16-anyos, bumaba ang platelet count at nagka-Leukemia bago namatay sa Dengvaxia

ni Atty. Persida Rueda-Acosta - @Daing mula sa hukay | October 7, 2022

Sa edad na 16, si Froilan Amistoso ng Cebu City ay larawan ng isang kabataan na malusog, mapagmahal, masigla, masipag at maparaan sa buhay. Sa naturang edad, siya ay naging aktibo sa paglalaro ng basketball at sa pamamasada ng tricycle sa umaga upang makatulong sa mga gastusin niya sa pag-aaral. Ngunit sa gulang niya ring ito, natapos ang maikli niyang kuwento sa mundo.

Si Froilan ay namatay noong Enero 12, 2018. Siya ay ang ika-128 sa mga naturukan ng Dengvaxia na under Clinical Trial Phase 3 (WHO, Peter Smith) at nakaranas ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki at pagdurugo ng laman-loob), neurotropism (pamamaga at pagdurugo ng utak), and increase in severity of dengue disease) na sumasang-ayon sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected Risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015} - na sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, pagkatapos hilingin ng kanilang mga pamilya. Si Froilan ay isang beses naturukan ng Dengvaxia noong Agosto 2017 sa kanilang paaralan sa Lapu-Lapu City. Ayon sa kanyang ina na si Gng. Rosela Amistoso, nakalagay sa Death Certificate ni Froilan na ang sanhi diumano ng kanyang pagkamatay ay Malignant Neoplasm of Lymphoid Hematopoietic And Related Tissue Unspecified (Antecedent Cause).

Narito ang mga naranasan ni Froilan mula Disyembre 22, 2017 hanggang sa siya ay pumanaw noong Enero 12, 2018:

• Disyembre 22, 2017 - Sumakit ang ulo at tiyan ni Froilan. Dumumi rin siya at kulay itim ang kanyang dumi. Bukod sa sakit ng ulo at tiyan, nilagnat at naging matamlay siya, gayundin, isinusuka ang kanyang mga kinain. Pinainom siya ni Gng. Rosela ng Kremil-S para sa pananakit ng kanyang tiyan at pagsusuka; Biogesic naman para sa pananakit ng kanyang ulo. Nawala naman ang pananakit ng ulo at tiyan niya pati ang kanyang pagsusuka, subalit naging pabalik-balik ito.

• Enero 6, 7, 2018 - Nagdugo ang kanyang gilagid. Kinabukasan, siya ay dinala ng kanyang ate Elisa Famulagan sa dentista upang patingnan ang kanyang bibig, ngipin at gilagid. Ayon kay Elisa, nilinis ng dentista ang kanyang ngipin. Dagdag pa niya, nagtaka ang dentista dahil lalong nagdugo ang gilagid ni Froilan, kaya niresetahan siya ng Mefenamic Acid. Nagpatuloy pa rin ang pagdurugo ng kanyang gilagid. Kinagabihan, nagreklamo ng labis na pananakit ng tiyan at pagsusuka si Froilan. Dahil dito, dinala siya sa isang ospital sa Cebu, at nakita na mababa ang kanyang platelet count. Dahil dito, inisyal na sinabihan ang pamilya niya ng doktor na baka siya ay may dengue.

• Enero 8, 2018 - Lalong bumaba ang platelet count ni Froilan. Iminungkahi ng ospital na ilipat si Froilan sa ibang ospital na kumpleto sa kagamitan, alas-6:00 ng gabi nang mailipat siya. Nagreklamo siya ng pananakit ng tiyan at ulo, siya rin ay nagkalagnat at nagsusuka.

• Enero 10, 11, 2018 - Lumabo ang paningin ni Froilan. Siya ay nagkaubo, hindi makaihi, hindi makatayo at lumaki ang kanyang tiyan. Sinabihan ang pamilya niya ng doktor na hindi dengue ang kanyang sakit kundi siya ay may leukemia, at kailangang masalinan siya ng dugo. Kaya nang sumunod na araw, naghanap ang kanyang pamilya ng blood donors. Namumutla si Froilan at kahit kurutin siya ay hindi na namumula ang kinurot na bahagi ng kanyang balat.

• Enero 12, 2018 - Uminom si Froilan ng napakaraming tubig. Siya ay nagwala dahil hirap siyang huminga at dumumi rin siya ng kulay itim. Gayundin, siya ay nagreklamo ng labis na pananakit ng tiyan. Pagsapit ng alas-3:00 ng hapon, sinabihan niya ang kanyang pamilya na malapit na siyang mamatay sa kabila ng labis na kagustuhan niyang mabuhay. Sabi ng kanyang ina, “Kami ay mataimtim na nagdasal kasama si Froilan upang bigyan siya ng sapat na pananampalataya na tanggapin kung anuman ang kagustuhan sa kanya ng Poong Lumikha. Matapos ng ilang sandali, alas-4:55 ng hapon, tuluyan nang pumanaw ang aking anak.”

Pagbabalik-tanaw ng kanyang ina, “Hindi pa siya nagkaroon ng dengue. Napakasakit para sa amin ng pagpanaw ni Froilan dahil hindi ko akalain na babawian siya ng buhay nang napakabata, samantalang bago maturukan si Froilan ay napakalusog naman niya at wala siyang naging karamdaman. Kaya nakapagtataka na matapos niyang mabakunahan ng Dengvaxia ay biglang nagbago ang kanyang kalusugan. Sa napakaikling panahon ay agad nawala ang aking anak.”

Ang naganap na pagtuturok ng nasabing bakuna kay Froilan ay isa na naman sa maraming kuwento ng unconsented vaccination. Ayon kay Gng. Rosela, “Wala kaming kaalam-alam na ang aking anak ay naturukan ng Dengvaxia, maliban na lamang nang sabihin ito ng kanyang kaklase na nabakunahan sila. Kung nasabihan kami hinggil sa pagbabakuna at kung ano’ng maaaring hindi magandang epekto ng pagbabakunang ito sa kanya ay hindi namin hahayaang mabigyan ng nasabing bakuna ang aking anak. Maliwanag na kami ay napagkaitan ng pagkakataon na malaman ang epekto ng nasabing bakuna.”

Bagama’t maraming beses na rin naming naririnig ang ganitong hinagpis, alam naming hindi nababawasan ang pait na dulot nito sa mga naiwang mahal sa buhay at maging sa amin sa PAO at PAO Forensic Team na nilapitan nila at hiningan ng tulong. Ang masipag at maparaan na si Froilan ay kaagapay ng kanyang pamilya. Kaya isang napakahalagang buhay na naman ang nawala sa katauhan ni Froilan at ang pag-asa na magkaroon ng magandang buhay ang kanyang pamilya ay naparam. Gayunman, ang sigasig naming lahat – upang sa dulo ang katarungan ay masumpungan – kailanman ay hindi namin bibitawan.

10-anyos, mababa ang potassium at nagka-bato sa kidney bago namatay sa Dengvaxia

ni Atty. Persida Rueda-Acosta - @Daing mula sa hukay | September 30, 2022

Ang petsang Setyembre 12, 2018 ay hindi malilimutan ng pamilya nina G. Aldrin Magbanua at Gng. Rosalinda Cabasag ng Cebu. Nang araw na ‘yun ay nanganganib na mawalan sila ng matutuluyang tahanan at ang pinakamamahal nilang si Rose Al Magbanua ay nahulog at hindi nakaligtas sa pinakamatinding panganib sa kanyang buhay. Si Rose Al ay pumanaw nang araw na ‘yun.

Si Rose Al, 10-anyos, ang ika-127 sa mga naturukan ng Dengvaxia na under Clinical Trial Phase 3 (WHO, Peter Smith) at nakaranas ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki at pagdurugo ng laman-loob), neurotropism (pamamaga at pagdurugo ng utak), and increase in severity of dengue disease) na sumasang-ayon sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected Risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015}, na sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, pagkatapos na hilingin ng kanilang mga pamilya. Ayon sa kanyang Death Certificate, ang sanhi diumano ng kanyang pagkamatay ay Severe Sepsis (Immediate Cause); Pedriatic Acquired Pneumonia High Risk With Hypoxia (Antecedent Cause); Hypocalcemia (Underlying Cause); Osteogenesis Imperfecta (Other significant conditions contributing to death). Subalit, ayon sa kanyang mga magulang, noong pumunta sila sa ospital upang kumuha ng kopya ng kanyang Death Certificate, sinabihan sila ng doktor na hindi nila tiyak kung ano ang totoong sanhi ng pagkamatay ng kanilang anak. Si Rose Al ay isang beses naturukan ng Dengvaxia noong Agosto 11, 2017 sa isang sports complex sa Cebu. Ang nasabing pagbabakuna ay pinamunuan ng kawani ng health center sa kanilang lugar.

Si Rose Al ay may Hypokalemic Periodic Paralysis. Ito ay nalaman ng kanyang mga magulang noong 2012, noong nagreklamo siya ng panghihina at hirap sa paglalakad. Siya ay pinatingnan sa doktor at niresetahan ng gamot para sa kanyang karamdaman upang mapunan ang kakulangan ng potassium sa kanyang katawan. Ito ay kanyang ininom nang isang taon. Dahil may sakit din siya sa bato, sinabihan ang kanyang mga magulang na mas magandang herbal supplements ang inumin niya dahil masama sa kidney ang gamot, kaya ‘yun naman ang kanilang ginawa. Narito ang mga naging karamdaman ni Rose Al mula taong 2013 hanggang siya ay pumanaw noong Setyembre 12, 2018:

• 2013 - Nabalian ng kamay si Rose Al dahil sa pagkakadulas niya sa sahig. Kinailangang operahan ang kanyang kaliwang kamay, subalit hindi natuloy dahil mababa ang kanyang potassium level.

• 2016 - Sumunod na nabali ang kanyang kaliwang paa dahil naapakan ito ng bata. Hindi agad siya naoperahan dahil mababa ang potassium level niya.

• 2017 - Nagreklamo ng pananakit ng puson si Rose Al at madalas siyang umihi. Inom din siya nang inom ng tubig at nagpatuloy ito sa mga sumunod na buwan.

• Hunyo 28, 2017 - Dahil dito, inilapit siya ng kanyang mga magulang sa isang ospital sa Cebu upang ipasuri at malaman kung ano ang sanhi ng mga nararamdaman niya. Siya ay isinailalim sa iba’t ibang pagsusuri at base sa resulta ng mga ito, mababa ang level ng kanyang potassium, calcium at phosphorus.

• Hulyo 5, 2017 Isinailalim sa ultrasound si Rose Al at nakitang maraming maliliit na bato sa kanyang kidney. Siya ay niresetahan ng gamot para tunawin ang mga bato niya sa kidney.

• Setyembre 2017 at mga sumunod na buwan - Sa tulong ng isang religious organization, nasuri ng doktor si Rose Al at isinailalim sa bone scan. Ayon sa doktor, marupok ang mga buto niya at siya ay may osteoporosis imperfecta. Sa mga sumunod na buwan, nagpatuloy ang hindi magagandang nararamdaman niya. Sa kagustuhan nilang maipagamot si Rose Al, nagtrabaho nang full time ang kanyang mga magulang. Gayunman, pinaiinom lang siya ng gamot. Salaysay ng mag-asawa, “Labis ang kagustuhan naming dalhin siya sa ospital upang masuri ng doktor, subalit dahil sa sobrang kahirapan sa buhay ay hindi namin ‘yun magawa. Napakasakit na makita naming naghihirap nang ganu’n ang aming anak.”

• Enero 2018 - Namaga ang kanyang mukha at dalawang paa at nakaluhod na maglakad. Hinang-hina siya, gayundin, siya ay nagkalagnat na may kasamang paglalagas ng buhok. Masakit din ang kanyang dibdib, mga tuhod, at mababang parte ng likod at ito rin ay namaga. Nagkaroon din siya ng bukol sa kaliwang paa. Hindi natutunaw ang gamot na kanyang iniinom. Hindi rin bumuti ang kalagayan niya at pilit niyang tinitiis ang mga nararamdamang ito.

• Setyembre 12, 2018 - Umaga noon, habang pinalalayas sa kanilang inuupahang bahay ang pamilya, sumigaw si Rose Al na masakit ang kanyang mga buto at hindi na niya kaya. Dinala siya ni Aling Rosalinda sa isang health center upang kumuha ng endorsement sa isang ospital sa Cebu. Dumating sila sa ospital at si Rose Al ay na-admit nang alas-2:30 ng hapon. Pagsapit ng alas-5:00 ng hapon, nag-seizure siya at nangitim ang kanyang mga paa pataas sa kanyang ulo hanggang sa iginupo na siya ng kanyang kalagayan at siya ay nawalan na ng hininga. Sinubukan pa siyang i-revive, pero tuluyan na siyang pumanaw.

Salaysay ng mag-asawa, “Bagama’t nagkaroon ng problema ang aming anak sa kanyang kalusugan dahil mababa ang kanyang potassium, hindi pa siya nagkaroon ng dengue infection. Siya ay malambing, mapagmahal at masiglang bata sa kabila ng mga nararamdaman niya sa katawan.

“Napakasakit para sa amin ng pagpanaw ni Rose Al. Hindi namin akalain na babawian siya ng buhay nang napakabata. Nakakapagtaka na matapos niyang maturukan ng Dengvaxia ay bigla na lamang nagbago ang kanyang kalusugan. Lalong lumala ang kanyang mga nararamdaman sa katawan dahil sa low potassium na namana niya mula sa kanyang ama. Sa napakaikling panahon ay agad nawala ang aming anak.”

Sa kanyang murang edad, naranasan ng yumaong si Rose Al ang maging matiisin. Kuwento ng kanyang mga magulang, “Maraming tiniis si Rose Al na sakit sa kanyang katawan, subalit tiniis niya ang lahat nang ‘yun dahil naaawa siya sa aming mag-asawa na palaging naghahanap ng malalapitan, mapagamot lamang namin siya sa kanyang karamdaman na lalong lumala nang dahil sa Dengvaxia vaccine.”

Ang kuwentong ito ng pagtitiis na nauwi sa pagbubuwis ng buhay ni Rose Al ay kailangan nang matuldukan. Sa kahirapan ng kanyang mga magulang ay natutong magtiis ni Rose Al kahit masama ang kanyang mga nararamdaman. Sa kanyang murang edad, natuto siyang tanggapin nang maluwag ang kanyang sakit na pinalala pa ng naturang bakuna. Kaya kami sa PAO at PAO Forensic Laboratory Division na kanilang nilapitan ay patuloy na nagpupunyagi sa labang pangkatarungan para kay Rose Al at sa mga tulad niyang biktima.

13-anyos, sumakit ang ulo, nagsuka ng dugo at namantal ang katawan bago namatay sa Dengvaxia

ni Atty. Persida Rueda-Acosta - @Daing mula sa hukay | September 23, 2022

Ang Araw ng mga Puso ay sikat na pagdiriwang sa mga taong nagmamahalan. Gayunman, may mga taong kahit pinagbubuklod ng pagmamahal ay may mapapait na alaala na may kaugnayan sa Valentine’s Day. Kasama rito ang pamilya Caidlang na iniwan ng kanilang pinakamamahal na anak na si Jovanni Carl Caidlang, nang ito ay pumanaw, isang araw pagkaraan ng Pebrero 14 noong taong 2019.

Si Jovanni, anak nina G. Conrado at Gng. Negressa Caidlang ng Cebu, 13, namatay noong Pebrero 15, 2019, ang ika-126 sa mga naturukan ng Dengvaxia na under Clinical Trial Phase 3 (WHO, Peter Smith) at nakaranas ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki at pagdurugo ng laman-loob), neurotropism (pamamaga at pagdurugo ng utak), and increase in severity of dengue disease) na sumasang-ayon sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected Risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015} - na sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, pagkatapos hilingin ng kanilang mga pamilya. Si Jovanni ay isang beses naturukan ng Dengvaxia noong Agosto 10, 2017 sa gymnasium ng kanilang barangay sa Cebu City. Ang nasabing pagbabakuna ay pinamunuan ng kawani ng health center sa kanilang lugar. Noong Nobyembre 2018, sumakit ang ulo ni Jovanni at kusa naman itong nawala. Nang dumalaw sa kanyang burol ang kanyang kaklase, nalaman ng kanyang mga magulang na may pagkakataong nahihilo si Jovanni habang nasa eskuwelahan.

Sinabi pa ng kaklase niya, minsan ay nagsuka siya dahil sa sobrang sakit ng ulo. Noong Disyembre 30, 2018, ipinarating sa mga magulang ni Jovanni ng kapatid ni G. Conrado (Patricia Dela Cruz) na ang kanilang anak ay nahilo at nawalan ng balanse noong Disyembre 28, 2018, nang ito ay pansamantalang namalagi sa bahay ni Patricia.

Pagdating ng taong 2019, narito ang nangyari kay Jovanni, hanggang ay bawian siya ng buhay noong Pebrero 15, 2019:

• Enero 4 at 8 - Masakit ang kanyang ulo. Siya rin ay nanghihina, nahihilo at sumasakit ang buto sa likod at mga kasu-kasuan sa kanang paa. Nagsuka rin siya at naulit ang mga sintomas na ito noong Enero 8 at muli siyang nagsuka.

• Enero 10 - Dinala siya sa isang ospital sa Cebu. Sabi ng doktor, maaaring may hyper-acidity si Jovanni, kaya siya ay niresetahan ng gamot para rito na kanyang iinumin sa loob ng dalawang linggo at bumuti naman ang kalagayan niya sa nasabing panahon. Subalit bumalik ang pananakit ng kanyang ulo at panghihina. Mula nang makaramdam siya ng mga sintomas, madalas din siyang matulog nang nakahubad dahil naiinitan siya kahit hindi naman mainit ang panahon.

• Pebrero 9 - Apat na beses siyang nagsuka at sumasakit ang kanyang ulo. Nahihilo rin siya, nanghina, sumakit at nangangalay ang kanyang likod pababa hanggang sa paa.

• Pebrero 11, 12 at 13 - Noong Pebrero 11, muli siyang dinala sa ospital. Iminungkahi ng doktor na kailangan siyang i-CT scan, na siya namang nangyari noong Pebrero 12, 2019. Nalaman ang resulta nito noong Pebrero 13, 2019 na diumano ay may tubig ang kanyang utak. Pagsapit ng alas-10:00 ng gabi, dinala ulit siya sa ospital. Pagkadating nila ru’n, nagsuka siya ng dugo. Makalipas ang ilang sandali, muli siyang nagsuka ng dugo, pero mas malapot na at nagkukulay itim na ito. Pagsapit ng hating gabi ay in-admit na siya sa ospital.

• Pebrero 14 - Hindi niya makontrol ang kanyang pagkilos. Nasisilaw din siya kahit hindi naman maliwanag ang paligid. Labis ding masakit ang kanyang paa at pagsapit ng gabi, hindi na siya makatayo. Nagpupumiglas din siya at nais nang umuwi. Unti-unti na rin siyang hindi nakakakilala. Pagsapit ng alas-11:00 ng gabi, sabi ng neurologist, kailangan siyang operahan. Inilipat siya ng ospital na may mas mababang bayad. Habang sila ay nasa ambulansya, may mga lumabas na pantal sa kanya na nawala rin, pero pagdating sa emergency room, bumalik ito at nangitim ang kanyang mga labi.

• Pebrero 15 - Pagsapit ng alas-3:00 ng madaling-araw, habang siya ay nasa emergency room, ni-revive siya. Ilang sandali lamang ay sinabihan ng doktor ang mag-asawang Caidlang na si Jovanni ay tuluyan nang pumanaw.

Salaysay ng mag-asawa, “Si Jovanni ay walang malalang sakit bago pa siya maturukan ng Dengvaxia. Kailanman ay hindi pa siya nadala sa ospital dahil sa malubhang karamdaman, bukod nitong kamakailan, kung saan malubha siyang nagkasakit na naging sanhi ng kanyang pagpanaw. Bukod pa ru’n, hindi pa siya nagkaroon ng dengue infection. Siya ay malusog, malambing, mapagmahal at masiglang bata. Siya ay mahilig sumayaw at wala siyang tanging kagustuhan kundi ang magbigay ng ligaya sa aming tahanan. Kaya napakasakit para sa aming pamilya ang pagpanaw ni Jovanni.”

Ang Dengvaxia cases ay puno ng mga totoong kuwento ng matitinding paghihirap ng mga biktima at ng kanilang naiwang mga pamilya. Sabi ng mga magulang ng yumaong si Jovanni, “Kung ano’ng hirap na naranasan niya ay dobleng sakit ng loob na naranasan namin dahil wala kaming magawa para tulungan siya. Kung puwede lang na kami na lang ang makaramdam ng kanyang sakit ay kukunin namin ito para hindi mahirapan ang aming anak.”

Hindi man makakasapat bilang pampawi ng hirap ng kalooban nina G. at Gng. Caidlang, buong sigasig naming itinataguyod ang kaso ni Jovanni na inilapit nila sa PAO at PAO Forensic Laboratory Division.

Sa abot ng aming makakaya bilang kanilang mga manananggol, hindi namin hahayaan na ang maikling kuwento ng buhay ni Jovanni ay magtapos sa hapis kundi sa tagumpay na nag-uumpisa sa tatag ng kaloobang lumaban para sa katarungan.