay ng RTC ang kanilang desisyon sa circumstantial evidence, partikular, na: (1) nakita umano ng saksi ang mga inakusahan na kasama sa lawa ang mga biktima; (2) nakilala umano si Marione na may bitbit ng palu-palo; (3) nakita umano ng saksi na mayroong pinapalo sa lawa; (4) ang nasabing palu-palo ay nai-turn over sa barangay; (5) ang natuklasan sa medico-legal na pagsusuri ay makatwiran umano na tumutukoy na sinalakay ang mga biktima gamit ang naturang palu-palo.

Para sa appellate court, hindi umano sumapat ang circumstantial evidence na inihain ng tagausig upang masabi ng may moral na katiyakan na ginawa ng mga inakusahan ang pamamaslang sa mga biktima at meron silang intensyon na gawin ang naturang krimen.

Ipinaalala ng CA na sa bawat kasong kriminal ay kinakailangan na mapatunayan: (1) ang bawat elemento ng krimen, at (2) na ang inakusahan ang may-akda nito. Bagaman maaari umanong maitaguyod ang pagpapatunay ng krimen at kung sino ang may-akda nito sa pamamagitan ng circumstantial evidence, kinakailangan umano na: (1) merong higit sa isang sirkumstansya; (2) napatunayan ang mga impormasyon kung saan ibinatay ang mga imperensiya; at (3) ang kumbinasyon ng mga sirkumstansya ay nagpapakita ng pagkakasala ng inakusahan nang higit pa sa makatwirang pagdududa. Kinakailangan din umano na ang lahat ng mga sirkumstansya ay nagpapakita ng walang patid na tanikala ng mga pangyayari, hindi magkakasalungat, at sang-ayon sa teorya na may sala ang inakusahan.

Para sa CA, hindi sumapat ang testimonya ni Elito upang patunayan ang pagkakasala ng mga inakusahan. Bagaman nakita umano ni Elito ang limang kalalakihan na nagtungo sa lawa sakay ng bangka, ang paggilas ng tubig na tila merong tumalon sa lawa, at merong pinapalo sa tubig, wala umanong sapat na pagpapatunay na ang tao na nasa bangka ang humahampas sa tao na nasa tubig gamit ang palu-palo.

Napuna rin ng CA na naharangan ang paningin ni Elito ng mga baging, bagay na nagdulot diumano ng pagdududa sa isipan ng appellate court kung ang mga inakusahan nga ang pumaslang sa mga biktima.

Magkaiba rin umano ang konklusyon ng RTC na si Marione ang may hawak ng palu-palo na gumamit nito sa mga biktima sa alegasyon ng Office of the Solicitor General na si Chamel diumano ang may hawak ng naturang palu-palo na humahampas sa tubig sa lawa.

Hindi rin umano naiugnay ang naturang palu-palo sa mismong insidente. Sinabi ng saksi na si Bryan na ibinigay sa kanya ng nagngangalang Marian ang palu-palo at wala ng iba pa.

Hindi umano naipresenta ng tagausig si Marian para tumestigo sa hukuman. Hindi rin ipinaliwanag ng tagausig kung paano narekober ang naturang palu-palo at kung ano ang kinalaman nito sa insidente ng pamamaslang sa mga biktima.

Kung kaya’t hindi umano maaaring isapantaha ng hukuman na ang naturang palu-palo ang ginamit upang paslangin ang mga biktima.

Binigyang halaga rin ng CA ang binanggit umano ni Dr. David na posibilidad na nakuha ng mga biktima ang mga pasa at galos sa ibang paraan. Maaari umano na tumama ang ulo ng mga biktima sa malaking bato noong sila ay sumisid sa ilalim ng lawa. Kung kaya’t maaari umano na aksidente ang dahilan ng kanilang pagpanaw.

Binigyang-diin din ng CA na ang presensya nina Marione, Chamel at Nicole John sa pinangyarihan ng insidente ay hindi umano nangangahulugan na sila ang may-akda ng pagkamatay ng mga biktima.

Sapagkat hindi umano natukoy ng ebidensiya ng tagausig ng may moral na katiyakan ang pagkakasala sa batas ng mga inakusahan, minarapat ng appellate court na baliktarin at isantabi ang naunang desisyon ng RTC at sila ay ipawalang-sala. Ang nasabing Desisyon ng CA ay naging final and executory noong Mayo 21, 2024.

Kahit sinong magulang ay sadyang masasaktan, puso ay madudurog at hindi matatanggap ang hindi inaasahang pagpanaw ng kanilang anak. Hindi natin masisisi ang mga magulang ng mga biktima sa kasong aming ibinahagi.

Sila ay naghain ng kaso sa pagnanais na mabigyan ng hustisya ang sinapit ng kanilang mga mahal na anak. Gayunman, kailangan kilalanin ang ipinalabas na desisyon ng hukuman ng mga apela na naging pinal na.

Dalangin namin para sa kaluluwa ng mga yumaong biktima, ang katahimikan at kapayapaan sa kabilang buhay ay makamit na nila upang ang kanilang mga daing ay magwakas na.

Karapatan sa pagdisiplina sa mga anak

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | Nov. 7, 2024

Dear Chief Acosta,

Nitong mga nakaraang araw ay napapansin ko ang madalas na pag-iyak ng mga batang anak ng aking kapitbahay na bunsod ng pagpalo ng kanilang mga magulang. Minsan, kahit nasa labas kami ng kanilang bahay ay nakikita pa rin namin ang ginagawang ito, na kadalasang sinasamahan ng mga masasakit na salita at pagmumura. Labis akong naawa sa mga bata dahil ito ay nagaganap sa harap ng iba pang mga kapitbahay na nagdudulot ng pagkapahiya sa kanila. Ito ba ay saklaw pa rin ng karapatan ng mga magulang na magdisiplina o ito ay isang anyo na ng pang-aabuso sa mga bata? — Lester

---

Dear Lester,

Ang mga magulang ay may natural na karapatan at pananagutan sa kanilang mga anak. Ito ay sumasaklaw sa pag-aalaga at pagpapalaki sa mga ito kaakibat ang pagpapaunlad sa kanilang moralidad, karakter, mental at pisikal na pagkatao. Upang ito ay maisakatuparan, ang mga magulang ay maaaring gumamit ng iba’t ibang pamamaraan na tulad ng pagsaway at pagpalo kung ito ay kinakailangan upang masuheto ang kanilang mga anak. Subalit, ang pagbuhat ng kamay sa mga anak ay hindi maaaring gawin sa paraan na labis-labis na maaaring makasama sa mga anak. Ngunit paano nga ba masasabi kung ang pagpalo ay nararapat pang paraan ng pagdisiplina o isa ng anyo ng pang-aabuso sa mga bata?

Sa isang kaso na dinesisyunan ng Kataas-taasang Hukuman, dito ay ipinaliwanag ng Korte Suprema ang Republic Act (R.A.) No. 7610 o ang Special Protection of Children Against Abuse, Exploitation and Discrimination Act, sa Van Clifford Torres y Salera vs. People of the Philippines (G.R. No. 206627, January 18, 2017, sa panulat ni Kagalang-galang na Senior Associate Justice Marvic Leonen) na:

Under Section 3(b) of the Republic Act No. 7610, child abuse is defined, thus:

Section 3. Definition of Terms.

….

(b) “Child abuse” refers to the maltreatment, whether habitual or not, of the child which includes any of the following:

(1) Psychological and physical abuse, neglect, cruelty, sexual abuse and emotional maltreatment;

(2) Any act by deeds or words which debases, degrades or demeans the intrinsic worth and dignity of a child as a human being;

(3) Unreasonable deprivation of his basic needs for survival, such as food and shelter; or

(4) Failure to immediately give medical treatment to an injured child resulting in serious impairment of his growth and development or in his permanent incapacity or death. (Emphasis supplied)

As can be gleaned from this provision, a person who commits an act that debases, degrades, or demeans the intrinsic worth and dignity of the child as a human being, whether habitual or not, can be held liable for violation of Republic Act No. 7610.

Although it is true that not every instance of laying of hands on the child constitutes child abuse, petitioner’s intention to debase, degrade, and demean the intrinsic worth and dignity of a child can be inferred from the manner in which he committed the act complained of.”

Upang malaman kung ang isang aksyon ay masasabi na bang pang-aabuso sa bata ay marapat na tingnan ang kabuuan ng pangyayari lalo na ang pamamaraan kung paano ito ginawa. Kung ito ay nakakapagpababa, nakakapanghamak at nakakasira sa pagkataong-loob at dignidad ng isang bata kahit na ito ay minsanan o palagiang ginagawa ay maituturing na itong pang-aabuso sa bata. Gaya halimbawa sa inyong nasaksihan ang pagpalo, pagbibitaw ng masasakit na salita at pagmura sa harap ng maraming tao ng paulit-ulit ay pawang nakakahiya at nakaka-trauma na pangyayari sa isang bata na makokonsidera bilang isang pang-aabuso sa bata.

Ang pagdisiplina ng magulang sa mga anak ay mahalaga ngunit marapat na ito ay gawain sa paraan kung saan magtatanda at matutunan ng bata ang leksyon na dapat niyang mabatid, hindi sa paraan kung saan siya ay mahahayag sa kahihiyan o takot na maaari pang makasama imbes na makabuti sa kanya.

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay.

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.