‘Di COVID-19 ang ikinamatay kundi Dengvaxia...

nawalan ng ganang kumain at naglabasan ang dugo sa bibig at ilong, dinanas ng 13-anyos

ni Atty. Persida Rueda-Acosta - @Daing mula sa hukay | July 17, 2020

Taong 2020 na. Matinding pag-aalala sa kaligtasan ng mamamayan sa sandaigdigan ang idinudulot ng COVID-19. Ang pamilya Diola ng Bulacan ay hindi lamang katindihan ng pag-aalala ang naranasan sa panahon ng pandemyang ito kundi katindihan ng kawalan na hinding-hindi na mapupunan. Tila sariwang sugat pang nagpaparamdam ng sakit sa pamilya Diola ang trahedyang naganap sa kanilang sambahayan noong Hunyo 26, 2020— ang araw ng paglisan ng mahal nilang kapamilya na si Diana Diola.

Kasabay na nalibing ng wala nang buhay na si Diana ang kanyang pangarap. Anang kanyang ama na si G. Arman Diola:

“Napakadali lamang naglaho ang lahat ng pangarap ng aking anak. Matalino siya sa kabila ng madalas na pagsakit ng kanyang tiyan at pagkawala ng ganang kumain ay nanatili siyang nangunguna sa klase. Dahil dito, kahit mayroong General Community Quarantine (GCQ) at hirap makakuha ng sasakyan, pumunta ako at humingi ng tulong sa Public Attorney’s Office (PAO) para isailalim ang aking anak na si Diana sa forensic examination para malaman namin ang tunay na dahilan ng biglaang pagkamatay niya.”

Si Diana ay 13-anyos lamang nang namatay sa isang ospital sa Pampanga. Siya ang ika-154 sa mga naturukan ng Dengvaxia at nakaranas bago namatay ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki at pagdurugo ng laman-loob), neurotropism (pamamaga at pagdurugo ng utak) and increase in severity of dengue disease) consistent sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015} — na sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, pagkatapos na hilingin ng kanilang mga pamilya.

Tatlong beses naturukan ng Dengvaxia si Diana. Una noong Abril 11, 2016; pangalawa noong Oktubre 11, 2016; at pangatlo noong Abril 19, 2017. Noong mga Hunyo, 2016, nagreklamo na siya ng pananakit ng tiyan at siya ay dinala sa isang ospital sa Bulacan kung saan siya ay out-patient lamang. Kapag nakainom siya ng iniresetang gamot sa kanya, nawawala naman ang pananakit ng kanyang tiyan. Nasundan muli ang pagsakit ng kanyang tiyan bandang 2017. Ayon sa kanyang ama, mula nang siya ay mabakunahan ng Dengvaxia, naging masasakitin ang kanyang tiyan at wala rin siyang ganang kumain kaya binigyan siya ng mga vitamins para rito.

Noong 2018, nagpatuloy ang pagsakit ng kanyang tiyan at sa kabila ng mga laboratory tests na isinagawa sa kanya, hindi nila matukoy kung ano ang dahilan ng pagsakit ng kanyang tiyan. Kapag nadala sa ospital at nabigyan ng gamot, nawawala naman ang pagsakit ng kanyang tiyan, subalit bumabalik makalipas ng ilang buwan. Nagpatuloy ang pagkawala ng kanyang ganang kumain. Noong Hunyo, 2019, hindi na siya kumakain kaya nanghina siya. Isinugod siya sa ospital para ipa-check-up. Nang panahong ‘yun ay in-admit na siya sa ospital at nanatili siya roon ng dalawang araw, ngunit wala namang makitang mali sa kanyang laboratory tests. Pagkauwi nila sa bahay, nagpatuloy pa rin ang pagsakit ng kanyang tiyan.

Pagdating ng Hunyo, 2020, nagsimulang maging kritikal ang kalagayan ni Diana. Narito ang ilan sa mga detalye ng mga pangyayaring ‘yun na humantong sa kanyang kamatayan:

1. Hunyo 21 at 23, 2020 - Sa mga petsang ito, dinala si Diana sa ospital dahil sa lagnat at pananakit ng tiyan, ulo at kasu-kasuan. Umabot sa 39 degrees ang kanyang lagnat dahil diumano sa Urinary Tract Infection (UTI). Niresetahan siya ng antibiotics at inuwi na siya ng kanyang pamilya.

1. Hunyo 25, 2020 - Nagreklamo siya na hindi diumano siya makakita, nahihilo at namamanhid ang kanyang mga paa at nawalan din siya ng malay. Isinugod siya ni Mang Arman sa ospital at isinailalim sa blood test at lumabas sa resulta na mababa ang platelet count niya at mayroon siyang dengue. Nabanggit din ng doktor na walang pulso at blood pressure (BP) si Diana at kritikal na siya. Dahil dito at dahil walang espesiyalista sa dengue ang naturang na ospital, inilipat siya at dinala sa Pediatric Intensive Care Unit nito.

1. Hunyo 26, 2020 - Nagkaroon si Diana ng BP kaya nasalinan siya ng dugo. Subalit naging kritikal na siyang muli. Naglabasan na ang dugo sa kanyang bibig, ilong at ibang parte ng katawan hanggang sa siya ay binawian na ng buhay, alas-6:00 ng umaga.

Sa pagmumuni-muni sa naging kamatayan ni Diana, narito ang mga hinaing ni G. Diola:

“Matapos na bumigay ang murang katawan ni Diana dahil sa severe dengue, sinabihan ako ng mga doktor na ilabas ko agad siya sa ospital para hindi siya maisama sa mga may COVID-19. Sinabihan ako na ang sanhi ng kamatayan niya ay severe dengue at hindi COVID-19.

“Napakasakit para sa amin ang dagliang pagpanaw ni Diana. Siya ay malusog at maganang kumain bago siya masaksakan ng Dengvaxia.

“Ang nakapagtataka, kahit nanakit ang tiyan niya at nawalan ng ganang kumain ay wala silang makitang dahilan ng pagsakit ng kanyang tiyan at pagkawala ng gana niyang kumain. Ito pala ang epekto ng Dengvaxia sa aking anak. Anong klaseng gamot ito at nagdulot ng sakuna sa kalusugan ni Diana?”

Si Diana ay isa na naman sa mga maipagmamalaki sana ng susunod na henerasyon, ngunit naisakrispisyo ang kanyang buhay dahil sa naturang bakuna. Kung pinakinggan lamang ng mga kinauukulan si Dra. Mary Ann Lansang na nagpahayag sa Senado na kailangang ma-monitor ang mga nabakunahan ng Dengvaxia sa loob ng higit sa 20 taon, maaaring narito pa si Diana at tayo ay mabibiyayaan ng katalinuhan niya. Sa mga naulilang pamilya nila Diana, nasabi naman ni Atty. Erwin P. Erfe, M.D.: “Nothing can and will ever heal their pain, except possibly justice.” Ang hustisya ay patuloy na ipinaglalaban ng PAO at ng inyong lingkod gaano man ito kailap at kay hirap kamtin.

Gumegewang habang naglalakad at naglalaway, dinanas ng 13-anyos bago namatay sa Dengvaxia

ni Atty. Persida Rueda-Acosta - @Daing mula sa hukay | July 10, 2020

Kambal na kalbaryo— ito ang muntik nang pagdaanan ng pamilya Cariño ng Pampanga. Nalagay sa peligro ang isa nilang kapamilya na si Roshaine Cariño na ikinasawi nito, at ang isa pa ay naligtas sa parehong kapalaran dahil ang edad diumano nito ay lampas na sa kinakailangang maturukan ng bakuna. Ang bakunang ito ang pinaniniwalaan nilang sanhi ng trahedyang sinapit ng nasawi nilang anak na si Roshaine.

Anang mga magulang ni Roshaine na sina G. Romeo at Gng. Virginia Cariño:

“Ang aming anak na si Roshaine ay nabakunahan ng Dengvaxia. Una, noong April 29, 2016, pangalawa noong November 4, 2016 at panghuli noong May 5, 2017. Siya ay nabigyan ng bakuna sa xxx Elementary School (hindi pinangalanang paaralan) Minalin, Pampanga. Samantalang, ang aming anak na si Johnrev ay hindi nabakunahan dahil siya ay lampas na sa edad na kinakailangang mabakunahan.”

Maaalala natin na sa mga kasong hawak ng PAO na may kaugnayan sa nasabing bakuna, may mga hindi na menor-de-edad sa mga biktima. Sa sitwasyon ng mga Cariño, nasabi nila ito: “Naisip namin na mabuti pala at hindi na naturukan si Johnrev dahil baka kung naturukan siya ay matutulad siya kay Roshaine.”

Si Roshaine ay 13-anyos nang namatay noong Pebrero 19, 2018. Siya ang ika-23 sa mga naturukan ng Dengvaxia at nakaranas bago namatay ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki at pagdurugo ng laman-loob), neurotropism (pamamaga, at pagdurugo ng utak), and increase in severity of dengue disease) consistent sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015} — na sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, pagkatapos hilingin ng kanilang mga pamilya.

Nang matapos ang ikatlong turok kay Roshaine, madalas na siyang nilalagnat, sumasakit ang tiyan at ulo. Noong mga huling araw ng Setyembre, 2017, sinabi ng kanyang guro sa kanyang mga magulang ang naobserbahan nitong kakaiba niyang ikinikilos sa eskuwelahan. Si Roshaine ay gumegewang na naglalakad at naglalaway na parang na-stroke. Pagkatapos nito, nagreklamo si Roshaine ng pananakit ng ulo at paglabo ng kanyang paningin. Umusli at lumuwa na rin ang kanyang mga mata.

Pagdating ng Oktubre at Disyembre, 2017, nadagdagan ang mga nararamdaman ni Roshaine. Narito ang ilan sa mga detalye ng kanyang mga pinagdaanan:

1. Oktubre 3, 2017: Isinailaim siya sa x-ray at CT scan sa ospital. Ayon sa doktor, may bukol sa brainstem ng ulo ni Roshaine. Kinakailangan diumano siyang isailalaim sa MRI para makita ang sanhi at kung saang parte ng kanyang ulo naroon ang nasabing bukol. Hindi agad napa-MRI si Roshaine dahil nag-ipon pa ng pera ang kanyang mga magulang. Hindi na bumalik sa normal ang kilos niya, ang kanyang mga mata ay lumala pa.

2. Disyembre 20, 2017: Kinumbulsiyon si Roshaine. Muli siyang isinugod sa ospital at agad na dinala sa Intensive Care Unit (ICU) dahil siya ay nahihirapang huminga at marami diumano siyang sipon dahil sa pulmonya. Nilagyan siya ng oxygen. Bahagyang naka-recover si Roshaine, subalit hindi na siya makatayo at makapagsalita. Pinayuhan ang kanyang mga magulang na ilabas na siya para hindi na mahawa pa sa sakit ng ibang mga bata, kaya sa bahay na nila siya inalagaan. Hindi na bumuti ang kalagayan ni Roshaine pagkatapos noon.

Pagsapit ng Enero hanggang Pebrero, 2018 ay lumubha ang kondisyon ni Roshaine, na humatong sa kanyang kamatayan. Narito ang ilang detalye sa mga nangyari sa kanya:

1. Enero 25, 2018: Isinailalim siya sa iba’t ibang pagsusuri sa ospital. Pagkatapos makita ng doktor ang resulta ng MRI ni Roshaine, sinabihan ang kanyang mga magulang na mabilis ang paglaki ng bukol sa ulo niya sa loob lamang ng tatlong buwan. Nakitaan din ng doktor ng pagtutubig sa ulo niya. Hindi umano matatanggal ang bukol sa ulo ni Roshaine, ngunit maaari siyang makasama ng kanyang mga magulang nang walong buwan hanggang isang taon kung matatanggal ang tubig sa kanyang ulo. Subalit sinabi rin ng doktor na kung matanggal man ang tubig sa ulo niya, parang lantang gulay pa rin siya kaya nagpasya na lamang ang mga magulang niya na iuwi siya upang makasama siya kahit sa maikling sandali.

2. Pebrero 19, 2018: Hindi bumuti ang kalagayan ni Roshaine at nagpatuloy rin ang kanyang lagnat. Parang lantang gulay na siya hanggang sa siya ay binawian ng buhay nang araw na ‘yun. Lumabas ang mga pantal sa kanyang katawan, tumigas at lumobo rin ang kanyang tiyan pagkatapos niyang pumanaw.

Sa gitna ng kanilang pagdadalamhati, lumapit sa aming tanggapan at sa inyong lingkod ang mag-asawang Cariño. Anila:

“Ang bakuna na ipinagmamalaki nilang proteksiyon laban sa dengue ay ang parehong dahilan ng biglaang pagkamatay ni Roshaine. Naging kaawa-awa ang kanyang kalagayan, dagdag pa rito, ang kawalan namin ng pera kaya hindi namin siya nabigyan ng sapat na pangangalaga. Ayon sa mga balita, dapat pala ay matutukan ang batang nabakunahan ng Dengvaxia. Para sa aming mahihirap na kailangang kumayod nang kumayod para sa aming ikabubuhay, mahirap na kami ay pumunta sa ospital dahil hindi naman kami aasikasuhin doon. Isa pa, wala naman silang nabanggit na ganito noong bakunahan si Roshaine. Kaya naman napagpasyahan naming mag-asawa na humingi ng tulong sa Public Attorney’s Office para malaman ang tunay na dahilan ng biglaang pagkamatay ni Roshaine. Kasama na rito ang aming hiling na mabigyan kami ng tulong legal para maipaglaban naming mag-asawa ang kamatayan ng aming anak.”

Katotohanan at katarungan — ang kambal ding mga mithiin na patuloy na ipinaglalaban ng aming tanggapan, kasama ang PAO Forensic Team, para kay Roshaine at sa katulad niyang mga biktima. Nagkakatulungan o complementary ang dalawang adhikain na ito—sabay naming isinusulong hanggang sa magliwanag ang lahat at kumiling ang timbangan ng hustisya para sa ibang biktima. Patuloy ang daing ng mga biktima na lumalaban pa ngayon.

11-anyos, nanamlay, nagsuka ng dugo na may plema at ‘di makakita bago namatay sa Dengvaxia

ni Atty. Persida Rueda-Acosta - @Daing mula sa hukay | July 3, 2020

Ang paghingi ng saklolo ang huling mga salita na narinig ng isang ama mula sa kanyang anak bago ito pumanaw. Matindi ang pagnanais ng una na masagip sa kamatayan ang pinakamamahal niyang anak, ngunit huli na ang lahat. Napakasakit na alaala ito hindi lamang sa isang ama kundi sa lahat ng nagmamahal sa naturang bata na nagngangalang Lea delos Santos, lalo pa at maaari naman sanang naiwasan ang masaklap na pangyayari na pinaniniwalaang kumitil sa kanyang buhay.

Si Lea, anak nina G. Lito at Gng. Jennifer delos Santos ng Maria Aurora, Probinsiya ng Aurora, ay 11-anyos lamang nang namatay noong Pebrero 13, 2018. Siya ang ika-22 sa mga naturukan ng Dengvaxia at nakaranas bago namatay ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki at pagdurugo ng laman-loob), neurotropism (pamamaga at pagdurugo ng utak) and increase in severity of dengue disease) consistent sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015} — na sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, pagkatapos na hilingin ng kanilang mga pamilya.

Tatlong beses nabakunahan ng Dengvaxia si Lea sa kanilang eskuwelahan. Una, noong Abril 15, 2016, pangalawa noong Oktubre 25, 2016 at panghuli noong Abril 26, 2017. Noong mga huling linggo ng Disyembre, 2017 ay nag-umpisa siyang maging matamlay. Bihira na siyang lumabas ng bahay hindi kagaya dati na nakikipaglaro pa siya ng volleyball sa kanyang mga kaklase. Noong Enero 28, 2018, nag-umpisa nang magkasinat si Lea. Patuloy ang pagiging matamlay niya at ayaw na niyang umalis ng bahay, natutulog na lamang siya dahil masakit diumano ang kanyang ulo at katawan. Hindi na bumalik ang kanyang sigla, palagi na siyang matamlay at mapusyaw. Noong Pebrero 1, 2018, isinailalim siya sa hematology test at urinalysis. Ayon sa doktor, mababa diumano ang red blood cells ni Lea at may kaunting bakterya diumano na nakita sa ihi niya. Ipinainom ng kanyang mga magulang ang iniresetang gamot ng doktor sa kay Lea, ngunit hindi bumuti ang kanyang kalagayan. Noong Pebrero 3, 2018, nag-umpisa nang tumaas ang kanyang lagnat at nag-umpisa na rin siyang magreklamo ng pagkahilo at pagsusuka. Napapadalas din ang pagdudura niya sa hindi malamang kadahilanan. Sobrang matamlay na si Lea noon at hindi na siya nakakakain nang maayos.

Noong Pebrero 9, 12, at 13, 2018 ang naging kritikal na mga sandali ni Lea na humantong sa kanyang kamatayan. Narito ang ilan sa mga nangyari kay Lea:

1. Pebrero 9, 2018 - Na-confine si Lea at hindi na nawala ang pananakit ng kanyang ulo at hirap sa paghinga. Nag-umpisa siyang magkapantal sa buong katawan at namanas ang kanyang mukha at mga paa.

2. Pebrero 12, 2018 - Alas-5:00 ng hapon nang salinan ng dugo si Lea, dahil ayon sa doktor ay anemic siya. Pagkatapos masalinan ng dugo, alas-9:00 ng gabi ay biglang nag-iba ang lagay ni Lea. Hindi na siya mapakali na tila hindi alam kung ano ang gustong gawin. Pasado alas-11:00 ng gabi, bigla na lamang niyakap ni Lea ang kanyang ama sabay sambit nito: “Papa, papa, wala na akong makita. Tulong, tulong!” Dali-daling pumunta sa nurse si G. Delos Santos upang humingi ng saklolo, subalit sinabihan lamang siya ng nurse na patulugin si Lea. Hirap na hirap na huminga si Lea at hindi pa rin ito mapakali sa higaan niya.

3. Pebrero 13, 2018 - Alas-2:30 ng madaling-araw, habang nakayakap si Lea sa kanyang ama ay bigla siyang nagsuka ng dugo na may kasamang plema. Akala ni G. Delos Santos noong una ay tulog lamang si Lea, subalit nang tingnan niya ang mukha ng anak ay hindi na ito dumidilat. Tinawag agad ni G. Delos Santos ang mga nurse upang humingi ng saklolo. Sinubukan nilang i-revive si Lea, subalit sa kasamaang-palad ay tuluyan na itong pumanaw.

Sa kanilang pagmumuni-muni sa pagkamatay ng kanilang mahal na anak, nasabi nila G. at Gng. Delos Santos ang mga sumusunod:

“Labis ang hinagpis na aming pinagdadaanan dahil sa biglaang pagkawala ni Lea. Masigla at malusog na bata ang aming anak at punumpuno ng pangarap sa buhay. Napakasakit dahil sa pag-aakala naming makakapagbigay ng proteksiyon sa kanya ang bakuna kontra dengue ay pumayag kaming maturukan siya, subalit ‘yun din pala ang kikitil sa kanyang buhay.

“Ang bakuna na ipinagmamalaki nilang proteksiyon laban sa dengue ay ang parehong dahilan ng biglaang pagkamatay ni Lea. Kaya naman napagpasyahan naming mag-asawa na humingi ng tulong sa Public Attorney’s Office para malaman ang tunay na dahilan ng biglaang pagkamatay niya. Kasama na rito ang aming hiling na mabigyan kami ng legal na tulong para maipaglaban naming mag-asawa ang kamatayan ng aming anak.”

Ang PAO, ang inyong lingkod at ang PAO Forensic Team ay agad na tumalima sa nabanggit na mga kahilingan. Ang masusing forensic examination ay naisagawa na, ang legal assistance naman para sa kaso ng yumaong si Lea ay patuloy na ipinagkakaloob ng PAO at ng inyong lingkod.

Nang sambitin ni Lea noon sa kanyang ama na wala na siyang makita at malabo na ang mga mata kaya siya ay humihingi ng tulong, maaalalang siya ay hirap na hirap na rin noong huminga. Sa kabila nito, sinabihan lamang ng nurse ang nagpapasaklolo niyang ama na patulugin lamang siya. Ang tugon sa ganito kakritikal na tagpo sa buhay ni Lea at sa tulad niyang mga biktima, ganundin sa pinakaugat nito na higit na mabigat na kapabayaan sa kasaysayan ng pagbabakuna ng mga “viruses”, samantalang clinical trial phase 3 pa sa bansa, kundi man sa mundo ay hindi ang simpleng pagpikit ng mga mata lamang. Napakahalaga na manatiling dilat sa katotohanan ang ating kamalayan upang hindi malagay sa kompromiso ang katarungan na ating ipinaglalaban.