Paulit-ulit na lagnat...

Nawalan ng panlasa at nanlabo ang mga mata, dinanas ng 12-anyos bago namatay sa Dengvaxia

ni Atty. Persida Rueda-Acosta - @Daing mula sa hukay | September 18, 2020

Naging palaisipan kay Gng. Corazon O. Malagum ng Bulacan ang pagtanggi ng kanyang anak na si Rolando Malagum sa mga bagay na dati nitong kinagigiliwan tulad ng pagkain ng kanyang mga niluluto at pag-inom ng kanyang bitamina. May mga pag-aaruga rin si Gng. Malagum kay Rolando, tulad ng paghipo sa ulo ng kanyang anak kapag pinaliliguan niya ito, na inireklamo ni Rolando dahil sa matinding kadahilanang babanggitin sa ibaba.

Si Rolando ay 12-anyos nang namatay noong Pebrero 18, 2017. Siya ang ika-32 sa mga naturukan ng Dengvaxia at nakaranas bago namatay ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki at pagdurugo ng laman-loob), neurotropism (pamamaga at pagdurugo ng utak), and increase in severity of dengue disease) consistent sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected Risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015} — na sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, pagkatapos na hilingin ng kanilang mga pamilya.

Si Rolando ay naturukan ng Dengvaxia sa isang paaralan noong Hunyo 14, 2016. Narito ang pagkakaalala ng kanyang ina tungkol sa pagkakabakuna kay Rolando:

“Bago mabakunanhan si Rolando ay may ibinigay siya sa akin na isang maliit na papel. Sabi niya, pinapipirmahan ‘yun ng kanyang guro para sa aking pagpayag na siya ay mabakunahan ng bakuna kontra dengue. Dahil sa kagustuhan na maprotektahan siya ay pinirmahan ko ang nasabing papel na walang sulat.”

Pagkatapos niyang mabakunahan ay nagkalagnat siya. Nang bigyan siya ng Biogesic, umayos naman ang pakiramdam niya, ngunit nagpabalik-balik ang kanyang lagnat at tulad ng nabanggit, may mga ipinag-alala si Gng. Malagum sa sumunod na ikinilos ni Rolando.

“Palagi siyang nagrereklamo na walang lasa ang pagkaing niluluto ko. Lagi rin siyang nahihilo at ayaw niyang magpahipo sa kanyang ulo kapag pinaliliguan ko. Nagrereklamo siyang masakit ang kanyang ulo at palaging basa ang kanyang dumi. Lusaw ang kanyang dumi at kung ano ang kanyang kinain ay ‘yun din ang dumi niya. Ayaw din niyang uminom ng kanyang bitamina na reseta ng kanyang doktor dahil ang katwiran niya ay sumasakit ang kanyang tiyan kapag uminom siya nito.”

Napansin din ni Gng. Malagum na parang nauupos, umiitim at lumiliit ang katawan ni Rolando. Lumalabo rin ang kanyang mga mata. Lalong tumindi ang kanyang kalagayan hanggang Oktubre, 2016. Ayon sa kanyang ina, “Habang nagsasakristan sa piyesta ay dumaing siya na sumakit ang kanyang ulo at dibdib at siya raw ay nahihilo, ayon sa kanyang mga kasamahan.” Noong Nobyembre, 2016, tumindi ang pananakit ng tiyan niya at pabalik-balik ang kanyang lagnat, pero pinilit pa rin niyang makapasok sa eskuwelahan.

Pagdating ng 2017, nadagdagan pa ang nararamdaman ni Rolando at nagsimulang lumala ang kanyang kalagayan. Narito ang ilan sa mga detalye ng mga pangyayaring ‘yun:

1. Enero 17, 2017 - Pumunta sina Gng. Malagum sa GMA sa Kapwa Ko Mahal Ko upang humingi ng tulong para sa operasyon ng kanyang mga mata. Nagsabi rin si Rolando na lumalabo rin ang kanyang mga mata. Pinayuhan si Gng. Malagum ng mga nasa Kapwa Ko Mahal Ko na patingnan ang mga mata ng kanyang anak dahil malabo na diumano ang mga ito.

2. Pebrero 9, 2017 - Pagsapit ng Pebrero, madalang na umihi at dumumi si Rolando. Noong ikalawang linggo ng Pebrero, 2017, madalas siyang nakahiga at hindi na pumasok sa eskuwelahan mula Pebrero 9, 2017 dahil sa lagnat, pananakit ng tiyan at pagkahilo.

3. Pebrero 16, 2017 - Dahil hindi pa rin nawawala ang lagnat ni Rolando, dinala siya ni Gng. Malagum sa isang ospital sa Bulacan. Niresetahan siya ng Biogesic at antibiotics, tapos bumalik na sila sa kanilang bahay. Hindi nakatulog buong magdamag si Rolando dahil sa sama ng kanyang pakiramdam.

Ang mga petsang Pebrero 17 at 18, 2017 ang mga naging kritikal na sandali ni Rolando. Noong Pebrero 17, 2017, nakahiga lang siya dahil sa lagnat at pananakit ng tiyan at ulo. Noong Pebrero 18, 2017, alas-10:30 ng gabi ay dinala si Rolando sa isang ospital sa Bulacan dahil nahihirapan siyang huminga. Nagreklamo rin siya ng pagkaduling at parang wala siya sa sarili sa mga oras na ‘yun. Pagdating sa ospital, agad siyang dinala sa ICU saka in-intubate. Pagkalipas ng 30 minuto, pumanaw na si Rolando.

Sa pagkamatay ni Rolando, narito ang nasabi ni Gng. Malagum:

“Hindi ko maintindihan kung bakit nagkaroon ng pneumonia si Rolando, samantalang hindi pa nagkakasakit ang aking anak. Hindi pa siya nakatikim ng antibiotics bago siya mabakunahan ng bakuna kontra dengue.

“Noong naglalabasan na ang mga balita tungkol sa mga batang nabakunahan ng Dengvaxia, roon na namin naisip na ‘yun ang naging dahilan kaya namatay si Rolando dahil nagkaroon lamang siya ng kakaibang karamdaman nang siya ay mabakunahan. Kaya naman naisipan kong lumapit sa Sumbungan ng Bayan ng GMA News and Public Affairs para ihingi ng tulong ang pagkamatay ng aking anak dahil naniniwala akong Dengvaxia ang naging dahilan ng maaga niyang kamatayan. Ako naman ay binigyan nila ng sulat papunta sa opisina ng Public Attorney's Office (PAO).”

Ang nasabing sulat ay nagsilbing tulay nina Gng. Malagum patungo sa PAO upang matulungan ang kanilang pamilya sa kaso ni Rolando ng aming tanggapan, ng inyong lingkod at PAO Forensic Team. Ang koordinasyon sa amin ng media at iba pang mga institusyon ay nagsisilbing daluyan ng pagmamalasakitan na ipinagpapatuloy ng PAO hanggang sa makamit ang hustisya para sa mga katulad ng yumaong si Rolando. Nagpapasalamat ang PAO sa pagtitiwala ng mga nasabing institusyon. Amin itong patuloy na iingatan at higit pang palalaguin sa pamamagitan ng tapat na paglilingkod at walang takot na paninindigan sa ngalan ng katotohanan at katarungan.

Nagsimula sa bukol sa mukha...

13-anyos, unti-unting nawalan ng balanse, nalumpo at inoperahan sa ulo saka namatay sa Dengvaxia

ni Atty. Persida Rueda-Acosta - @Daing mula sa hukay | Septembe 11, 2020

Ang Persons with Disability (PWDs) ay karaniwang may limitasyon sa paggamit ng kanilang kakayahang makadama, makakita, makarinig at makapagsalita, ganundin sa paglalakad at iba pang kakayahan na lubusang nagagamit ng mga taong walang kapansanan. Masasabing malaking hamon para sa kanila at kanilang pamilya ang pang-araw-araw nilang buhay. Gayunman, dahil sa kagitingan ng maraming PWDs at suporta ng kanilang mga mahal sa buhay, hindi lamang sila nakararaos sa araw-araw kundi napagtatagumpayan pa nila ang mga pagsubok. Sa kabila nito ay ang larawan ng mga taong may kapansanan na hindi nakayanan ang mga hamon ng kanilang naging kondisyon, sa halip, ito ay naging dahilan ng kanilang kamatayan. Isa sa mga ito si Jonell Dacquel. Ang nakadaragdag ng sakit ng kalooban sa nangyari kay Jonell ay ang kanyang sitwasyon bilang bata na dati ay lubusang nagagamit ang kanyang pandama at lahat ng bahagi ng kanyang katawan bago nagkaroon ng diperensya ang ilan sa kanyang faculties. Ang pagkawala ng mga kakayahang ito ay nasundan ng pagkawala ng buong buhay ni Jonell.

Si Jonell, anak nina G. Warlito at Gng. Marivic Dacquel ng Nueva Ecija ay 13-anyos nang namatay noong Pebrero 26, 2018. Siya ang ika-31 sa mga naturukan ng Dengvaxia at nakaranas bago namatay ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki at pagdurugo ng laman-loob), neurotropism (pamamaga at pagdurugo ng utak) and increase in severity of dengue disease), na consistent sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015} — na sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, pagkatapos na hilingin ng kanilang mga pamilya.

Si Jonell ay tatlong beses naturukan ng Dengvaxia. Una, noong Abril 4, 2016, pangalawa noong Nobyembre 8, 2016, at panghuli noong Agosto 8, 2017. Siya ay nabakunahan sa isang eskuwelahan sa Nueva Ecija. Nang matapos ang ikatlong turok, may nagbago sa kalusugan ni Jonell. May tumubo rin na bukol sa kanyang mukha malapit sa ilong.

Noong Oktubre, 2017, nagbago rin ang paglalakad niya ̶ nagtitikling-tikling siya at iika-ika ngunit wala naman umanong masakit sa kanya. Natumba rin siya sa eskuwelahan dahil nawawalan siya ng balanse, at sa kanilang bahay, naging parang lasing kung maglakad si Jonell. Nagpatuloy ang ganu’ng uri ng paglalakad ni Jonell hanggang sa mga sumunod na mga araw ay nagsimula na siyang magreklamo ng sakit ng ulo. Nagsusuka rin siya at madalas na sumasakit ang kanyang tiyan. Nilalagnat din siya kaya pinaiinom siya ng kanyang mga magulang ng paracetamol at nawawala naman ang kanyang lagnat. Kapag tinatanong siya kung ano ang pakiramdam niya, wala naman umano siyang nararamdaman. Hindi nawala ang pag-ika-ika ng lakad ni Jonell at bumagsak na rin ang kanyang pangangatawan kaya siya ay dinala sa ospital.

Noong Disyembre, 2017, lumala ang kondisyon ni Jonell. Narito ang ilan sa mga detalye ng mga nangyari sa kanya:

· Disyembre 19, 2017 - Hindi na bumalik ang kanyang balanse kaya siya ay dinala sa isang ospital sa Cabanatuan City at na-confine ng tatlong araw. Naparalisa ang kaliwang bahagi ng kanyang katawan, umurong kanyang ang dila at hirap din siyang umihi. May mga gamot na itinurok sa kanya, ngunit hindi bumuti ang kanyang kalagayan.

· Disyembre 23, 2017 - Inilipat sa isang ospital sa Baguio si Jonell para ipa-check-up. Nagsagawa naman ang mga doktor ng mga eksaminasyon at inuwi si Jonell ng kanyang mga magulang dahil ayaw na niya sa ospital. Sa bahay, tuluyan nang naparalisa si Jonell. Tuluyan na siyang hindi nakalakad at hindi na rin siya makatayo mag-isa at lumala na ang kanyang kalagayan. Hindi na rin maintindihan masyado ang kanyang pananalita dahil nabulol na siya.

Noong Enero, 2018 ang naging kritikal na sandali sa natitirang mga araw ni Jonell na humantong sa kanyang kamatayan. Noong Enero 13, 2018, dinala ulit si Jonell sa ospital sa Baguio na dating pinagdalhan sa kanya at naoperahan siya sa ulo. Ang sabi ng doktor, kailangan siyang maoperahan dahil mayroon umanong tubig sa kanyang ulo at kailangan itong maalis. Pagtatapat ng kanyang mga magulang:

“Pumayag kaming maoperahan si Jonell dahil gusto pa naming madugtungan ang kanyang buhay.

“Hindi pa rin pinalad ang aming anak dahil ilang araw lang matapos siyang mailabas mula sa ospital pagkatapos ng kanyang operasyon ay binawian din siya ng buhay.”

Mapait na nasaksihan ng pamilya ni Jonell kung paano siya nawalan ng kapasidad na makalakad at makapagsalita – gayung isinilang siya nang walang kapansanan –hanggang sa siya ay bawian ng buhay. Anang kanyang mga magulang:

“Ang bata na dati ay masigla at mahilig magbasketball ay hindi na tuwid kung lumakad. Nawalan na siya ng balanse, kaya naman hindi na siya makapaglaro ng paborito niyang laro. Madalas naming tanungin ang aming sarili, ano ang nangyari sa anak namin?

“Malaki ang paniniwala naming mag-asawa na ang itinurok na bakuna kay Jonell kontra dengue ang naging dahilan ng maagang kamatayan niya.

“Naging kaawa-awa ang aming anak. Nalumpo siya at nahirapan nang husto at sa kakapusan ng pera ay hindi man lang namin siya nabigyan ng lunas. Nasaan ang sinasabi nilang proteksiyon sa mga bata kaya minadali nila itong iturok sa kanila? Namatay ang aming anak nang napakaaga, samantalang sa nakalipas na 12 taon bago siya naturukan ng bakuna kontra dengue ay wala naman siyang naging malubhang karamdaman. Isa lang ang naiba sa kanya, siya ay naturukan ng Dengvaxia.”

Humingi ng tulong sina G. at Gng. Dacquel sa PAO, sa inyong lingkod, at sa PAO Forensic Team upang mabigyan ng katarungan ang pagkamatay ni Jonell. Ginagawa namin ang lahat ng aming makakaya sa kaparaanang legal, upang makamit para kay Jonell ang hustisyang hindi napaparalisa, bagkus ay kumikilos para sa mga biktima.

Ika-30 Dengvaxia vaccinee...

paulit-ulit nanakit ang ulo, nilagnat at nagwala bago namatay sa sakit sa puso

ni Atty. Persida Rueda-Acosta - @Daing mula sa hukay | September 4, 2020

Personal kong nakilala ang mag-asawang Erwin Apa at Judelin Tan Apa noong Marso, 2018 sa Cebu City. Nakita ko sa kanilang mga mukha ang katapangan ng mga taong minsan nang nasugatan. Ang magkabiyak na Apa ay mga magulang nina EJ Christian at Nina Hope T. Apa, na parehong naturukan ng Dengvaxia. Sa kasamaang-palad, si EJ ay pumanaw na, samantalang si Nina ay patuloy na nabubuhay, ngunit may mga nararamdaman na nagiging sanhi ng pag-aalala ng nasabing mag-asawa. Ang pag-aalalang ito ang siyang nagbibigay sa kanila ng katatagan ng kalooban at katapangan na patuloy na ipaglaban ang kaso ng yumaong si EJ at maging ng sinasapit ni Nina ngayon.

Si EJ ay 10-anyos nang namatay noong Pebrero 23, 2018. Siya ang ika-30 sa mga naturukan ng Dengvaxia at nakaranas bago namatay ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki at pagdurugo ng laman-loob), neurotropism (pamamaga at pagdurugo ng utak), and increase in severity of dengue disease) consistent sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015} — na sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, pagkatapos hilingin ng kanilang mga pamilya. Siya rin ay dating mag-aaral sa isang paaralan sa Cebu at naturukan ng Dengvaxia sa isang health center noong Hulyo 26, 2017. Sa unang linggo ng Disyembre, 2017, nagsimula siyang makaranas ng pananakit ng ulo at pagsusuka. Gayundin, siya ay pinainom ng paracetamol, ngunit pabalik-balik ang pananakit ng kanyang ulo at paminsan-minsang pagsusuka. Nagsimula na rin siyang mangayayat. Noong Disyembre 21, 2017, nag-umpisang magkalagnat si EJ, na nagpatuloy hanggang Disyembre 27 at biglang tumaas noong Disyembre 31, na sinabayan ng pananakit ng ulo.

Nagpatuloy hanggang Enero 3, 2018 ang kundisyong ito ng EJ. Noong Enero 4, nawala ang kanyang lagnat, subalit tuluyang nawala ang kanyang sigla at liksi. Kinabukasan (Enero 5), muli siyang nilagnat, nagkasipon at inubo, kaya dinala siya sa espesiyalista upang mapatingnan. Niresetahan siya ng antibiotics, subalit hindi bumuti ang kanyang kalusugan. Nagpabalik-balik ang kanyang lagnat buong Enero, 2018. Siya ay nanghina at nawalan ng ganang kumain.

Noong Pebrero, 2018, sumama ang kundisyon ni EJ na humantong sa kanyang kamatayan. Narito ang ilan sa mga detalye ng mga kaugnay na pangyayari:

• Pebrero 1, 2018 - Dahil sa grabeng ubo at lagnat, hirap siya sa pagtulog. Abnormal ang kanyang paghinga at pagtibok ng puso.

• Unang linggo ng Pebrero, 2018 - Isinailalim siya sa skin test at hematology at wala diumanong nakitang abnormalidad sa nasabing tests.

• Pebrero 15 at 21, 2018 - Bumilis at lumakas ang pagpintig ng puso ni EJ, madalas din niyang hinahabol ang kanyang paghinga. Muli siyang dinala sa isang health center sa Cebu at bumalik noong Pebrero 21 para sa resulta ng tests na isinagawa kay EJ. Napag-alaman na enlarged diumano ang puso niya. Ni-refer siya ng doktor sa ibang ospital upang ma-confine. Pagdating doon, binigyan sila ng pangalan ng isa pang ospital kung saan doon umano nararapat ipa-admit si EJ, na siya naman nilang ginawa. Isinailalim muli siya sa hematology at x-ray.

• Pebrero 22, 2018 - Kinabitan ng oxygen si EJ. Hirap na hirap na siyang huminga na sinamahan pa ng lagnat. Hindi rin siya mapakali.

• Pebrero 23, 2018 - Ala-1:00 ng hapon, nagsimula na siyang magwala na parang hindi niya alam ang ginagawa niya at hindi maintindihan ang mga nangyayari sa kanyang paligid. Nagpamalas din siya ng hindi pangkaraniwang lakas. Naging pabugso-bugso ang paghinga niya hanggang sa siya ay tuluyang binawian ng buhay bandang alas-4:15 ng madaling-araw.

Napakahirap tangggapin para sa mga magulang ni EJ na ang huli ay isa nang malamig na bangkay. Anila:

“Noong hindi pa natuturukan si EJ ng bakuna kontra dengue, malikot siyang bata. Siya ay malusog at maliksi kumilos, patakbo-takbo siya at madalas mangulit. Wala siyang naging sakit at hindi nagkaroon ng karamdaman na may kinalaman sa sinasabi nilang sanhi ng kanyang pagkamatay.”

Ayon sa Certificate of Death ni EJ, siya ay namatay dahil sa Cardiopulmonary Arrest Secondary to Myocardial Failure (immediate cause), Rheumatic Heart Disease in Failure Class IV (antecedent cause), subalit anila G. at Gng. Apa:

“Paano siya mamamatay dahil sa sakit sa puso, samantalang wala naman siyang ganu’ng karamdaman? Kabaligtaran ‘yun ng pagiging maliksi niyang bata. Kami ay naniniwala na ang naging sanhi ng kanyang pagkamatay ay ang itinurok sa kanya na sinasabi nilang libre at bigay ng Department of Health (DOH). Ang tiwala namin sa DOH na mabibigyan ng proteksyon si EJ ay biglang naglaho at napalitan ng pagdaramdam at galit dahil ang naging sanhi ng kamatayan ng aming anak ay ang sinasabi nilang proteksiyon niya.”

Sina G. at Gng. Apa ay lumapit sa PAO dahil hindi nila mapaniwalaan ang dahilan ng kamatayan ni EJ at dahil tulad ng nabanggit, nabakunahan din ng Dengvaxia ang panganay nilang si Nina, at nagsisimula na ring makaramdam ng pananakit ng ulo at katawan. Anila: “Kinakailangan naming malaman kung may epekto ang Dengvaxia sa kalusugan ng aming anak nang magawan namin ng paraan na hindi na muling dumaan pa kay Nina Hope ang pinagdaanan ni EJ.”

Kasama ng pamilya Apa ang PAO, ang inyong lingkod at PAO Forensic Team sa paggawa ng lahat ng paraan na ayon sa batas at sakop ng mandato ng aming tanggapan upang makamit ang katarungan para kay EJ, at mapanatili ang kalusugan ni Nina na nahaharap din sa banta ng panganib na dala ng nasabing bakuna.