Isang taon matapos turukan... Paulit-ulit na pagtatae at pagsusuka ng dugo, pabalik-balik sa

ospital, dinanas ng 12-anyos na namatay sa Dengvaxia.

ni Atty. Persida Rueda-Acosta - @Daing mula sa hukay | June 18, 2021

Ang kahulugan diumano ng pangalang Kelvin ay “friend of ships”. Marahil, inaasahan ng mga magulang na nagbigay ng pangalan na ito sa kanilang anak na malaya at matagumpay na makapaglalayag sa dagat ng buhay ang mahal nilang supling. Sa kasamaang-palad, si Kelvin Anten, anak nina G. Calvin at Gng. Maridith Anten ng Cavite City, ay hindi nagkaroon ng mapayapa at ligtas na paglalakbay.

Si Kelvin ay 12-anyos nang namatay noong Hulyo 12, 2018. Siya ang ika-68 sa mga naturukan ng Dengvaxia na nakaranas ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki at pagdurugo ng laman-loob), neurotropism (pamamaga at pagdurugo ng utak), and increase in severity of dengue disease) consistent sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected Risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015} — na sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, pagkatapos hilingin ng kanilang mga pamilya. Siya ay nabakunahan sa isang Barangay health center sa Cavite City, kung saan siya dalawang beses nabakunahan ng Dengvaxia; una noong Abril 18, 2016 at huli noong Oktubre 21, 2016. Pagkaraan ng isang taon, nagsimulang magkaroon ng pagbabago sa katawan ni Kelvin. Narito ang ilan sa mga kaugnay na detalye, simula Oktubre 2017 hanggang Enero 2018:

• Oktubre 2017 - Nagsimula siyang ubuhin. Pinainom siya ng antibiotics galing sa kanilang barangay health center, ngunit pagkatapos ng tatlong linggo ay hindi bumuti ang kanyang kalagayan. Pina-x-ray si Kelvin at may pneumonia diumano siya. Siya ay in-admit sa TB-DOTS at binigyan ng mga gamot kontra Tuberculosis — Rifampicin, Isoniazid at Pyrazinamide.

• Oktubre 20, 2017 - Nagkaroon ng pabalik-balik na lagnat si Kelvin.

• Oktubre 31, 2017 - Nag-umpisang lumaki ang kanyang tiyan, naninilaw ang kanyang mukha at mga mata. Nananakit din ang kanyang tiyan. Itinuloy pa rin niya ang pag-inom ng mga nasabing gamot, subalit hindi bumuti ang kanyang kalagayan.

• Nobyembre 6, 2017 - Dinala si Kelvin sa isang ospital sa Manila. Pinatigil ng mga doktor ang pag-inom niya ng Rifampicin dahil sa paninilaw niya at maaaring kaugnay diumano ito sa paghina ng atay niya dulot ng nasabing gamot. Binigyan siya ng Lactulose upang idumi niya ang mga nainom na gamot.

• Nobyembre 9, 2017 - Unti-unting nawala ang paninilaw ni Kelvin.

• Nobyembre 2017 hanggang Enero 2018 - Naging pabalik-balik ang kanyang ubo at lagnat.

Simula Pebrero 2018 hanggang Hulyo 2018, nadagdagan ang mga nararamdaman ni Kelvin, lumubha ang kanyang kalagayan na humantong sa kanyang kamatayan. Narito ang ilan sa mga nangyari noon kay Kelvin:

• Unang linggo ng Pebrero 2018 - Nagkaroon siya ng kulani sa leeg.

• Ikatlong linggo ng Pebrero 2018 - Naging dalawa ang kanyang kulani. Sinabayan din ito ng lagnat at ubo. Hindi na siya makakain nang maayos at nag-umpisang mangayayat.

• Unang linggo ng Mayo 2018 - Nag-umpisang dumami ang kulani niya sa leeg at baba. Hindi na gumagaling noon ang mga kulani niya.

• Hunyo 15, 2018 - Sinuri ng isang pediatrician si Kelvin at sinabing siya ay may tuberculosis. Pinayuhan niya si Aling Maridith na dalhin si Kelvin sa sinabi nitong ospital sa Manila.

• Hunyo 25, 2018 - Dinala sa naturang ospital sa Manila si Kelvin. May isinagawang laboratory tests sa kanya.

• Hulyo 4, 2018 - Niresetahan siya ulit ng Rifampicin pero hindi bumuti ang kanyang kalagayan.

• Hulyo 5, 2018 - Alas-5:00 ng madaling-araw, nagtae ng dugo si Kelvin. Ilang sandali lamang ay nagsuka siya ng dugo nang anim na beses at nanghihina na rin siya. Alas-9:00 ng umaga, isinugod siya ng kanyang mga magulang sa ospital sa Manila na dati nang pinagdalhan sa kanya. Sa mga sumunod na araw, hindi na siya tumigil sa pagsusuka at pagtatae ng dugo. Mula Hulyo 5, 2018 ay araw-araw na siyang sinasalinan ng dugo. Hindi bumuti ang kanyang kalagayan.

• Hulyo 10, 2018 - Tatlong beses siyang nagtae ng dugo at nagsusuka pa rin ng dugo.

• Hulyo 11, 2018 - Dalawang beses siyang nagtae ng dugo.

• Hulyo 12, 2018 - Alas-8:00 ng umaga, dumaing ng pananakit ng tiyan at dibdib si Kelvin. Nagtatae pa rin siya ng dugo at nahihirapang huminga. Hindi na rin siya makausap ng mga doktor at parang na-stroke na siya. Alas-8:30 ng umaga, na-comatose na siya. Sa mga sumunod na sandali ay nag-agaw buhay na si Kelvin. Sinubukan siyang i-revive ng mga doktor, subalit pagsapit ng alas-10:48 ng umaga, tuluyan nang pumanaw si Kelvin. Ani Mang Calvin at Aling Maridith sa pagkamatay ng kanilang anak,

“Napakasakit para sa amin ang biglang pagpanaw ni Kelvin. Gaya ng nasabi namin, isang masigla at malusog na bata ang aming anak. Kaya nakapagtataka na matapos niyang maturukan ng Dengvaxia ay biglang nagbago ang estado ng kanyang kalusugan. Ito ay sa kabila ng sinasabi nilang ang bakunang itinurok sa aming anak ay makapagbibigay-proteksiyon sa kanya.”

Base na rin sa pagkakalarawan sa sinapit ni Kelvin bago siya namatay, masasabing literal na “madugo” ang pinadaanan niyang laban. Ngayon, sa matalinghagang pananalita, ang kanya namang pamilya, lalo na ang mga magulang ay dumaraan din sa madugong labanan sa hukuman upang mabigyan ng katarungan ang sinapit niyang kamatayan. Ang Public Attorney’s Office, ang inyong lingkod, ang mga katuwang kong public attorneys, mga doktor at kawani ng PAO Forensic Laboratory Division ay buong puso at giting na sumasama sa kanilang laban simula nang hilingin nila ang aming tulong at propesyonal na paglilingkod.

Doble-sakit dahil sa mismong kaarawan pumanaw... Paulit-ulit na pananakit ng ulo, pagsusuka

at panghihina, dinanas ng 12-anyos na namatay sa Dengvaxia

ni Atty. Persida Rueda-Acosta - @Daing mula sa hukay | June 11, 2021

“The source of our greatest joy can be the source of our deepest sorrow.” Totoo ang quotation na ito para sa mag-asawang G. Wilson at Gng. Eutropia Martija ng Batangas City. Hindi nila makalilimutan ang ika-10 ng Hulyo, 2006 nang isinilang ang kanilang pinakamamahal na anak na si Bianca Martija, ngunit noong Hulyo 10, 2018 naman nangyari ang napakasakit na pagpanaw niya. Anang mag-asawa,

“Napakasakit para sa amin ang biglang pagpanaw ni Bianca, lalo na at araw ng kapanganakan niya nang siya ay binawian ng buhay.”

Si Bianca ay 12-anyos nang namatay. Siya ang ika-67 sa mga naturukan ng Dengvaxia na nakaranas ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki at pagdurugo ng laman-loob), neurotropism (pamamaga at pagdurugo ng utak), and increase in severity of dengue disease) consistent sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected Risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015} — na sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, pagkatapos hilingin ng kanilang mga pamilya. Si Bianca ay tatlong beses nabakunahan ng Dengvaxia sa kanilang paaralan sa Batangas noong Hunyo 14, 2016; Enero 24, 2017; at Agosto 3, 2017. Noong 2015 ay dati nang na-dengue si Bianca at siya ay na-confine sa isang ospital sa Batangas. Ayon kina G. at Gng. Martija, gumaling at bumalik sa malakas at masiglang pangangatawan ang kanilang anak. Gayunman, hindi pa rin nakaligtas si Bianca sa mapait na kapalaran. Mula Enero hanggang Mayo 2018, nagsimulang magkaroon ng manipestasyon sa kanyang katawan ang kanyang karamdaman. Sa mga panahong ‘yun, nagsimulang magreklamo ng pananakit ng ulo si Bianca. Nawawala naman ang pananakit ng ulo niya sa tuwing umiinom siya ng Biogesic. Nagtuluy-tuloy ang pananakit ng kanyang ulo sa mga sumunod na buwan hanggang Mayo 2018 na nabibigyang-lunas naman sa tuwing umiinom siya ng Biogesic. Subalit, pagdating ng Hunyo hanggang Hulyo 2018, pinagdaanan ni Bianca ang matinding pahirap ng kanyang karamdaman na humantong sa kanyang kamatayan. Narito ang mga kaugnay na detalye sa nasabing pangyayari:

• Hunyo 9, 2018 - Nagreklamo ng sobrang pananakit ng ulo si Bianca na sinundan ng kanyang pagsusuka.

• Hunyo 10, 2018 - Dinala siya sa klinika para ipasuri at niresetahan siya ng Dolfenal at multivitamins. Hindi pa rin nawala ang pananakit ng kanyang ulo matapos na siyang ipa-check-up.

• Hulyo 7, 2018 - Muling nakaranas ng pananakit ng ulo si Bianca at labis ang pag-iyak niya dahil sa sobrang sakit ng kanyang ulo. Hindi na muli siya nakausap ng kanyang mga magulang. Anila, siya ay nakaihi pa sa kanyang sapin, lupaypay na at naninigas ang kanyang katawan. Agad siyang itinakbo sa isang ospital sa Batangas. Dahil hindi kaya ng kanyang mga magulang ang hinihinging bayad ng nasabing ospital, inilipat siya sa ibang ospital. Ngunit nang dumating sila roon ay sinabihan sila na hindi sapat ang pasilidad, kaya muli siyang inilipat ng ospital. Alas-3:00 madaling-araw nang makarating sila roon.

• Hulyo 8, 2018 - Alas-7:00 ng umaga, inilipat sa ICU si Bianca. Ala-1:00 ng hapon nang siya ay isailalim sa CT scan.Pansamantala ay ‘yun ang ginawang pagsusuri sa kanya. Ayon sa mga doctor, unresponsive siya at kahit ilawan ang kanyang mga mata ay hindi siya gumagalaw.

• Hulyo 10, 2018 - Hindi bumuti ang kalagayan ni Bianca. Ang mga magulang niya ay tinapat ng doktor na wala nang pag-asang gumaling si Bianca dahil tatlong araw na siyang brain dead. Bandang alas-6:30 ng gabi nang tanungin ang mga magulang ni Bianca ng doktor kung papayag silang tanggalin na ang kanyang life-support. Dahil sa pagpapaliwanag ng mga doktor sa kalagayan ni Bianca, pumayag sila.Pagsapit ng alas-7:30 ng gabi, tuluyan nang pumanaw si Bianca. Narito ang bahagi ng pahayag nina G. at Gng. Martija ukol sa pagkamatay ng kanilang anak:

“Nakasaad na siya ay namatay dahil sa “brain herniation” (immediate cause), “acute intraparenchymal fronto temporoparietal bleed, left” (antecedent cause). Isang masigla at malusog na bata ang aming anak. Minsan na siyang na-dengue, subalit siya naman ay gumaling at bumalik ang dating sigla ng kanyang pangangatawan. Kaya nakapagtataka na matapos niyang maturukan ng Dengvaxia ay bigla na lamang nagbago ang estado ng kanyang kalusugan. Ito ay sa kabila ng sinasabi nilang ang Dengvaxia na itinurok sa kanya ay makapagbibigay-proteksiyon sa kanya, lalo at siya ay dating na-dengue. Nang dahil palaisipan sa amin ang sanhi ng karamdaman ng aming anak, napagdesisyunan naming humingi ng tulong kay Atty. Persida V. Rueda-Acosta upang isailalim sa forensic examination ang katawan ng aming anak para malaman ang naging sanhi ng kanyang agarang kamatayan.”

Maliban sa katotohanan, hindi na kailangang sabihin pa na napakahalaga rin ng katarungan na siya ring hiling pa ng mag-asawang Martija na makamit sa tulong ng inyong lingkod at PAO. Kaya naman kasama na ngayon ang kaso ni Bianca sa aming mga ipinaglalaban sa hukuman. Para sa mga Martija, hindi na mabubura pa ang mapait na kasaysayan na nakatala sa mga petsang Hulyo 10, 2006 at Hulyo 10, 2018. Gayunman, para sa kaso ni Bianca, patuloy naming gagawin ang lahat ng aming makakaya sa legal na pamamaraan, upang isang araw na nakatakda ang paghahari ng katarungan ay maibsan ang pait na hatid ng nasabing mga petsa sa mga Martija.

10-anyos, nanakit ang ulo at tiyan, nagpalipat-lipat ng ospital at nag-iba ang kulay ng

balat bago namatay sa Dengvaxia.

ni Atty. Persida Rueda-Acosta - @Daing mula sa hukay | June 04, 2021

MahiIlig siyang sumali sa mga patimpalak sa kanilang paaralan. Hindi man palaging nagwawagi, nagkakaroon siya ng panahon na muling magsanay, maghanda at sumali upang muli ring magkaroon ng pagkakataon na magwagi. Ngunit ang huling laban na kanyang sinalihan ay hindi niya napagtagumpayan at hindi na rin siya nakasali muli upang makabawi. Ang huling laban na ito ay laban niya sa buhay at ang munting mandirigma ay si Trishanne T. Casona, nabakunahan ng Dengvaxia. Siya ay anak nina G. Jivy Casona at Gng. Marilyn Teleron ng Cebu City.

Si Trishanne ay 10-anyos nang namatay noong Hunyo 21, 2018 sa isang ospital sa Cebu City. Siya ang ika-66 sa mga naturukan ng Dengvaxia na nakaranas ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki at pagdurugo ng laman-loob), neurotropism (pamamaga at pagdurugo ng utak), and increase in severity of dengue disease) consistent sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected Risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015} — na sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, pagkatapos hilingin ng kanilang mga pamilya. Si Trishanne ay naturukan ng Dengvaxia noong Hulyo 15, 2017 sa kanilang health center. Noong Disyembre 2017, nag-umpisa siyang makaranas ng pananakit ng ulo. Nagpabalik-balik naman sa buong buwan ng Enero 2018 ang pagsakit ng kanyang tiyan, na ayon sa kanyang mga magulang ay nawawala naman kapag nilalagyan nila ng efficascent oil.

Gayunman, noong Hunyo 2018, nadagdagan ang mga nararamdaman ni Trishanne, naging kritikal ang kanyang kalagayan at siya ay pumanaw. Narito ang mga kaugnay na detalye sa sinapit ni Trishanne:

• Hunyo 18, 2018 - Alas-7:00 ng gabi, muli siyang nakaranas ng pananakit ng ulo. Ayon sa kanyang mga magulang, siya ay umiiyak, sumisigaw at nanghihina sa sakit ng kanyang ulo. Sumuka rin siya at pagkatapos nito ay tumirik ang kanyang mga mata at nanigas ang kanyang panga. Dinala siya ng kanyang mga magulang sa isang ospital sa Cebu City. Mababa umano ang kanyang blood pressure. Dahil kulang sa pasilidad ang nasabing ospital, sinabihan sila na lumipat sa ibang ospital na kanila namang sinunod. Agad na kinabitan doon si Trishanne ng oxygen at nakatulog pagkalipas ng ilang sandali. Alas-10:00 ng gabi, pilit siyang ginising ng kanyang mga magulang para kausapin. Siya ay sumasagot tuwing kinakausap, subalit hindi na niya maimulat ang kanyang mga mata. Matamlay at wala na siyang lakas noon.

• Hunyo 19, 2018 - Alas-4:00 ng madaling-araw, ginising ni Trishanne ang kanyang ama upang magpatulong na dalhin siya sa banyo dahil naiihi siya. Binuhat siya ni Mang Jivy dahil hindi na siya makatayo at hindi maibaluktot ang kanyang mga paa. Mahinang-mahina na siya at nagreklamo ulit ng pananakit ng ulo at tagiliran. Sa buong araw na ‘yun, palagi siyang balisa at hindi makausap nang maayos. Hindi na niya makilala ang kanyang pamilya at parang hindi na siya nakakakita. Pagsapit ng alas-7:00 ng gabi ay napakataas ng kanyang lagnat. Nangitim na rin ang kanyang labi at sinabayan ng kanyang convulsion at na-comatose na siya. Dahil sa kamahalan ng singil ng napaglipatang ospital, nagpasya ang kanyang mga magulang na muli siyang ilipat ng ospital.

• Hunyo 20, 2018 - Alas-2:00 ng madaling-araw, sinabi ng mga doktor sa nilipatan nilang ospital na kritikal na ang kondisyon ni Trishanne at wala na ring magagawa kahit operahan pa siya. Tinanong na rin ng mag-asawa na kung muling atakihin si Trishanne ay payag ba sila na ipa-revive pa ang kanilang anak. Sa buong araw na ‘yun, hindi na gumagalaw si Trishanne at nakatirik na ang kanyang mga mata. Kahit ilawan diumano ang mga ito ng doktor ay hindi na talaga gumagalaw.

• Hunyo 21, 2018 - Alas-5:00 ng hapon, inilipat siya sa ICU. Bandang alas-10:00 ng gabi, biglang nagbago ang kanyang kulay at siya ay nag-umpisang manilaw. Namuti ang kanang mukha at ang kaliwang bahagi naman ay namula at nangitim na rin. Lumabas din ang mga ugat sa katawan niya na nagmistulang balat ng ahas. Si Trishanne ay parang lantang gulay at hindi na siya gumagalaw. Ilang minuto lamang ang lumipas ay tuluyan na siyang pumanaw. Ayon sa kanyang Death Certificate, ang sanhi ng kanyang pagkamatay ay Spontaneous Intracerebral Bleed (Immediate Cause); Ruptured Arteriovenous Malformation (Antecedent Cause).

Narito ang bahagi ng pahayag nila Mang Jivy at Aling Marilyn sa pagkamatay ni Trishanne:

“Si Trishanne ay walang malalang sakit bago pa siya maturukan ng Dengvaxia. Siya ay malusog at masiglang bata. Mahilig siyang mag-aral at sumali sa iba’t ibang patimpalak sa kanilang paaralan, kaya napakasakit para sa amin ang pagpanaw niya. Hindi namin akalain na babawian siya ng buhay nang napakabata, samantalang bago siya maturukan ay napakalusog niya at wala siyang naging karamdaman. Kaya nakapagtataka na matapos niyang mabakunahan ng Dengvaxia ay biglang nagbago ang kanyang kalusugan, lalo na at sa loob lamang ng tatlong araw ay naging kritikal ang kanyang kalagayan hanggang sa siya ay tuluyang pumanaw nang hindi namin alam ang dahilan.”

Inihahanap nina Mang Jivy at Aling Marilyn ng kasagutan ang dahilan ng kamatayan ng kanilang anak, at ang trahedya na sinapit nito ay ninanais nilang mabigyan ng katarungan. Ang mga dahilang ito ang nagdala sa kanila sa aming tanggapan. Ang inyong lingkod, special panel of public attorneys, buong puwersa ng PAO Forensic Laboratory Division, at aming mga kasama sa adbokasiya ay tila sumasali rin sa patimpalak na may kambal na gantimpala ng katotohanan at katarungan. Handog namin ito sa munting mandirigma, ang yumaong si Trishanne, at mga katulad niyang biktima na nasakripisyo ang mga buhay at pangarap dahil sa naganap na trahedya.