Legal guardian para sa menor-de-edad

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | Jan. 26, 2025

Ayon sa batas, ang mga magulang ang pangunahing tagapangalaga sa katauhan at ari-arian ng kanilang mga anak na wala pa sa tamang gulang. Hindi na kinakailangan ng pagtatalaga ng hukuman para rito dahil batas na mismo ang nagtakda nito. 

Subalit, may mga pagkakataon kung saan ang parehong ama at ina ng isang bata ay hindi makaganap sa kanilang mga tungkuling pangalagaan ang katauhan at mga ari-arian ng kanilang mga anak. 

Sa pagkakataong ito, ang sinuman na kamag-anak ng isang bata o ng nasabing bata mismo, kung siya ay 14 na taong gulang na, ay maaaring maghain sa korte ng isang petisyon na matalaga ng isang guardian. Maaaring ihain ang nasabing petisyon sa korte na gumaganap bilang family court sa lugar kung saan nakatira ang bata, o sa lugar kung saan matatagpuan ang alinman sa kanyang mga ari-arian, kung siya ay nakatira sa ibang bansa. 

Sa ilalim ng A.M. No. 03-02-05-SC (Rule on Guardianship of Minors) na inilabas ng Korte Suprema noong Mayo 1, 2003, maaaring magtalaga ang husgado ng legal na tagapangalaga ng isang batang wala pa sa tamang gulang (minor) sa mga sumusunod na sitwasyon:

1. Death, continued absence or incapacity of his parents;

2. Suspension, deprivation or termination of parental authority;

3. Re-marriage of his surviving parent, if the latter is found unsuitable to exercise parental authority; or

4. When the best interest of the minor so requires (Section 4, A.M. No. 03-02-05-SC).

Matapos maihain ang petisyon para sa pagtatalaga ng isang guardian, magkakaroon ng pagdinig sa nasabing petisyon at magsasagawa ang isang social worker ng case study. Sinuman ang nais magbigay ng kanyang pagsalungat sa petisyon ay maaaring maghain ng kanyang basehan sa hukuman.

Sa pagtatalaga ng legal na tagapangalaga sa katauhan at ari-arian ng isang bata, kailangang matiyak na ang hihirangin o itatalaga na legal na tagapangalaga o tagapangasiwa ay karapat-dapat sa tungkulin. Ikokonsidera ng husgado ang kanyang magandang karakter, pag-iisip, pisikal at sikolohikal na kondisyon, pinansyal na kakayahan, kakayahang pangasiwaan ang mga ari-arian, at maging ng kanyang relasyon sa batang kanyang pangangalagaan.

Ang legal na tagapangalaga ay may obligasyong pangalagaan ang katauhan o ang mga ari-arian ng nasabing bata. Bukod sa pangkalahatang pangangalaga, ang isang legal na tagapangalaga o legal guardian ay may mga obligasyong katulad ng:

1. Pagbabayad sa utang ng bata mula sa personal nitong ari-arian o sa mga kita ng kanyang mga real properties;

2. Paniningil sa mga pautang ng ward;

3. Pangangalaga sa mga ari-arian ng kanyang ward; at

4. Pagsusumite ng imbentaryo ng mga ari-arian ng kanyang ward sa loob ng tatlong buwan mula nang siya ay nahirang na legal na tagapangalaga at kada taong susunod dito.

Kapag mayroong usapin ukol sa mga ari-arian ng bata, may obligasyon ang legal na tagapangalaga na ipagtanggol ang bata at magsilbing kinatawan ng bata sa nasabing usapin. Ang legal na pangangalaga at pangangasiwa ay matatapos sa sandaling ang bata ay tumuntong na sa tamang edad, kung ang nasabing bata ay namatay, o kaya naman ay umalis ang kanyang tagapangalaga.

Kapatid na ayaw pumirma sa kaso

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | Jan. 25, 2025

Dear Chief Acosta,

Nais na naming hatiin ng aking bunsong kapatid ang lupang ipinamana ng aming mga magulang sa aming apat na magkakapatid. Subalit, ang aming panganay at ikatlong kapatid ay tumatangging hatiin ang lupa. Dahil dito, napag-isipan kong maghain na ng kasong judicial partition. Sa kasamaang-palad, sinabi sa akin ng bunso naming kapatid na ayaw niyang mapabilang sa nasabing kaso. Hindi rin diumano siya pipirma para rito.  Puwede ko ba siyang isama sa kaso kahit ayaw niyang pumirma? — Ceej

---

Dear Ceej,

Ang sagot sa iyong katanungan ay matatagpuan sa Section 10 ng Rule 3 ng A.M. No. 19-10-20-SC na may petsang 15 Oktubre 2019, o mas kilala bilang “2019 Amendments to the 1997 Rules of Civil Procedure.” Sang-ayon sa nasabing probisyon:

“Section 10. Unwilling co-plaintiff. – If the consent of any party who should be joined as plaintiff cannot be obtained, he may be made a defendant and the reason therefor shall be stated in the complaint.”

Samakatuwid, ang isang taong dapat na kasama bilang plaintiff o nagrereklamo, ngunit ayaw pumayag o pumirma sa kaso, ay maaaring isama pa rin sa kaso; ngunit hindi bilang isang plaintiff, kung hindi bilang isang defendant. Kinakailangan lamang itong ipaliwanag sa complaint, upang maunawaan ng husgado.

Gaya sa iyong kaso, ang bunso ninyong kapatid na nagnanais sanang hatiin na ang lupa, ay maaaring isama sa kaso bilang isang defendant, kung hindi niya nais na sumama sa kaso. Ito ay upang magkaroon ng ganap na resolusyon ang mga isyu.  

Dapat na malaman na hindi maaaring pigilan ang isang partido na pumunta sa husgado upang magkaroon ng resolusyon ang mga isyu na nais niyang ilapit nang dahil lamang mayroon siyang dapat na kasamang partido na ayaw magbigay ng permiso sa pagsasampa ng kaso, o ayaw sumali sa kaso. Sa pagkakataon na ito, ang mga ayaw sumali sa kaso ay maaaring isama bilang defendant kahit na hindi magkasalungat ang kanilang mga interes. Ito ay dahil kailangang maisama ang lahat ng mga kailangang partido sa kaso upang ganap na madinig ng korte ang mga isyu at sa gayon ay mapagdesisyunan ang karapatan at obligasyon ng bawat sangkot na partido.

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.

Karapatan ‘wag ipagkait, inosente ay palayain

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Daing mula sa hukay | Jan. 25, 2025

ISSUE #342

Ano nga ba ang tunay na kahulugan ng salitang katarungan? Noong unang panahon, may punto na ang katarungan diumano ay “Mata sa mata, ngipin sa ngipin.” Sa ilang pagkakataon naman ay kapag may nakulong o naparusahan ng kamatayan.

Ayon kay St. Thomas Aquinas, ang katarungan ay isang birtud na nagbibigay-daan sa atin na dapat ipagkaloob sa bawat tao ang karapatan, kung ano ang nararapat sa bawat tao at kung ano ang nararapat na matanggap ng bawat tao. Sa madaling salita, isa sa kahulugan ng katarungan ay ang pagbibigay ng nararapat.

Katulad sa nabanggit, ang katarungan o hustisya sa tunay nitong kahulugan ay katumbas ng pagpapataw ng tamang kaparusahan sa nagkasala at pagpapalaya naman sa inosente.

Ang ganitong sitwasyon o kalagayan ay nakakatulong sa pagbibigay ng pagkakataon sa akusado (napatunayang inosente o nagkasala at nabilanggo man) na tiyak na makakabalik sa kanilang tahanan o  pamayanang pinagmulan ng may natitira pang dangal sa kanyang katauhan.

Sa kasong People v. Palaran (CA-G.R. CR No. 019) sa panulat ni Honorable Associate Justice Loida S. Posadas-Kahulugan ng Court of Appeals, Cagayan De Oro City, na may entry of judgment noong ika-17 ng Pebrero 2022, ating tingnan kung paano nagampanan ng nabanggit na hukuman ang layunin nito kaugnay sa kaso ng pagpaslang o murder, na kinaharap ng dalawa sa ating mga kliyente na itatago na lamang natin sa mga pangalang “Borgie”, at “Jessie”.

Bilang pagbabahagi, ating suriin ang naging paglalahad mula sa bersyon ng panig ng tagausig. Alinsunod dito, noong ika-12 ng Marso 2012, sa pamamagitan ng pagsasabwatan, aniya ay pinatay nila Borgie at Jessie ang biktima na itatago na lamang natin sa pangalan na “Regina”, isang ginang na higit 60-anyos. Ang pagpaslang ay ginawa sa pamamagitan ng maraming saksak. Walang direktang nakasaksi sa akto ng pagpaslang, subalit ayon sa mga kapitbahay ng biktima at siyang tiyahin mismo ng isa sa akusado na si Borgie na itatago na lamang natin sa pangalan na “Amelya”, inamin daw ni Borgie sa kanya sa pamamagitan ng isang tawag sa telepono ang pamamaslang kay Aling Regina.

Kaugnay sa nabanggit na pag-amin, isinumbong ni Amelya sa kapulisan si Borgie.

Dalawang araw ang makalipas, nakatakdang magkita si Borgie at ang tiyahin niyang si Amelya para sana bigyan ng perang pamasahe si Borgie.

Lingid sa kaalaman ni Borgie, may mga kapulisan na sa lugar kung saan nakatakda silang magkita at du’n din siya naaresto. Sa kabilang banda, kasamang nadakip si Jessie sa kadahilanan na siya ay itinuro ni Borgie bilang kasabwat diumano nito.

Kinasuhan ng kasong pagpaslang o murder sina Borgie at Jessie. Samantala, iginiit nila na walang basehan ang akusasyon laban sa kanila.

Pinabulaanan ni Borgie ang naturang pag-amin kay Amelya. Idinagdag pa ni Jessie na hindi naman siya dapat masasama sa mga naaresto kung hindi sila nagkasamang mag-basketball ni Borgie at idinawit lamang siya umano nito.

Matapos ang paglilitis, nahatulan ng murder o pagpaslang ng Regional Trial Court o RTC ang dalawang akusado. Binigyan ng malaking timbang ng hukuman ang salaysay ni Amelya.

Aniya ito ay malinaw, detalyado at buo. Bukod pa rito, ang pagturo niya sa kanyang pamangkin ay malinaw na akma ng may pagmamahal, dahil walang nakikitang masamang motibo ang RTC para idiin ni Amelya ang pamangkin nitong si Borgie sa mabigat na paratang ng pagpaslang, kung hindi para lamang makatulong na mapanagot ito sa kanyang sariling pagkakasala. Sa kaugnay na isyu, ayon sa RTC, napatunayan din ang pagsasabwatan ni Borgie at Jessie. Kaya nararapat din na mahatulan si Jessie.

Dagdag pa ng RTC, ang pamamaslang diumano ay ginamitan ng abuse of superior strength na siyang nagkuwalipika sa kaso ng pagpatay o murder. Matanda na ang biktima, babae, at dalawa pa silang lalaking salarin.

Inapela nila Borgie at Jessie sa Court of Appeals ang naging hatol sa kanila sa tulong at representasyon ni Manananggol Pambayan Jan Edgar J. Rubico, mula sa aming PAO-Regional Special and Appealed Cases Unit (PAO-RSACU) Mindanao.

Tulad ng ating unang nabanggit, pinal na tinuldukan ang isyu ng pamamaslang ng Court of Appeals nang magkaroon ito ng entry of judgment noong ika-17 ng Pebrero 2022.

Sa nasabing kaso, napawalang-sala si Jessie, habang napababa naman sa homicide ang kasong murder ni Borgie.

Sa pananaw ng Court of Appeals, bagaman ipinagtibay nito ang konbiksyon ni Borgie, hindi raw napatunayan ang tinatawag na “abuse of superior strength” na siyang magkuwalipika sa kaso ng pagpatay o murder.

Ayon sa People v. Bacares, sinabi ng Korte Suprema upang maturing abuse of superior strength ang qualifying circumstance sa murder, nararapat diumano na maipakita na sinadya at may kamalayan na ginamit ito ng salarin.

Ang katibayang meron ang dalawang salarin laban sa isang biktima ay hindi sapat upang maituring ang nasabing qualifying circumstance sa murder. Kailangan ding patunayan na ginamit ang advantage na ito, o kalamangan sa paggawa ng krimen o pamamaslang.

Sa madaling salita, hindi sapat na sabihin lamang na meron dalawang lalaki laban sa isang babae upang maituring na advantage, kailangan ding maipakita na nagamit ang nasabing advantage sa paggawa ng krimen.

Sa kasong ito, bagaman sapat ang ebidensiya upang ituro na pinaslang ni Borgie si Regina, batay sa salaysay ni Aling Amelya, hindi naman naipakita kung nagamit nga ba ang nasabing kalamangan ng lakas, sapagkat walang nakakita ng pagpaslang dahil ang konbiksyon ay batay sa mga napatunayang ebidensiyang sirkumstansiya.

Sa kabilang banda, pinawalang-sala naman ng Court of Appeals si Jessie. Bagaman ang pag-amin ni Borgie sa kanyang tiyahin na si Amelya ay maaaring magamit laban sa kanya, ang aniya naman ay pag-amin at pagdawit ni Borgie kay Jessie sa kaso sa mga kapulisan ay hindi magagamit.

Ayon sa Court of Appeals, alinsunod sa tinatawag na res inter alios acta rule, ang karapatan ng isang partido na hindi maaaring mapasama o ma-prejudice sa pamamagitan ng mga akto, deklarasyon o pagkukulang ng ibang tao.

Sa madaling salita, ang extra-judicial confession diumano ni Borgie sa kanyang tiyahin na si Amelya ay umiiral lamang sa kanya at hindi maaaring magamit sa kanyang kapwa akusado na si Jessie.

Bagaman isang exception sa res inter alios acta rule ang tinatawag na admission made by a conspirator rule, upang matagumpay na maituring ito, kinakailangan muna ng ebidensiya ng pagsasabwatan o conspiracy bukod sa nasabing akto o deklarasyon ng pag-amin ni Borgie.

Kaugnay nito, bukod sa pagtuturo ni Borgie kay Jessie, wala nang ibang ebidensiya na maaaring magpatunay sa naturang sabwatan o conspiracy sa pagitan nilang dalawa. Dahil dito, hindi napatunayan ang pagsasabwatan at higit sa lahat, ang partisipasyon ni Jessie sa pagkamatay ni Regina.

Sa kabuuan, bagama't ikinalulungkot na ang isang buhay ay nawala, ang katarungan sa totoong kahulugan nito ay hindi maaaring pahintulutan ang labis na kaparusahan, at higit sa lahat – ang pagkakakulong ng isang taong inosente sa mata ng batas lalo na kung ito ay nakabatay lamang sa pagdawit at pag-amin ng ibang tao.

Ang kasong ating naibahagi ay pagpapaalala na hindi maaaring pahintulutan ang labis na kaparusahan sa nagkasala at pagkakulong naman sa isang taong inosente kung layunin nating hindi mailibing sa hukay ang katarungan at katwiran.