Sinubukang i-revive, pero…

9-anyos, hirap magsalita at huminga, lumabas pa ang puting likido sa bibig bago nag-dead-on-arrival sa ospital

ni Atty. Persida Rueda-Acosta - @Daing mula sa hukay | December 11, 2020

Ang salitang prerogative ay tumutukoy sa kaukulan o tanging karapatan na magsagawa ng mga aksiyon na makatwiran at makatarungan. Kaya naman inaasahan na alinsunod sa batas ang isang aksiyon na isinagawa gamit ang nasabing prerogative. Ngunit bakit hindi naaayon sa wastong kahulugan ng salitang ito ang ginawa ng isang senador sa 2021 budget ng Public Attorney’s Office (PAO), kung saan apektado ang PAO Forensic Laboratory Division (PAO-FLD) employees, na tinalakay sa nakaraang artikulo?

Protektado ng batas, halimbawa ng ating Konstitusyon ang karapatan ng nasabing mga permanenteng kawani ng PAO-FLD sa kanilang suweldo at iba pang benepisyo.

Nakasaad sa Artikulo III, Seksyon 1 ng ating Konstitusyon na “Hindi dapat alisan ng buhay, kalayaan o ari-arian ang sinumang tao nang hindi kaparaanan ng batas, ni pagkaitan ang sinumang tao ng pantay na pangangalaga ng batas.” Ngunit bakit tila balewala sa nasabing senador ang magiging epekto nito sa mga pamilya at kaso ng PAO na itinataguyod ng mga naturang PAO-FLD employees? Bakit tila sila ay pinag-iinitan? Dahil ba sila ang itinuturing na “holders of evidence”? Sila ang tinaguriang holders of evidence ng isang magiting na Pilipinang doktor na si Dr. Rolaiza Singayao, na bagama’t nagtatrabaho sa Oman ay ramdam na ramdam ang malasakit at dinig na dinig ang makabayang tinig sa pamamagitan ng pagsusuporta sa Dengvaxia cases, at lahat ng mga kliyente ng PAO na nangangailangan ng aming paglilingkod. Ani Dr. Singayao, “Protect the holders of evidence on the 159 Dengvaxia deaths.” Batid ni Dr. Singayao ang kahalagahan ng papel ng mga ginigipit na PAO-FLD doctors at kasama nilang mga kawani, gayundin ang nasabing senador. At dahil ba sa kabatirang ito kaya siya gumawa ng paraan upang sagkaan at hindi mabigyang-daan ang pagpipresenta ng mahahalagang ebidensiya na may kaugnayan sa Dengvaxia? Ipaglalaban namin hanggang Kataas-taasang Hukuman, kung kinakailangan, ang karapatan ng aming PAO-FLD employees na kasalukuyang niyuyurakan. Ang laban namin para sa kanila ay laban sa lahat ng kliyente ng PAO na nangangailangan ng kanilang forensic services, tulad ng mga labi noon ni Enjay Ivon M. Serrano.

Si Enjay Ivon ay 9-anyos nang namatay noong Abril 9, 2018 sa isang ospital sa Cavite. Siya ang ika-44 sa mga naturukan ng Dengvaxia, at nakaranas bago namatay ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki at pagdurugo ng laman-loob), neurotropism (pamamaga at pagdurugo ng utak), and increase in severity of dengue disease) consistent sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected Risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015} — na sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, pagkatapos hilingin ng kanilang mga pamilya. Si Enjay Ivon ay anak ni Aling Vaneza Masalig, ngunit sa kanyang lola na si Aling Virginia Masalig siya nakatira tuwing siya ay may pasok sa eskuwelahan.

Oktubre 2017, nabigyan ng papel na pinapipirmahan hinggil sa Dengvaxia si Aling Virginia, bagama’t napirmahan ito ay naiwan niya sa isang mesa. Nang maturukan si Enjay Ivon sa kanilang eskuwelahan, hindi niya agad sinabi ito sa kanyang lola, pero nagsabi siya kinaumagahan. Kanyang ipinakita kay Aling Virginia ang parte ng balikat na naturukan ng Dengvaxia at nakita ang turok at pantal sanhi ng pagbabakuna.

Pinagalitan ni Aling Virginia ang kanyang apo sa pagpapaturok. Mga pangalawang linggo ng Disyembre 2017, nag-umpisang makaranas si Enjay Ivon ng pananakit ng ulo. Dinala siya sa doktor, ngunit wala namang nakitang abnormalidad sa kanya. Noong huling linggo ng nasabing buwan nang siya ay magkatrangkaso. Umabot ng dalawang araw ang trangkaso niya na nawawala naman sa tuwing pinaiinom siya ng paracetamol.

Sinabayan ‘yun ng pananakit ng ulo na para umanong binibiyak ito sa sakit. Noong Pebrero 2018, madalas na matamlay at nanghihina si Enjay Ivon. Pagdating ng Marso 2018 hanggang Abril 9, 2018, lumala ang kondisyon ni Enjay Ivon, at ito ay humantong sa kanyang kamatayan. Nakalahad sa ibaba ang ilan sa mga kaugnay na detalye:

• Huling linggo ng Marso 2018 - Sumakit na naman ang ulo at tiyan ni Enjay Ivon, at siya ay nagsusuka rin ng malapot at may halong kulay berdeng likido. Umiitim din ang paligid ng kanyang mga mata. Naging pabalik-balik na ang matinding pananakit ng kanyang ulo, tiyan at pagsusuka.

• Abril 4 at 5, 2018 - Buong araw na nakaranas ng matinding pananakit ng ulo at pagsusuka si Enjay Ivon. Nagreklamo rin siya ng pananakit ng dibdib at hirap sa paghinga. Nagpatuloy ito hanggang Abril 5, 2018 kung saan nagsuka siya ng tatlong beses.

• Abril 9, 2018 - Alas-9:00 ng gabi nang siya ay nagreklamo ulit ng matinding pananakit ng ulo. Siya ay nagsusuka at pautal-utal kung magsalita. Sinabihan din niya ang kanyang pamilya na napapagod at nahihirapan na siya. Ilang sandali lamang ay bigla siyang naduwal at naghabol ng hininga. Biglang tumulo ang puting likido sa kanyang bibig. Tila nagngingitngit si Enjay Ivon at hirap nang magsalita at huminga. Pagkatapos nito ay huminga siya nang malalim at biglang nahiga. Bahagyang nakamulat ang kanyang mga mata at hindi na gumagalaw kahit ano’ng pilit siyang gisingin nang panahong ‘yun. Dahil doon, agad siyang isinugod ng kanyang pamilya sa isang ospital sa Cavite. Pagkadating sa nasabing ospital, kinabitan siya ng suwero at sinubukang i-revive, subalit sinabi ng mga doktor na siya ay dead-on-arrival.

Ipinagkatiwala ng mga magulang ni Enjay Ivon ang pagsusuri sa mga labi nito sa mga kawani ng PAO-FLD kung saan ang mga doktor nito, at si Atty. Erwin P. Erfe, MD, ang siyang may karapatan at kakayanan na tumestigo sa korte hinggil sa sinapit ng kanilang anak at iba pang mga biktima.

Ang inyong lingkod naman, kasama ang special panel of public attorneys ang patuloy na magtatanggol sa mga karapatang legal ng pamilya ni Enjay Ivon na ngayon ay naghahabla at aming sinasamahan sa paglaban sa ngalan ng hustisya.

Magulang ng 12-anyos, kumbinsidong ‘di severe dengue ang ikinamatay ng anak kundi Dengvaxia

ni Atty. Persida Rueda-Acosta - @Daing mula sa hukay | December 4, 2020

Higit kailanman ay ramdam namin sa Public Attorney’s Office (PAO) ang pag-inog ng gulong ng buhay ngayong hawak namin ang Dengvaxia cases. Gayunman, sa pagkilos ng gulong ng buhay, tanggap namin ang natural nitong mosyon, ngunit hindi kailanman ang isinasagawa ritong manipulasyon. Noong nakaraan nating artikulo, nabanggit ko ang mga naganap noong Nobyembre 24, 2020 sa Tanggapan ng Prosekusyon at ang magaganap pa lamang sa Regional Trial Court Branch No. 107, na parehong mahalaga sa pagkamit ng hustisya para sa mga biktima ng Dengvaxia. Mataas ang antas ng aming kaligayahan noon, subalit nasundan ito ng pagbaba ng antas ng aming tuwa.

Kamakailan, may senador na ginamit ang kanyang kapangyarihan upang makagawa ng aksiyon sa 2021 budget ng PAO upang ang mga forensic doctors at iba pang miyembro ng PAO Forensic Laboratory Division ay hindi makatanggap ng kanilang mga sahod at iba pang mga benepisyo. Malinaw na ito ay panggigipit sa naturang mga doktor at kanilang mga kasama sa PAO Forensic Laboratory na tumutulong sa kaso ng Dengvaxia, at iba pang mga kaso na hawak ng PAO na nangangailangan ng forensic services. Hindi maikukubli ng naturang senador ang kanyang layunin na magdulot ng paralisasyon sa PAO Forensic Laboratory. Hindi niya malulumpo at maigugupo ang tingkad at rubdob ng aming pagpupunyagi na patuloy na maisulong ang nararapat na mga legal na aksiyon para sa mga biktima ng Dengvaxia. Isa sa kanila si Renelyn Avellanosa.

Si Renelyn ay 13-anyos nang namatay noong Abril 5, 2018 at siya ang ika-43 sa mga naturukan ng Dengvaxia, at nakaranas bago namatay ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki at pagdurugo ng laman-loob), neurotropism (pamamaga, at pagdurugo ng utak), and increase in severity of dengue disease) consistent sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected Risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015} — na sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, pagkatapos na hilingin ng kanilang mga pamilya. Si Renelyn ay nabakunahan ng Dengvaxia sa kanilang paaralan, una noong Abril 4, 2016; pangalawa noong Nobyembre 23, 2016; at pangatlo noong Agosto 29, 2017. Noong Marso 27, 2018, nagreklamo siya ng labis na pananakit ng tiyan at likod. Hindi siya makatayong mag-isa at nagdurugo ang kanyang mga gilagid. Pabalik-balik din ang kanyang lagnat na sinabayan pa ng pag-uubo. Dinala siya ng kanyang mga magulang na sina G. Reny at Gng. Mylene Avellanosa sa isang klinika sa Cavite City at niresetahan siya ng antibiotics para sa pananakit ng kanyang katawan. Pagsapit ng Abril 2018, lumala ang mga nararamdaman ni Renelyn na humantong sa kanyang kamatayan. Narito ang mga kaugnay na detalye:

1. Abril 1, 2018 ̶ Hindi na makatayo si Renelyn at nawalan ng pangkalahatang lakas ng katawan. Nakaranas siya ng pabalik-balik na mataas na lagnat, ngunit hindi siya nakitaan ng mga pantal.

2. April 2, 2018 ̶ Dinala siya sa isang health center.

3. April 3, 2018 ̶ Dahil sa referral ng Department of Health (DOH), dinala siya ng kanyang mga magulang sa isang medical center, at habang nandu’n siya ay laging gusto niyang matulog.

4. April 4, 2018 ̶ Ala-1:00 ng madaling-araw, inilipat siya sa isang ospital, at ayaw na niyang kumain. Nagreklamo siya ng pananakit ng tiyan, at hirap sa paglunok at paghinga. Isinailalim siya sa hematology at platelet count. Nang unang kinuhanan siya ng platelet count, alas-5:00 ng madaling-araw, normal pa ang resulta nito, pero pagsapit ng tanghali, nagsimulang bumagsak ang kanyang platelet count, at hindi gumaganda ang lagay ni Renelyn.

5. Abril 5, 2018 ̶ Ala-1:55 ng madaling-araw nang muli siyang makaranas ng labis na hirap sa paghinga. Siya ay naghingalo at sinubukang i-revive ng mga doktor, subalit tuluyan na siyang binawian ng buhay pagsapit ng alas-3:00 ng madaling-araw.

Anila G. at Gng. Avellanosa, “Ang kalusugan ni Renelyn ay maayos bago siya maturukan ng Dengvaxia, ngunit nang siya ay nabakunahan, nagkaroon ng malaking pagbabago sa kanyang kalusugan.” Mariin din nilang ipinahayag ang mga sumusunod:

“Sa kanyang death certificate, ang sinasabing dahilan ng kamatayan niya ay severe dengue. Paano siya magkakaroon ng dengue kung siya ay nabakunahan ng Dengvaxia na sinasabi nilang bakuna pangontra rito? May kapitbahay kami na nagkaroon ng dengue, subalit gumaling matapos ang tatlong araw, samantalang si Renelyn na may tatlong turok ng pangontra dengue ay namatay nang napakadali matapos ma-ospital. Kami ay pumayag na mabakunahan si Renelyn ng Dengvaxia dahil ang pagkakasabi sa amin ay makabubuti ito sa kanya. Sinong magulang ang hindi papayag na mabakunahan nang libre ang kanyang anak, lalo pa at pangontra ito sa kagat ng lamok? Ito ay isang maliwanag na panloloko sa aming mag-anak. Naging pabaya ang mga taong gumawa ng pagbabakuna ng Dengvaxia na ito.”

Mulat sa naganap sa mga kapwa biktima ni Renelyn ang kanyang mga magulang at buo ang kanilang loob na ipaglaban ang sinapit nitong trahedya. Anila, “Ang mga sintomas na naramdaman ni Renelyn ay hindi kaiba sa mga sintomas na naramdaman ng ibang batang nabalitaan namin sa radyo at telebisyon na namatay na naturukan ng Dengvaxia. Halos lahat ng sintomas ay naramdaman ni Renelyn hanggang sa tuluyan nang gumupo ang kanyang murang katawan dahil sa karamdaman niya. Aming hinihiling na masampahan ng kaukulang kasong sibil, kriminal at administratibo ang mga taong responsable sa pagkamatay ni Renelyn.”

Ang libreng serbisyo-legal ng aming tanggapan, ng inyong lingkod, at special panel of attorneys ay patuloy naming ipinagkakaloob kina G. at Gng. Avellanosa, at sila ay mapalad dahil napagkalooban sila ng libre at maayos na kinakailangan nilang forensic services para sa mga labi ni Renelyn. Sa laban ngayon para sa karapatan ng mga forensic doctors at kasama nilang mga kawani sa PAO Forensic Laboratory, ang mga tulad ni Renelyn at iba pang mga kliyente ng PAO na may katulad ng pangangailangan ay kabilang sa pinanghuhugutan namin ngayon ng tibay ng kalooban.

12-anyos, 3 beses nag-agaw-buhay at ni-revive, patay sa Dengvaxia

ni Atty. Persida Rueda-Acosta - @Daing mula sa hukay | November 27, 2020

Sa pag-alis ng matitinding bagyong Rolly at Ulysses sa bansa, muling sumilay ang araw sa kalangitan. Noong Nobyembre 24, 2020, wari ay pinakamainit ang sikat ng araw sa Quezon City, na tila nagpapahayag ng maalab na pagsalubong sa amin sa Prosecutor’s Office at Regional Trial Court (RTC) Branch 107. Sa nabanggit na tanggapan ng prosekusyon, naganap ang panunumpa sa Complaint-Affidavit ng mahigit 100 complainants (magulang ng Dengvaxia vaccinees) laban kay dating DOH Secretary Janet Garin at iba pang mga akusado sa pagkamatay ng mahigit isandaang biktima, karamihan ay mga bata at pagkakasakit ng severe hemorrhagic dengue ng isang Dengvaxia survivor. Kasama sa nasabing complainants sa DOJ sina G. Adel at Gng. Vilma Hinayon ng Bulacan, mga magulang ni Aldrin S. Hinayon.

Sa RTC Branch 107 naman ang pagbasa ng sakdal at arraignment sa mga nasasakdal ngayong araw.

Si Aldrin ay 12-anyos nang namatay noong Abril 3, 2018. Siya ang ika-42 sa mga naturukan ng Dengvaxia, at nakaranas bago namatay ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki at pagdurugo ng laman-loob), neurotropism (pamamaga at pagdurugo ng utak), and increase in severity of dengue disease) consistent sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected Risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015} — na sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, pagkatapos na hilingin ng kanilang mga pamilya. Si Aldrin ay nabakunahan ng Dengvaxia sa kanilang paaralan. Bago nangyari ito, si Gng. Hinayon ay may pinirmahang papel na nagsasaad na tuturukan si Aldrin ng bakuna na sinasabing pangontra sa kagat ng lamok. Si Gng. Hinayon ay nasa eskuwelahan ni Aldrin nang turukan siya ng nasabing bakuna noong Marso 29, 2016. Aniya, “Maayos naman ang naging kalagayan ni Aldrin matapos siyang maturukan ng nasabing bakuna. Ikinatuwa ko ‘yun at hinintay ko pa ang pangalawang turok na sa hindi malamang kadahilanan ay hindi naman nangyari.”

Noong Disyembre 5, 2017, nabalian ng buto sa kanang kamay si Aldrin. Bumagsak siya nang siya ay tumalon sa pader sa kanilang eskuwelahan at naitukod ang kanyang kanang kamay kaya nabali. Sinemento ang nabaling kamay, at tinanggalan ito ng semento noong Enero 25, 2018. Matapos nito, napansin ni Gng. Hinayon na si Aldrin ay nangangayayat, bagama’t malakas itong kumain. Pagdating ng Marso 2018, nadagdagan ang mga nararamdaman ni Aldrin. Narito ang kaugnay na mga detalye:

1. Unang linggo ng Marso, 2018 - Nagkaroon si Aldrin ng sinat at binigyan siya ng kanyang ina ng Biogesic at nawala naman ito. Subalit, matapos ang isang linggo, sumakit ang kanyang dibdib. Sumunod na linggo, may lumabas na maliliit na bukol sa kanyang leeg at inubo at hiningal siya. Habang inuubo, lumalaki rin ang kanyang mga kulani. Ipinagtapat ni Gng. Hinayon na hindi siya nadala agad sa doktor dahil sa hinihintay pa nila ang sahuran.

2. Marso 27, 2018 - Nang may pera na ang mga magulang ni Aldrin, dinala siya sa doktor. Nang makainom ng mga iniresetang gamot si Aldrin, bahagyang nabawasan ang kanyang pag-ubo, pero sa pagdaan ng mga araw ay tumindi naman ang paghihingal niya. Sinabi niyang mayroong bumabara sa kanyang lalamunan at sumasakit ang mga bukol na tumubo sa kanyang leeg.

3. Abril 1, 2018 - Nakaranas siya ng matinding paghahabol ng hininga at pagtatae.

4. Abril 2, 2018 - Dinala siya sa isang ospital sa Bulacan at sinabihan sila na isasailalim sa x-ray at ultrasound si Aldrin. Naisailalim siya sa x-ray, subalit hindi napa-ultrasound dahil may kamahalan ito. Nagpatuloy ang masamang kalagayan ni Aldrin at pagdating ng gabi ay nagreklamo siya ng labis na hirap sa paghinga at pananakit ng tiyan.

5. Abril 3, 2018 - Hirap siyang huminga. Nagreklamo rin siya ng pananakit ng tiyan at dibdib na namumula at namamaga na rin. Nakitaan din siya ng senyales ng pagkakuba at naisip ng kanyang mga magulang na maaaring dala ito ng hirap niya sa paghinga kaya isinugod nila si Aldrin sa isang ospital sa Caloocan City. Agad siyang binombahan at kinabitan ng oxygen. Dahil hindi sapat ang ikinabit na oxygen upang tulungan siya sa paghinga, tuluyan siyang kinabitan ng tubo o in-intubate. Tinanggal ni Aldrin ang ikinabit na tubo at sinabi ng doktor na tumigil ang pagtibok ng kanyang puso. Bumalik ang pagtibok nito nang muli siyang ma-intubate. Alas-4:00 ng hapn nang muli siyang mag-agaw-buhay, ngunit na-revive siya ng mga doktor. Sa pangatlong pagkakataon, nag-agaw-buhay siya at 30 minuto siyang sinubukang i-revive, ngunit sa kasamaang-palad ay tuluyan na siyang binawian ng buhay bandang alas-5:00 ng hapon.

Sa pagpanaw ni Aldrin, nasabi ng kanyang mga magulang ang sumusunod:

“Maayos ang kalusugan ni Aldrin at hindi pa siya nadadala sa ospital mula nang siya ay bata at bago siya maturukan ng bakuna kontra dengue. Malikot din siya at galaw nang galaw kaya nakapagtataka na sa loob ng maikling panahon ng pagkaka-ospital ay binawian siya ng buhay.

“Sa mga naglalabasang balita, nalaman namin na ang mga batang naturukan ng Dengvaxia bago sila mamatay ay nakaranas ng parehong naranasan ng aming anak. Malaki ang paniniwala naming mag-asawa na ang itinurok na bakuna kay Aldrin ang dahilan ng kanyang maagang kamatayan.

“Nahirapan siya nang husto at sa kakapusan ng pera ay hindi man lang namin siya nabigyan ng lunas.”

Mariin pa nila itong naitanong, “Nasaan ang sinasabi nilang proteksiyon sa mga bata kaya nila minadali itong iturok?” Ang tanong na ito ay hindi lamang nila inihahanap ng kasagutan kundi ng katarungan — sa tulong ng aming tanggapan, ng inyong lingkod, ng special panel of public attorneys at ng PAO Forensic Team. Ang mga naganap sa Prosecutor’s Office at RTC-Branch 107 ay mahahalagang hakbang sa pagkamit ng hustisyang inaasam.