Tyrone Tisbe, 15, patay sa Dengvaxia

ni Atty. Persida Rueda-Acosta - @Daing mula sa hukay | July 14, 2023

Ang informed consent ay bahagi na ng vocabulary ng mga Pilipino dahil sa mga naganap na pagbabakuna kung saan isa sa mga naging tampok ang Dengvaxia vaccines.

Naintindihan ng maraming Pilipino kung ano ang informed consent dahil sa kawalan nito sa maraming kaso ng pagkakaturok ng nasabing bakuna sa maraming bata. Isa sa mga nabanggit na kaso ang nangyari kay Tyrone Tisbe, anak nina G. Mhykel at Gng. Lorena Tisbe ng Pasay City.

Kaugnay nito, narito ang bahagi ng sanaysay ni G. Tisbe ukol sa pagpapabakuna ng kanilang anak:

“Bago mabakunahan si Tyrone ay mayroon siyang maliit na papel na pinapirmahan sa akin para umano mabigyan siya ng bakuna kontra dengue. Sa papel na iyon ay walang nakalagay kung ano ang magiging epekto ng nasabing bakuna sa kalusugan ng aming anak, pinirmahan ko ang nasabing papel dahil iniisip ko na hindi na magkakaroon ng dengue ang aming anak.”

Malinaw na hindi sapat ang impormasyon o kaalaman ng mag-asawang Tisbe ukol sa nabanggit na bakuna. Hindi nakasulat sa nasabing papel ang mga maaaring maging epekto ng Dengvaxia vaccine na ituturok nila kay Tyrone. Kaya ang pagsang-ayon ng mag-asawa na mabigyan ng bakuna ang kanilang anak ay hindi kailanman maituturing na informed consent. Nang ibigay nila ang kanilang pagsang-ayon, ay hindi nila alam na mayroong severe adverse effects ang bakuna kaya hindi pa rin masasabi na informed consent.

Si Tyron Tisbe, 15, namatay noong Marso 31, 2021. Siya ang ika-162 sa mga naturukan ng Dengvaxia na under Clinical Trial Phase 3 (WHO, Peter Smith) at nakaranas ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki, at pagdurugo ng lamang-loob), neurotropism (pamamaga, at pagdurugo ng utak), and increase in severity of dengue disease) na sumasang-ayon sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected Risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015}. Si Tyrone ay naturukan ng Dengvaxia ng 2 beses; una noong Enero 11, 2017, at pangalawa noong Hulyo 11, 2017. Noong Hunyo 2017, bago siya nakatanggap ng pangalawang bakuna, may lumabas na bukol sa kanyang kanang leeg. Malaki ang bukol na lumabas sa kanya. Maayos pa naman ang pakiramdam ni Tyrone noon kahit na may bukol siya at inakala lamang ng kanyang mga magulang na sipong lubog ang nasabing bukol.

• Oktubre 20, 2017 - Dinala siya sa isang ospital sa Manila, at doon nalaman na ang nasa kanang leeg niya ay isa diumanong cyst. Isinailalim ito sa operasyon upang maalis ang bukol. Nakauwi rin agad sila noong araw na iyon, at binigyan lamang si Tyrone ng mefenamic acid at antibiotics. Matapos ang operasyon ay naging maayos naman ang naging pakiramdam niya. Patuloy pa rin ang kanyang pagpasok hanggang nagkaroon sila ng Christmas Break noong Disyembre 8, 2017.

Pagdating ng taong 2018 hanggang 2021, narito ang hirap na pinagdaanan ni Tyrone hanggang sa siya ay pumanaw noong Marso 31, 2021:

• Enero 2 at 3, 2018 – Nakita ng kanyang mga magulang ang dalawang bukol sa kaliwa at kanang leeg niya sa bandang ilalim ng kanyang tainga. Nilalagnat at namamanas din ang kanyang mukha noon. Kinabukasan, pinagamot nila si Tyrone sa albularyo. Tinanong sila ng albularyo kung nabakunahan si Tyrone ng Dengvaxia, sapagkat kaparehas na kaparehas diumano ng sakit ni Tyrone ang sakit ng isang batang naturukan din ng Dengvaxia na ginagamot niya. Pinayuhan ang mag-asawang Tisbe na agapan nila ang sakit ni Tyrone. Tatlong beses nilang dinala si Tyrone sa nasabing albularyo hanggang sa nakita sila ng midwife ng kanilang center at sinita sila nito na bakit umano sa albularyo nila dinadala si Tyrone na sa halip ay sa ospital. Ang midwife na iyon ang siyang nagbakuna diumano sa kanilang anak. Agad na dinala nila sa isang ospital sa Manila ang kanilang anak. Sa emergency room do'n, sinuri si Tyrone at nalaman na mababang-mababa na ang kanyang platelet, kinakailangan niyang masalinan ng dugo at ma-admit sa nasabing ospital. Sinalinan siya ng dugo at naging maayos naman ang kanyang pakiramdam. Isinagawa rin sa kanya ang BMA o Bone Marrow Aspiration, at nalaman na mayroon diumano siyang Acute Lymphoblastic Leukemia. Pagkatapos nito, ang sumunod na isinagawa sa kanya ay ang Chemotherapy sa isang ospital sa Quezon City, kung saan tuluy-tuloy ang naging gamutan niya mula Pebrero 3, 2018. Nahinto lamang noong Marso 2020 hanggang Agosto 2020 dahil sa pandemya. Itinuloy muli ang kanyang gamutan noong Setyembre 2020.

• Enero 27, 2021 – Napansin ng kanyang mga magulang na bagama’t pabalik-balik sila sa ospital parang hindi naman siya gumagaling. Sinabihan sila ng doktor na hindi na kinakaya ni Tyrone ang Chemotherapy, at binigyan na ng taning ang kanyang buhay. Anim na buwan na lamang diumano ang itatagal niya. Dahil dito ay tinanong sina G. Mhykel at Gng. Lorena ng doktor kung gusto pa nila ituloy ang gamutan at gawin na lamang oral, at sa bahay na ito isasagawa. Pumayag sila, at noong araw din na 'yun ay inuwi na nila sa bahay si Tyrone, at doon na nila itinuloy ang gamutan.

Salaysay ng mga magulang ni Tyrone: “Patuloy naming inaalagaan ang aming anak lakip ang pag-asang gumaling pa ito. Hanggang sa dumating ang araw na kinatatakutan namin.

Noong March 31, 2021, nagkakaroon siya ng pasa-pasa sa katawan at bigla siyang inubo kaya naglaga ako ng tawa-tawa at pinainom ko siya ng Ambroxol dahil sa sunud-sunod niyang pag-ubo. Nagpatuloy ang pag-ubo niya hanggang sa nagsikip ang paghinga niya kaya dinala na namin siya sa ospital na siyang pinakamalapit sa aming lugar. Ayon sa mga doktor, dead-on-arrival na raw ang aming anak”

Dagdag pa nila “Napakalungkot ang mawalan ng anak na inalagaan namin mula sa kanyang pagsilang at dahil lamang sa bakuna na ibinigay sa kanya ay nag-iba na ang kanyang kalusugan. Malaki rin ang paniniwala naming mag-asawa na ang Dengvaxia vaccine ang sanhi ng pagkamatay ni Tyrone dahil ang kanyang mga naramdaman ay parehas nang sintomas ng mga batang katulad niya na nabakunahan at namatay din. Hindi rin siya nagkaroon ng dengue bago siya maturukan.”

Ang kakulangan ng impormasyon sa tinaguriang Dengvaxia cases na pinabigat ng kakulangan din ng sapat na malasakit ay hinding-hindi na kailanman hayaang maulit. Isa ito sa matinding dahilan kung bakit patuloy kaming nagpupunyagi sa mga kasong inilalapit sa amin na may kaugnayan sa nasabing bakuna. Matinding pagkukulang sa impormasyon at malasakit, husto na! Hustisya ay igawad na!

14-anyos, paulit-ulit na nilagnat, nagsuka ng dugo bago namatay sa Dengvaxia

ni Atty. Persida Rueda-Acosta - @Daing mula sa hukay | July 7, 2023

Sadyang napakahirap para sa isang ina ang mawalan ng anak dahil lamang sa kawalan ng pag-iingat ng ibang tao na sana ay nangangalaga sa kalusugan ng mamamayan, dahil dito ay may isang pangarap na natuldukan, ito ang pangarap ni Angela Andres Cera na maging isang ganap na guro.

Sa salaysay ni Gng. Dulce Amor Cera, “Napakasakit para sa akin ang pagkawala ng aking anak na si Angela sapagkat napakabata pa niya. Marami pa siyang pangarap sa buhay. Kaya lang ay hindi na niya ito maipagpapatuloy pa dahil siya ay pumanaw na.”

Si Angela Andres Cera, 14, namatay noong Abril 1, 2021. Siya ang ika-163 na mga naturukan ng Dengvaxia na under Clinical Trial Phase 3 (WHO, Peter Smith) at nakaranas ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects anaphylactic allergic reaction (pamamaga, paglaki, at pagdurugo ng lamang-loob), neurotropism (pamamaga, at pagdurugo ng utak), and increase in severity of dengue disease) na sumasang-ayon sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected Risk in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015}. Siya ay sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, matapos na hilingin ito ng kanyang ina. Siya ay isang beses na naturukan ng Dengvaxia noong October 30, 2017 sa Health Center ng Talon 4, Las Piñas City.

Ayon kay Gng. Dulce, isa umanong malakas at malusog na bata si Angela. Nagsimula lamang ang hindi magandang kalusugan nito nang siya ay maturukan ng Dengvaxia vaccine. Kahit minsan ay ‘di pa siya na-ospital, at hindi pa rin siya nagkakaroon ng dengue. Isang linggo matapos ang pagbabakuna ng Dengvaxia, si Angela ay nakaranas ng pabalik-balik na lagnat, pagsusuka, at pagsakit ng tiyan. Dahil dito ay dinala si Angela ng kanyang ina sa Health Center ng Talon 4, Las Piñas City at binigyan nila siya ng mga gamot na pinainom sa kanya. Kinalaunan ay bumuti naman ang naging pakiramdam ni Angela.

• Taong 2018 - Madalas nang lumiban sa eskuwelahan si Angela sapagkat siya ay nilalagnat, nagsusuka at masakit ang tiyan. Subalit sadyang malihim siya sa kanyang ina, dahil sa kanyang mga kaibigan lang siya nagsasabi ng kanyang pinagdadaanan. Nalaman lamang ng kanyang ina ang tungkol dito noong siya ay pumanaw na. Ito ay nagdulot lalo ng kalungkutan kay Gng. Dulce Amor dahil wala umano siyang nagawang paraan para sa kanyang anak.

• Taong 2019 - Madalas siyang nakakaramdam ng pananakit ng kanyang ulo at sa tuwing umaatake ito ay umiinom siya ng biogesic at natutulog lamang siya.

• Taong 2020 - Simula nang nagkaroon ng lockdown dahil sa pandemya, nagpunta siya sa tiyahin ng kanyang ina sa Cavite at doon siya pansamantalang nanirahan. Umuwi lamang siya sa kanilang bahay noong Pasko ng 2020 hanggang sa Bagong Taon ng 2021. Matapos ang Bagong Taon, bumalik muli siya sa kanyang lola sa Cavite.

• Marso 15, 2021 - Sinundo ni Gng. Dulce Amor si Angela sa bahay ng kanyang lola sa Cavite sapagkat masama raw ang pakiramdam nito. Nahihirapan diumano siyang huminga, sumasakit ang dibdib at nagsuka ng plema na may kasamang dugo.

• Marso 16, 2021 - Kinabukasan ay dinala siya sa Health Center ng Talon 4, Las Piñas City at binigyan siya ng Lagundi para sa kanyang ubo, at vitamins. Binigyan siya ng referral para siya ay isailalim sa x-ray. Ayon sa resulta ng x-ray niya ay mayroon diumanong plema sa kanyang baga. Matapos ang x-ray ni Angela ay inihatid siyang muli sa Cavite.

Dinala muli si Angela sa isang Medical Clinic upang ipa-check up. Sa nasabing clinic ay isinailalim siya sa laboratory tests at nalaman na mababa diumano ang kanyang Hemoglobin. Niresetahan siya ng antibiotics na Cefixime at vitamins na Appetason. Binigyan din ang pamilya ni Angela ng instructions na kinakailangang masalinan ito ng dugo.

Napainom si Angela ng antibiotics ng ika-31 ng Marso 2021 subalit kinabukasan ng gisingin siya para painumin ng gamot at pakainin ay ayaw na niyang uminom ng gamot at ayaw na rin niyang kumain. Kaya nag-alala ang kanyang lola at nagdesisyon silang iuwi sa kanilang bahay sa Las Piñas gamit ang sasakyan ng kanilang Barangay pagdating nila sa kanilang bahay ng mga bandang 10:00 ng umaga, dumadaing siya na sobrang sakit ng kanyang ulo. Maya-maya ay natulog na siya at hindi na kumain.

Bandang pananghalian ay sinubukan siyang gisingin para pakainin. Dumilat lamang siya at sinabi niyang hindi niya kayang kumain. Sinubukan rin siyang painumin ng tubig pero ayaw din nito kaya naglagay si Gng. Dulce Amor ng tubig sa bulak para idampi sa kanyang mga labi. Nag-alala ang kanyang ina nang labis dahil sa hindi kumakain si Angela.

Binantayan ni Gng. Dulce si Angela, ngunit habang ito ay natutulog may lumabas na dugo kanyang kaliwang bahagi ng bibig. Agad na pinunasan ng ina ang dugo pero patuloy pa rin na may lumalabas hanggang sa tuluyan nang mawalan ng buhay si Angela. Sinubukan siyang i-revive ng kanilang kapitbahay ngunit walang nangyari. Tumawag din sila sa Barangay ngunit wala na raw pulso si Angela nang dumating ang mga sumaklolong taga-Barangay.

Naging palaisipan sa mga kaanak ni Angela ang pagkakaroon niya ng karamdaman na tuluyang naggupo sa kanyang murang katawan kaya naman sila ay humingi ng tulong sa Public Attorney’s Office (PAO) upang mabigyan ng katarungan ang pagkamatay ni Angela. Gustong mabigyan ni Gng. Dulce Amor ng katarungan ang pagkamatay ng kanyang anak dahil natatakot pa rin siya araw-araw sa mangyayari sa kanyang isa pang anak na si Ramon A. Cera na kasamang nabakunahan ng Dengvaxia. Ang takot para sa ikalawa pa niyang anak na si Ramon ang nagpapatibay sa kalooban ni Gng. Dulce Amor upang lumaban sa mga naglalakihang pharma companies at sa mga matataas na mga personalidad na may kinalaman sa pagpapalaganap ng Dengvaxia at makamit ang minimithing hustisya. Kasama ang PAO at ang PAO Forensic Laboratory Division na hiningan nila ng tulong sa labang ito. Nakahanda ang aming Tanggapan at ang inyong Lingkod upang ipagpatuloy ang nasimulang laban lalo pa nga at unti-unti ay nagkakaroon na ng kaliwanagan para maituloy na ang paglilitis sa mga kasong may kinalaman sa Dengvaxia na nakasampa na sa ating mga Hukuman.

14-anyos, pabalik-balik sa ospital, nagka-Acne Vulgaris, nagka-Leukemia, bago namatay sa Dengvaxia

ni Atty. Persida Rueda-Acosta - @Daing mula sa hukay | June 30, 2023

Tukoy ng mag-asawang G. Sonny at Gng. Glenda Mendoza ng Mariveles, Bataan ang mga partikular na kakayanan at talento ng kanilang anak na si Sam Gavriel Mendoza. Direkta rin nilang nasabi ang pinaniniwalaan nilang naging sanhi ng mga hindi magandang pangyayari sa kanilang anak na tumapos sa naghihintay sanang magandang bukas sa kanya:

“Malakas at malusog na bata si Sam Gavriel, siya ay swimmer sa kanilang eskuwelahan at kasali siya palagi sa patimpalak ng swimming competition. Mahilig sa sports ang aming anak at kahit minsan ay hindi siya nadała sa ospital. Nagsimula lamang ang hindi magandang kalusugan niya nang siya ay maturukan ng Dengvaxia vaccine.”

Si Sam Gavriel, 14, namatay noong Disyembre 20, 2020, at ika-161 sa mga naturukan ng Dengvaxia na under Clinical Trial Phase 3 (WHO, Peter Smith) at nakaranas ng sintomas na kasama sa common pattern of four serious adverse effects (anaphylactic allergic reaction, viscerotropism (pamamaga, paglaki, at pagdurugo ng lamang-loob), neurotropism (pamamaga, at pagdurugo ng utak), and increase in severity of dengue disease) na sumasang-ayon sa Sanofi Declaration of Four (4) Identified and Expected Risks in its Submission for Authorization sa Food and Drug Administration (FDA) {22 Disyembre 2015}. Siya ay sumailalim sa forensic examination ng PAO Forensic Team, pagkatapos na hilingin ito ng kanyang mga magulang. Siya ay naturukan ng Dengvaxia ng tatlong beses: Una noong Abril 1, 2016; pangalawa noong Nobyembre 11, 2016 at pangatlo noong Mayo 16, 2017 sa kanilang eskuwelahan.

Matapos siya maturukan ng Dengvaxia naging maayos naman ang kalagayan ni Sam Gavriel, subalit noong bandang Nobyembre 2019 ay napansin ng kanyang mga magulang na naging maselan ang kanyang pang-amoy. Samantala, noong Disyembre 2019 naman ay napansin din nila na namumutla na mga kamay ni Sam Gavriel.

Pagdating ng taong 2020. Narito ang mga naging karamdaman at pinagdaanang hirap ni Sam Gavriel na may kaugnayan sa kanyang pagkakasakit hanggang sa siya ay pumanaw noong Disyembre 20, 2020.

• Bandang Enero 2020 - Nagkaroon ng maliit na acne vulgaris sa kanyang mukha. Buong pag-aakala ng kanyang mga magulang ay senyales lang ito ng kanyang pagbibinata. Dinala si Sam Gavriel sa isang dermatologist sa Bataan. Doon ay binigyan siya ng gamot. Nawala naman iyon subalit makalipas lamang ng 10 araw ay bumalik muli ito sa kanyang mukha, dahil dito ay nagpasya ang dermatologist na ipasuri ang dugo niya. Tatlong klase ang test na isinagawa sa kanya. Ang mga ito ay CBC Platelet, ESR at ASO Titer. Hindi makapaniwala ang doktor sa naging resulta na matataas sa normal values, kaya naman ay pinayuhan ng doktor ang kanyang mga magulang na magpatingin muli si Sam Gavriel para sa second opinion.

Dinala siya sa isang ospital sa Olongapo, at gano’n pa rin matataas sa normal values ang resulta ng laboratory tests niya. Iyong iba naman ay mabababa sa normal values. Ayon sa resulta ng laboratory tests niya ay mayroon umano siyang Leukemia. Nang kinausap ng doktor ang kanyang mga magulang upang ipaliwanag ang resulta ng eksaminasyon kay Sam Gavriel, ay ini-refer sila sa isang ospital sa Quezon City, dahil mayroon diumano ro’n facilities at espesyalistang doktor para sa kanyang karamdaman.

• Noong Pebrero 2020 - Dinala si Sam Gavriel sa nasabing ospital sa Quezon City. Na-admit siya at isinailalim sa iba't ibang uri ng eksaminasyon. Sa mga sumunod na mga araw ay sumailalim siya sa masalimuot na gamutan, at inakala ng kanyang mga magulang na bumubuti na ang kanyang kalagayan. Bumuti nga ang kanyang kalagayan dahil nagkaroon siya ng remission, ngunit bumalik ang impeksiyon niya sa sugat na mabilis kumalat sa kanyang katawan na naging sanhi ng kanyang pagpanaw.

Mapait ang tinuran ng kanyang mga magulang sa kanilang Salaysay. Narito ang nabanggit na bahagi sa kanilang Salaysay:

“Napakalungkot ang mawalan ng anak na inalagaan mula sa kanyang pagsilang at dahil lamang sa bakuna na ibinigay sa kanya ay nag-iba na ang naging kalusugan niya. Kung titingnan namin ang kanyang kalagayan habang siya ay sumasailalim sa Chemotherapy ay awang-awa kami, kahit hindi niya ipinapakita sa amin ang kanyang pinagdadaanan.”

• Setyembre 2020 - Napadalas din ang pagsasalin ng dugo sa kanya.

• Disyembre 20, 2020 - Patuloy ang hirap na pinagdaanan niya. Dinala siyang muli sa nasabing ospital sa Quezon City, dahil nilalagnat na naman siya at nagkaroon ng impeksyon ang kanyang operasyon.

Ayon sa kanyang mga magulang: “Maraming hirap ang kanyang pinagdaanan hanggang sa bumigay ang kanyang murang katawan sa karamdaman na idinulot ng nakamamatay na Dengvaxia vaccine.

Dagdag pa nila: “Malaki rin ang paniniwala namin na dahil sa Dengvaxia vaccine ang sanhi ng pagkamatay [niya] dahil ang kanyang mga nararamdaman ay parehas ng mga naramdaman ng mga batang katulad niyang nabakunahan at namatay din.

Naging pabaya ang mga taong gumawa ng pagbabakuna ng Dengvaxia na ito sa aming anak at ng iba pang mga bata. Kung hindi siya nabakunahan, malamang ay nabubuhay pa siya ngayon at maipagpapatuloy pa namin ang mga pangarap [niya].”

Sa pagpanaw ni Sam Gavriel muling may nasayang na buhay, muling may mga pangarap na hindi nabigyan ng pagkakataon na matupad, at talinong hindi ganap na napaunlad at naihandog sa pamilya at sa bayan. Ang matinding kawalan na ito, at ang kanilang personal na pagdadalamhati ay hindi tinapos ng Pamilya Mendoza sa lungkot at pait, kundi sa paglaban at paghahanap ng katarungan para sa yumao at pinakamamahal nilang si Sam Gavriel. Kasama nila ang PAO at PAO Forensic Team sa laban na ito.

Pamilyar na sa amin ang kuwentong ito. Maaaring iba ang mga tauhan ngunit magkakawangis ang trahedyang pinagdaanan ng mga biktima at ang mga pamilyang naiwan nila. Ang ganitong sitwasyon ay hindi nakamamanhid ng damdamin, kundi lalong nakapagpapaalab ng paninindigan at pagpupunyagi na makamit ang katarungan.